پرده‌برداری از سیمای بن سلمان هسته‌ای

به گزارش اکوایران، قرار است جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در روزهای آتی برای مذاکراتی که انتظار می‌رود به همکاری هسته‌ای [ظاهرا] صلح‌آمیز بپردازد، از عربستان سعودی بازدید کند. این مذاکرات بخشی از توافق گسترده‌تری است که واشنگتن امیدوار است منجر به عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی شود.

به نوشته رویترز، در اینجا مسائل کلیدی مرتبط با توافق هسته‌ای صلح‌آمیز آمریکا و عربستان سعودی، خطرات و مزایایی که این توافق ممکن است برای ایالات متحده و عربستان سعودی به همراه داشته باشد و همچنین چگونگی تناسب آن با تلاش‌های آمریکا برای میانجی‌گری در جهت عادی‌سازی اسرائیل و عربستان سعودی تشریح شده است.

توافق همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز چیست؟

بر اساس بند ۱۲۳ قانون انرژی اتمی ایالات متحده مصوب ۱۹۵۴، این کشور مجاز است برای همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز با سایر کشورها مذاکره کند. برای جلوگیری از استفاده تسلیحاتی از فناوری هسته‌ای یا انتقال مواد حساس به سایر کشورها، این قانون ۹ معیار منع گسترش را برای کشورهای طرف‌قرارداد تعیین می‌کند.

این قانون همچنین به لزوم بررسی چنین توافق‌نامه‌هایی توسط کنگره آمریکا تصریح دارد.

چرا عربستان سعودی خواستار توافق همکاری هسته‌ای با آمریکا است؟

با وجود اینکه عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان شناخته می‌شود، در نگاه اول به نظر نمی‌رسد که این کشور گزینه مناسبی برای توافق هسته‌ای باشد که معمولاً به منظور ساخت نیروگاه‌های برق طراحی می‌شود، اما دو دلیل احتمالی برای علاقه ریاض انرژی هسته‌ای وجود دارد.

اول، بر اساس برنامه بلندپروازانه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی تحت عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰»، پادشاهی عربستان به دنبال تولید انرژی قابل‌توجه از منابع تجدیدپذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. انتظار می‌رود که حداقل بخشی از این انرژی از طریق هسته‌ای تأمین شود.

دوم، ممکن است عربستان سعودی به دنبال کسب تخصص هسته‌ای باشد تا در صورت تمایل به دستیابی به سلاح هسته‌ای در آینده، از این دانش استفاده کند. (این موضوع با وجود هرگونه تضمینی برای جلوگیری از این امر در توافق احتمالی با واشنگتن مطرح می‌شود).

مدت‌هاست ولیعهد عربستان اعلام کرده اگر ایران برنامه هسته‌ای‌ش را ارتقا دهد، عربستان نیز همین کار را انجام خواهد داد. این موضع نگرانی عمیقی را در میان طرفداران کنترل تسلیحات و برخی از قانون‌گذاران آمریکایی نسبت به احتمال توافق هسته‌ای غیرنظامی بین آمریکا و عربستان سعودی برانگیخته است.

چند دهه است که پادشاهی سنی‌مذهب عربستان و ایران انقلابی شیعه با هم در رقابت هستند.

ایالات متحده چگونه از توافق هسته‌ای غیرنظامی با عربستان سعودی منتفع می‌شود؟

دولت بایدن تمایل خود برای میانجیگری در توافقی چندجانبه و دور از انتظار که منجر به عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل می‌شود را پنهان نکرده است. کاخ سفید اعتقا دارد که تمایل عربستان به عادی‌سازی روابط تا حدودی ممکن است به توافق هسته‌ای غیرنظامی وابسته باشد.

منافع راهبردی شامل تقویت امنیت اسرائیل، ایجاد ائتلافی گسترده‌تر علیه ایران و تحکیم روابط آمریکا با یکی از ثروتمندترین کشورهای عربی در زمانی است که چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خلیج فارس است.

منافع تجاری این توافق نیز با قراردادن صنایع آمریکایی در موقعیت اصلی برای کسب قراردادهای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای عربستان، به شرکت‌های هسته‌ای ایالات متحده این امکان را می‌دهد تا با رقبای جهانی از روسیه، چین و سایر کشورها رقابت کنند.

چه موانعی بر سر راه توافق هسته‌ای غیرنظامی آمریکا و عربستان سعودی وجود دارد؟

مهم‌ترین مانع جنگ غزه است. پس از حمله ۷ اکتبر حماس، اسرائیل به نوار غزه حمله کرد. مقامات بهداشتی غزه می‌گویند که تعداد کشته‌شدگان فلسطینی به بیش از ۳۵۰۰۰ نفر رسیده و سوءتغذیه و قحطی دامن بازماندگان را گرفته است. تا زمانی که فلسطینیان چنین تلفاتی می‌دهند، تصور تمایل عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل دشوار است.

در توافق هسته‌ای احتمالی با عربستان سعودی، چه معامله بزرگ‌تری نهفته است؟

ایالات متحده امیدوار است راهی پیدا کند تا در ازای موافقت ریاض با عادی‌سازی روابط با اسرائیل، چند مورد از خواسته‌های عربستان سعودی را برآورده سازد؛ از جمله توافق هسته‌ای غیرنظامی، تضمین‌های امنیتی و مسیری برای رسیدن به تشکیل کشور فلسطین.

اوایل این ماه، هفت نفر از افراد مطلع به رویترز گفتند که دولت بایدن و عربستان سعودی در حال نهایی‌کردن توافقی برای تضمین‌های امنیتی آمریکا و کمک هسته‌ای غیرنظامی به ریاض هستند.

با این حال، عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی که به عنوان بخشی از یک «معامله بزرگ» خاورمیانه‌ای تلقی می‌شود، همچنان دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.

مهم‌ترین مسائلی که باید در توافق هسته‌ای عربستان و آمریکا حل شود، کدامند؟

مسائل کلیدی چنین توافقی این است که آیا واشنگتن با ساخت تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان موافقت می‌کند؟ چه زمانی ممکن است این کار را انجام دهد؟ آیا پرسنل سعودی اجازه دسترسی به آن را خواهند داشت؟ آیا این تاسیسات تنها توسط کارکنان آمریکایی و طبق یک توافق «جعبه‌سیاه» اداره خواهد شد؟

عربستان سعودی که دارای ذخایر معدنی اورانیوم است، در صورت عدم وجود ضمانت‌های لازم در متن توافق، از لحاظ نظری می‌تواند از تأسیسات غنی‌سازی خود برای تولید اورانیوم با غنای بالا استفاده کند که در صورت تصفیه کافی، می‌تواند به مواد شکافت‌پذیر برای تولید بمب برسد.

موضوع آخر این بوده که آیا ریاض با سرمایه‌گذاری در کارخانه غنی‌سازی اورانیوم متعلق به ایالات متحده در خاک آمریکا و استخدام شرکت‌های آمریکایی برای ساخت رآکتورهای هسته‌ای عربستان موافقت خواهد کرد؟