رویای سلطان برای تغییر چهره خاورمیانه؛ اردوغان با حمایت ترامپ، بزرگ‌ترین برنده سقوط بشار اسد می‌شود؟

به گزارش اکوایران، با تهدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای تغییر دوباره سیاست خارجی ایالات متحده، یکی از آشنایان قدیمی ترامپ سعی دارد از دوران جدید معامله‌گری آمریکا در خاورمیانه منفعت ببرد.

به نوشته بلومبرگ، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، خواهان سودجویی از سقوط دولت بشار اسد در سوریه و آتش‌بس در جنگ غزه است. اگر شرایط به‌خوبی پیش برود، ممکن است فرصت صدها میلیارد دلار قراردادهای بازسازی و تجارت جدید به‌همراه نفوذ ژئوپلیتیکی به وجود آید.

اما طبق اعلام مقامات و مشاوران ترکیه که با این موضوع آشنا هستند، مخالفت ترکیه با نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا، برنامه‌ها برای ثبات بخشیدن به منطقه را مورد آزمایش قرار خواهد داد. اردوغان خواهان آن است که این گروه‌ها منحل شوند؛ با این حال، مذاکرات اخیر ترکیه با دولت بایدن نتیجه‌ای در پی نداشت. به گفته افراد مطلع، انتظار می‌رود یک هیئت ترکیه‌ای به‌زودی برای مذاکرات از واشنگتن بازدید کند.

آمریکا از مدت‌ها قبل از کردها در جنگ خود با گروه تروریستی داعش حمایت کرده است. ایالات متحده از فروختن این گروه‌ها به ترکیه اجتناب کرده است، چراکه واشنگتن آن‌ها را یک عامل ضروری برای جلوگیری از سود بردن گروه‌های افراطی از بحران در سوریه می‌بیند.

ترکیه طی چند دهه اخیر با شبه‌نظامیان جدایی‌طلب کرد در جنگ بوده است و اکنون فرصت خنثی کردن این تهدید را می‌بیند. ترکیه مبارزان کرد در سوریه را به‌عنوان تروریست قلمداد می‌کند و آن‌ها را متحد حزب کارگران کردستان یا همان پ‌ک‌ک می‌داند.

افراد نزدیک به دولت ترکیه اعلام کرده‌اند علاوه بر این، منفعت‌های تجاری نیز وجود دارد. همانطور که صدها کامیون ترکیه‌ای به‌شکل روزانه به حمل مواد غذایی، دارو و مصالح ساختمانی می‌‌پردازند و با عبور از مرز وارد سوریه می‌شوند، اردوغان امیدوار است یک نقش بزرگ‌تر در بازسازی سوریه ایفا کند.

افراد مطلع در آنکارا و استانبول اعلام کرده‌اند با نیاز به ساخت کامل شهرها، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌های فرسوده، مقامات ترکیه‌ای جلسات پشت سر هم برای هماهنگی تلاش‌های بازسازی سوریه برگزار می‌کنند.

سهام‌ تولیدکنندگان سیمان و فولاد در ترکیه از زمانی که بشار اسد سقوط کرد با افزایش همراه شده است، در حالیکه پروازهای شرکت ترکیش ایرلاینز به دمشق از روز پنجشنبه و پس از وفقه‌ای 13 ساله از سر گرفته شد.

آغاز کار بازسازی در یک منطقه آسیب‌دیده با بمب در حومه دمشق، 19 ژانویه (30 دی)

اویتون اورهان، متخصص سوریه در مرکز مطالعات خاورمیانه در آنکارا، معتقد است: «ترکیه می‌خواهد بزرگ‌ترین سهم را در بازسازی سوریه داشته باشد. زمانی که اپوزیسیون سوریه دمشق را تصرف کرد، آنکارا فرصت این را پیدا کرد تا از سال‌ها حمایت مستقیم و غیرمستقیم خود از آن‌ها بهره‌برداری کند.»

مقامات و مشاوران ترکیه‌ای به‌شرط ناشناس ماندن به بلومبرگ اعلام کردند ترکیه فکر می‌کند اشتیاقش برای داشتن سهم بزرگ‌تر در آینده سوریه می‌تواند تأیید ضمنی آمریکا و اسرائیل را داشته باشد، البته با این شرط که آنکارا نیروهای کرد سوریه را هدف قرار ندهد و انتقادات خود درباره سیاست‌های اسرائیل در غزه و کرانه باختری را ملایم کند.

در جریان مذاکرات با مقامات آمریکا در آنکارا طی ماه جاری میلادی، ترکیه بر این موضوع تأکید کرد که نیروهای کرد ی.پ.گ تحت حمایت ایالات متحده که تحت رهبری نیروهای دموکراتیک سوریه یا SDF هستند، باید منحل شوند.

یک تقاضای دیگر این بود که در بحبوحه انتظارات فزاینده در داخل دولت ترکیه مبنی بر اینکه عبدالله اوجالان، رئیس زندانی این گروه، به‌زودی از نیروهای خود درخواست خواهد کرد سلاح‌های خود را زمین بگذارند. اعضای پ‌ک‌ک تحت نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، این کشور را ترک کنند.

اردوغان در پارلمان این کشور در اوایل ژانویه اعلام کرد: «اگر سازمان تروریستی ی.پ.گ که منابع طبیعی سوریه را غصب کرده است، خود را منحل نکند و سلاح‌ها را زمین نگذارد، نمی‌تواند از پایان تلخ آینده فرار کند.»

ترکیه به تأمین مالی و مشاوره ارتش ملی سوریه (SNA) می‌پردازد که به سقوط دولت اسد کمک کرد و تلاش دارد قلمروی بیشتری را از نیروهای کرد در شمال سوریه بگیرد.

طبق اعلام افرادی که به ذهنیت ترکیه آشنایی دارند، آمریکا تاکنون با درخواست آنکارا برای منحل کردن SDF و ی‌.پ‌.گ مخالفت کرده است، زیرا ایالات متحده کردها را به‌عنوان متحد ضروری برای کنترل داعش در سوریه می‌بیند.

همچنین وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده است در حال حاضر حدود دو هزار نیروی آمریکایی در سوریه حضور دارند که دو برابر بیشتر از تعدادی است که پیش از این تصور می‌شد.

برخی سناتورها در ماه گذشته میلادی تهدید به وضع تحریم علیه ترکیه کرده بودند مگر اینکه ارتش ملی سوریه کمپین خود را متوقف کند. اما وضعیت در واشنگتن اکنون تغییر کرده است. ترامپ که اردوغان را هم «دوست» و هم «شیطان» خطاب کرده، ضمن تحسین رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرده است آنکارا یک بازیگر کلیدی در شل‌گیری آینده سوریه خواهد بود.

در همین حال، اردوغان امیدوار است ترامپ را متقاعد کند که ترکیه به‌عنوان دومین ارتش بزرگ در ناتو، در بهترین موقعیت برای جلوگیری از بازیابی گروه تروریستی داعش قرار دارد.

مردم سوریه کمک‌های ارائه‌شده توسط بنیاد امداد بشردوستانه غیردولتی ترکیه را دریافت می‌کنند، حلب، 16 دسامبر (26 آذر).

ترکیه همچنین می‌خواهد نیروهای کرد کنترل میادین نفتی را به دولت مستقر در دمشق بازگردانند که یک منبع درآمدی ضروری برای بازسازی سوریه محسوب می‌شود. پیش از آغاز جنگ داخلی در سال 2011، سوریه حدود 400 هزار بشکه در روز تولید داشت که بیشتر از تولید امروز برخی اعضای اوپک است.

مورات یسیلتاش، مدیر سیاست امنیتی اندیشکده SETA مستقر در آنکارا که به دولت اردوغان مشاوره می‌دهد، گفت: «ترکیه ظرفیت تعمیر سریع فرودگاه‌ها، شبکه برق و شبکه مخابراتی سوریه را دارد و در عین حال واحدهای مسکونی و زیرساخت‌ها را بازسازی می‌کند. حتی می‌تواند میادین گاز طبیعی و نفت سوریه را در آینده احیا کند.»

برای اردوغان شخصا، خطرات زیادی وجود دارد. پس از پیروزی مجدد در انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2023، او در تلاش است حکومت خود را تمدید کرده و میراث خود را با احیای طرحی برای برقراری صلح با اقلیت کردها تثبیت کند. این اقدام می‌تواند تصویر سیاسی او را پس از ورود اقتصاد ترکیه به رکود و تلاش این کشور برای کاهش یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان، بهبود بخشد.

آنچه برای کردها در نظر گرفته شده، پول است. مقامات ترکیه همچنین به روابط تجاری قوی با دولت اقلیم کردستان عراق اشاره می‌کنند،‌ آن به عنوان نمونه‌ای از آنچه یک رابطه دوستانه می‌تواند برای کردها در سوریه در آینده به ارمغان بیاورد. شرکت‌های ترکیه‌ای بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها، مراکز خرید و هتل‌های لوکس در عراق ساخته‌اند.

ترکیه برای افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در سوریه، پیش‌تر به الجولانی، رهبر دوفاکتو سوریه، پیشنهاد کمک به بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده، کمک‌های نظامی و حمایت از شورشیان سوریه‌ای مورد حمایت ترکیه را داده است.

آنکارا همچنین از کشورهای حوزه خلیج فارس درخواست کرده است به تأمین مالی پروژه‌هایی که هزینه آن‌ها به صدها میلیارد دلار می‌رسد، کمک کنند. در شهر شمالی حلب که نیمی از آن ویران شده است، برخی سازندگان ترکیه‌ای در حال ارزیابی پروژه‌های ساختمانی هستند و ترکیه به کمک برای تعمیر شبکه برق و ساخت سدهای جدید نیاز دارد.

سپس بحث تجارت مطرح است. پیش‌بینی می‌شود هنگامی که امنیت بهبود یابد، ترکیه دوباره از سوریه به‌عنوان کانال اصلی خود برای صادرات از طریق جاده به خلیج فارس استفاده کند، نه از مسیر گران‌تری که از طریق مصر است.

به گفته افرادی که با وضعیت آشنا هستند، آنکارا منتظر است ببیند آتش‌بس در غزه برقرار خواهد ماند یا نه، قبل از آنکه تصمیم بگیرد آیا روابط خود را با اسرائیل از سر بگیرد یا خیر. ترکیه تمامی تجارت خود با اسرائیل را در ماه می 2024 در اعتراض به حملات نظامی آن علیه غزه متوقف کرد.

اردال ارن، رئیس انجمن پیمانکاران ترکیه، گفت: «مرحله بعدی جنگ هنوز در سوریه ادامه دارد و لازم است ببینیم دولت خودمان چه برنامه‌ای برای تحولات خواهد داشت. ما منتظریم تا در بازسازی کشورهای ویران‌شده مشارکت کنیم.»