چرا ژنرال شمارۀ دو ارتش چین ناگهان غیب شد؟

به نوشته اکوایران، مقامات نظامی چین با یونیفورم‌های قهوه‌ای در اطراف ردیف‌هایی از درختان پراکنده شده‌اند و در چاله‌هایی که به‌تازگی کنده شده‌اند، خاک می‌ریزند. دوربین یکی یکی و به ترتیب درجه به سمت رهبران ارشد نظامی می‌چرخد. اما یک چهره برجسته به‌طور چشمگیری غایب است.

به نوشتۀ نکتار گان، در سی‌ان‌ان، این گزارش خبری که چهارشنبه شب از تلویزیون دولتی چین پخش شد، مراسم درخت‌کاری در حومۀ پکن را نشان می‌داد ــ‌سنتی بهاری که بیش از چهار دهه است در میان رهبران نظامی کشور برگزار می‌شود.

اما ژنرال هه ویدونگ، دومین مقام ارشد ارتش آزادی‌بخش خلق، هیچ کجا دیده نشد. نام او در گزارش خبرگزاری رسمی دولتی هم ذکر نشده بود.

غیبت ژنرال هه در این رویداد پرمخاطب، گمانه‌زنی‌ها را در مورد اینکه وی جدیدترین ــ‌و ارشدترین‌ــ قربانی پاک‌سازی‌های رهبر چین، شی جین‌پینگ، در کمیسیون نظامی مرکزی است افزایش داده است.

ژنرال هه در مقام ژنرال شمارۀ 2 شی، رابطه‌ای دیرینه با رهبر چین دارد که به اوایل دوران کاری‌شان در استان ساحلی فوجیان بازمی‌گردد.

پس از نشست‌های سیاسی سالانۀ چین در ماه گذشته، شایعات مربوط به تحقیق دربارۀ وی در میان جامعۀ دگراندیشان چینی مطرح شد. از زمان مراسم اختتامیۀ مجلس فرمایشی کشور در ۱۱ مارس، این ژنرال ۶۷ ساله در انظار عمومی دیده نشده است.

دولت چین نیز تاکنون شفاف‌سازی خاصی انجام نداده است.

زمانی که در نشست خبری ۲۷ مارس از سخنگوی وزارت دفاع، وو چیان، دربارۀ وضعیت ژنرال هه پرسیدند، وی پاسخ داد: «در این خصوص اطلاعاتی نداریم و از این وضعیت آگاه نیستیم.»

در حال حاضر مشخص نیست چه بر سر ژنرال هه آمده است، فردی که عضو پولیتبورو ۲۴ نفرۀ حزب کمونیست هم هست.

سه هفته دوری از انظار عمومی برای یک ژنرال ارشد که نقش عمومی ندارد، غیرمعمول نیست و همیشه احتمال بازگشت وجود دارد. اما در سیستمی نظامی که به نمادها بسیار اهمیت می‌دهد، عدم حضور او در مراسمی سالانه و کاملاً هماهنگ که جنبۀ تبلیغاتی دارد قابل توجه است.

جیمز چار، استاد دانشگاه در سنگاپور و متخصص ارتش آزادی‌بخش خلق گفت: «بدیهی است که غیبت یکی از معاونین رئیس کمیسیون مرکزی نظامی از نظر نمادین بسیار مهم است.»

او ادامه داد در مراسمات سیاسی مثل کنگره حزب یا نشست‌های سالانه، «حضور چهره‌های کلیدی که جامعه جهانی آن‌ها را می‌شناسد، بسیار مهم است چون نشان‌دهنده قدرت و مهم‌تر از آن، اتحاد در حزب است.»

خواندن "برگ‌های درخت"

در دنیای مبهم سیاست چین، تحلیلگران مدت‌هاست که برای فهم اتفاقات پشت پرده، به نشانه‌ها و سنت‌های پنهان حزب کمونیست اتکا کرده‌اند. این نوع تحلیل که به «خواندن برگ چای» معروف است، در دوران شی جین‌پینگ، با تمرکز شدید قدرت در دست او، بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است.

و حالا، برخی تحلیلگران در وقایع این هفته به دنبال سرنخ‌هایی در مورد سرنوشت یکی از ارشدترین ژنرال‌های شی هستند.

این مراسم سالانه نخستین بار به‌عنوان بخشی از کارزار درخت‌کاری و توسط رهبر فقید چین، دنگ شیائوپینگ، در سال ۱۹۸۱ و پس از سیل‌های ویرانگری آغاز شد که او آن‌ها را ناشی از جنگل‌زدایی می‌دانست. این اقدام به‌عنوان مأموریتی میهن‌پرستانه برای «سبز کردن میهن، ساختن سوسیالیسم و سود رساندن به نسل‌های آینده» معرفی شد.

بهار بعد، دنگ که در آن زمان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی بود، نخستین درخت این کارزار را کاشت و سنتی را پایه‌گذاری کرد که توسط رهبران بعدی ادامه یافت.

به گفتۀ خبرگزاری شین‌هوا، چهارشنبه، چهل‌وسومین سال متوالی بود که رهبری کمیسیون مرکزی نظامی در این فعالیت داوطلبانه در پایتخت شرکت کرد.

از زمان به قدرت رسیدن شی در اواخر سال ۲۰۱۲، دو معاونش در کمیسیون مرکزی نظامی هر بهار افسران نظامی را برای درخت‌کاری همراهی کرده‌اند ــ‌تا پیش از غیبت کم‌سابقه ژنرال هه در این هفته.

نفر اول کمیسیون مرکزی نظامی، ژنرال ژانگ یوشیا، در این مراسم حضور داشت؛ همین‌طور دو ژنرال دیگر، لیو ژن‌لی و ژانگ شنگ‌مین.

تنها عضو دیگر یونیفورم‌پوش کمیسیون مرکزی نظامی که غایب بود، دریاسالار میائو هوا بود که در نوامبر گذشته به دلیل «تخلفات شدید انضباطی» ــ‌عبارتی رایج برای اشاره به فساد یا بی‌وفایی‌ــ تحت تحقیق قرار گرفت.

چار می‌گوید: «فکر می‌کنم غیبت ژنرال هه بسیار معنادار است، اما هنوز کسی با قطعیت نمی‌تواند چیزی بگوید. برخی هم معتقدند که او در هفته‌های اخیر مشغول آماده‌سازی مانورهای نظامی در اطراف تایوان بوده است.»

سه‌شنبه، فرماندهی شرقی ارتش آزادی‌بخش خلق مانورهای غافلگیرکنندۀ دو روزه‌ای را اطراف تایوان آغاز کرد؛ با هدف شبیه‌سازی محاصرۀ جزیره، حمله به بنادر و زیرساخت‌های حیاتی آن و شلیک موشک‌های دوربرد.

بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲، ژنرال هه فرماندۀ ارتش شرق چین بود. در دوران فرماندهی او، ارتش چین در واکنش به سفر نانسی پلوسی به تایوان در سال ۲۰۲۲، بزرگ‌ترین مانورهای خود را اطراف این جزیره انجام داد.

دوری طولانی از انظار همیشه به معنای سقوط نیست. برخی مقامات پس از غیبت، دوباره بازگشته‌اند. همچنین بازداشت موقت برای کمک به تحقیقات علیه دیگران نیز در چین متداول است.

نوامبر گذشته، روزنامۀ فایننشال تایمز با ارجاع به مقامات آمریکایی گزارش داد که وزیر دفاع، دونگ جون، بابت فساد تحت تحقیق است. وزارت دفاع چین این گزارش را «کاملاً ساختگی» خواند. یک هفته بعد، دونگ در انظار عمومی ظاهر شد و روز چهارشنبه نیز در مراسم درخت‌کاری دیده شد.

پاک‌سازی‌های نظامی

شی جین‌پینگ پس از به قدرت رسیدن، با حذف ژنرال‌های بانفوذ رقیب و جایگزینی آن‌ها با وفاداران خود، کنترل کامل بر ارتش را به دست گرفت.

اما پس از یک دهه و با وجود اصلاحات ساختاری ارتش، شی همچنان درگیر مبارزه‌ای بی‌پایان با فساد و بی‌وفایی است ــ‌و روز به روز بیشتر سراغ نزدیک‌ترین وفادارانش می‌رود.

از تابستان ۲۰۲۳، بیش از دوازده مقام بلندپایه نظامی در پاک‌سازی‌های گسترده‌ای برکنار شده‌اند که تمرکزشان بر نیروهای هسته‌ای و تدارکات نظامی بوده است، از جمله دو وزیر دفاعی که شی آن‌ها برا به کمیسیون مرکزی نظامی ارتقاء داده بود.

این بی‌ثباتی در رده‌های بالای ارتش، سؤالاتی را در مورد توان شی برای ریشه‌کنی فساد سیستماتیک در میان نظامیان و ارتقای آمادگی رزمی ارتش در شرایط تنش‌های ژئوپلیتیک برانگیخته است.

درو تامپسون، تحلیلگر ارشد در آر‌اس‌آی‌اس می‌گوید: «تکرار پاک‌سازی‌ها نشان می‌دهد که شی به بدنۀ ارتش آزادی‌بخش خلق بی‌اعتماد است. حذف پی‌در‌پی فرماندهان ارشد و وسعت فساد، روحیۀ ارتش را تضعیف می‌کند و احتمالاً توانمندی‌های نظامی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

اما برخی تحلیلگران معتقدند که تا حالا دیگر ارتش آزادی‌بخش خلق تا حدی به این تغییرات عادت کرده است.

کالین کوه، دیگر پژوهشگر آراس‌آی‌اس، می‌گوید: «به نظر می‌رسد که این نوع پاک‌سازی‌ها به بخشی از ساختار معمول ارتش‌آزادی‌بخش خلق تبدیل شده‌اند.»

او افزود: «این لزوماً به این معنا نیست که در نتیجۀ پاکسازی‌ها، آمادگی ارتش آزادی‌بخش خلق کاهش خواهد یافت. حتی شاید به ارتش یادآوری کند با جدیت بیشتری به وظایفش عمل کند ــ‌چون اگر کسی بخواهد از پاک‌سازی‌ها در امان بماند، باید دقیقاً همان کاری را بکند که حزب از او می‌خواهد، یعنی آمادگی برای درگیری.»

یک وفادار نزدیک

مانند میائو، ژنرال هه نیز به‌طور گسترده به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین افراد به شی شناخته می‌شود. هر دو در دهۀ ۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ در استان فوجیان خدمت می‌کردند، زمانی که شی به‌عنوان مقامی محلی در حال رشد بود. ژنرال هه بیشتر دوران کاری‌اش را در ارتش ۳۱ فوجیان گذراند ــ‌جایی که بعدها به یکی از پایگاه‌های قدرت شی تبدیل شد. شمار زیادی از فرماندهان آن ارتش پس از ۲۰۱۲ به سرعت ارتقا یافتند.

ژنرال هه نیز مستثنا نبود. در سال ۲۰۱۳ فرماندۀ منطقه نظامی جیانگ‌سو شد؛ کمتر از یک سال بعد فرمانده پادگان شانگهای و در سال ۲۰۱۶ فرمانده نیروهای زمینی ارتش غربی شد که مسئول مرز چین با هند است.

در سال ۲۰۱۷ ژنرال تمام شد و فرماندهی ارتش شرق را به‌دست گرفت، بخشی که مسئول هرگونه تهاجم یا محاصرۀ نظامی تایوان است.

اما نشانۀ نهایی اعتماد شی به او در کنگره بیستم حزب در سال ۲۰۲۲ ظاهر شد، زمانی که ژنرال هه با جهشی سریع، به معاونت کمیسیون مرکزی نظامی رسید ــ‌ارتقایی نادر برای کسی که حتی عضو کمیتۀ مرکزی حزب نبود.

در این تغییرات رهبری، شی شش نفر از وفادارانش را وارد کمیسیون مرکزی نظامی کرد. اگر تأیید شود که ژنرال هه تحت تحقیق است، او نخستین معاون برکنار شدۀ کمیسیون مرکزی نظامی فعلی توسط شی و سومین عضو سقوط کردۀ کمیسیون مرکزی نظامی کنونی خواهد بود.

آخرین باری که یک معاون کمیسیون مرکزی نظامی در زمان خدمت برکنار شد، بیش از سه دهه پیش بود که دبیرکل وقت، ژائو ژیانگ، به دلیل همدلی با دانشجویان معترض در جنبش دموکراسی‌خواهی سال 1989 در میان تیان‌آنمن، از رهبری حزب برکنار شد.

جیمز چار با اشاره به اصلاح ساختار سیاسی انعطاف‌ناپذیر ارتش آزادی‌بخش خلق می‌گوید: «آنچه سرانجام برای ژنرال هه ویدونگ اتفاق می‌افتد، دریچه‌ای است به‌سوی فهم عمیق‌تر بازسازی نظام سیاسی چین تحت رهبری شی جین‌پینگ.»

او افزود: «به‌نظرم در سیستم فعلی، دیگر هیچ‌کس غیرقابل جایگزین نیست. این همان کاری است که یک مرد قدرتمند سیاسی انجام می‌دهد. بی‌رحمانه عمل می‌کند... و پیوسته نیروهای خودش را پاک‌سازی می‌کند تا ژنرال‌هایش را در حالت آماده‌باش نگه دارد.»