ساخت و ساز و تراکم‌فروشی در رأس درآمدهای شهرداری تهران

به گزارش اکوایران، بر اساس بودجه عمومی مصوب و بودجه شهرداری تهران در سال ۱۴۰۲، مجموع منابع عمومی شهرداری تهران معادل ۷۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. در این میان بیشتر سهم را تراکم‌فروشی و صدور پروانه‌های ساختمانی دارند. از طرف دیگر، در این سال شهرداری تهران سهم بالایی از هزینه‌های خود را برای حوزه‌ حمل‌ونقل و ترافیک در نظر گرفته و بالاترین رشد را در میان بخش‌های دیگر رقم زده است.

اهمیت تحلیل ترازنامه شهرداری‌ها

در سال ۱۲۸۶، برای اولین‌‌بار نهادی مستقل به نام شهرداری یا بلدیه در ایران برای کمک به دولت مرکزی تشکیل شد. وظیفه این نهاد فراهم‌سازی کالاهای عمومی نظیر پارک و خیابان در شهرهای مختلف بود؛ چراکه دولت مرکزی به تنهایی توان مدیریت تمام شهرها را نداشت و سرعت عمل در رسیدگی به امورات نیز کاهش می‌یافت. بنابراین تصمیم حاکمیت بر آن شد که این نهاد وظیفه انجام کارهای اجرایی را در شهرها داشته باشد و دولت تنها به نظارت بر حسن انجام امور توسط شهرداری‌ها بپردازد.

به مرور زمان و با پیچیده‌تر شدن ساختارهای حکمرانی، نیاز به نظارت دقیق‌تر دولت بر شهرداری‌ها و همچنین برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌ها با جزئیات بیشتر توسط شهرداری‌ها، احساس شد. اینجاست که تحلیل ترازنامه و بودجه شهرداری‌ها بالاخص شهرداری‌ شهرهای مهم از جمله پایتخت اهمیت یافت. همانطور که گفته شد، از میان تمامی شهرداری‌های کشور، شهرداری تهران به دلیل تمرکز قدرت و سرمایه همواره در مرکز توجه بوده است.

ترازنامه شهرداری تهران

ترازنامه شهرداری تهران، شامل دو بخش منابع و مصارف است. در بخش منابع، درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی قرار دارند. در سمت مصارف هم، هزینه‌ها، تملک دارایی سرمایه‌ای و تملک دارایی مالی سه بخش مهم تلقی می شوند.

به طور کلی، درآمدهای شهرداری مالیات یا عوارضی است که از مردم گرفته می شود. در مقابل آن نیز، هزینه‌های شهرداری است که همان حقوق و دستمزد کارکنان این مرکز است. 

تقابل میان درآمدها و هزینه‌‌ها در دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی نیز دیده می‌شود. واگذاری دارایی سرمایه‌ای، فروش اموال و دارایی‌های شهرداری است که در دسته منابع قرار می‌گیرد. از طرف دیگر تملک دارایی‌های سرمایه‌ای را داریم که همان انجام طرح‌های عمرانی است. 

بخش دیگری از درآمدزایی، واگذاری دارایی‌های مالی است. شهرداری‌ها نیز برای برطرف کردن نیازهای خود اوراق منتشر می‌کنند یا سهام خود را می‌فروشند که در سمت واگذاری دارایی‌های مالی ثبت می‌شود. زمانی که این سود و اصل پول اوراق بازپرداخت می‌شود در بخش تملک دارایی ترازنامه قرار می‌گیرد.

«پروانه های ساختمانی» و «تراکم» در رأس منابع شهرداری تهران

بررسی جزئیات در بخش منابع و مصارف شهرداری در سال جاری نشان می‌دهد ضلع پررنگ بخش‌های سه‌گانه منابع شهرداری در سال جاری، «درآمدها» بوده است. این رقم در سال 1402 معادل 64 همت بوده که 84 درصد کل منابع شهرداری را شامل می‌شود.

به عبارت دیگر مهمترین بخش درآمدی شهرداری در سال 1402 از مسیر مالیات‌ستانی و دریافت عوارض شکل می‌گیرد. در این میان درآمد شهرداری از پرداخت عوارض درشت‌ترین سهم را به خود اختصاص داده و تقریبا 57 همت که 76 درصد از کل منابع بودجه است.

مطابق تحلیل‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، عامل اصلی چنین اتفاقی به بخش توسعه شهری تعلق دارد. بر این اساس، شهرداری پیش‌بینی کرده تا از مسیرهای «پروانه‌های ساختمانی» و «تراکم» درآمد بالای 38 همتی کسب کند. به عبارت دیگر عوارض اخذ شده از پروانه‌های ساختمانی و عایدی خالص از تراکم‌فروشی از مهمترین محل‌های درآمدزایی شهرداری در سال جاری به شمار می‌روند.

منابع عمومی شهرداری یک‌ونیم برابر شد

به طور کلی، منابع عمومی شهرداری تهران در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته ۵۱ درصد رشد داشته است؛ یعنی بیش از یک و نیم برابر.

طبق بررسی‌ها، درآمد عوارض با حدود ۷۰ درصد رشد به دلیل سهم بالایی که در منابع شهرداری دارد، بیشترین اثر را بر رشد ۵۱ درصدی منابع عمومی داشته است. برآورد انجام‌شده در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد؛ «کمک‌های اهدایی به شهرداری» و «درآمد حاصل از قانون درآمد پایدار شهرداری‌ها»، بیشترین رشد را در میان منابع شهرداری تهران داشته که با این وجود همچنان نسبت به کل بودجه شهرداری تهران رقم چشمگیری نیست.

توسعه حمل‌ونقل از برنامه‌های شهرداری تهران

اگر اعتبارات هزینه‌ای و سرمایه‌ای در سمت مصارف و هزینه‌های ترازنامه شهرداری تهران را بر اساس حوزه‌های ماموریتی تفکیک کنیم، یکی از ماموریت‌هایی که بیشترین اعتبارات را داشته حمل و نقل و ترافیک است. به این معنا که شهرداری تهران در سال ۱۴۰۲، حدود ۳۳ همت برای این بخش در نظر گرفته است. این اعتبارات در بخش حمل‌ونقل نسبت به سال گذشته ۸۲ درصد رشد داشته که از این نظر نیز نسبت به بخش‌های دیگر رشد بالاتری را تجربه کرده است.

به طور کلی شهرداری تهران برنامه دارد تا برای خدمات شهری و محیط زیست ۱۱ هزار میلیارد تومان در این سال هزینه کند. همچنین این نهاد در نظر دارد اعتبار مشابهی را نیز برای توسعه مدیریت شهری بپردازد.