به گزارش اکوایران، در شرایطی که نشست سران گروه بیست برای اولین بار پس از نزدیک به دو سال یه صورت حضوری در شهر رم در حال برگزاری است، در حاشیه این اجلاس رهبران ایالات متحده و تروئیکای اروپایی عضو برجام با انتشار بیانیه مشترکی ضمن ابراز نگرانی عمیق نسبت به تعلل ایران برای بازگشت به میز مذاکرات، تاکید کرده اند که هنوز امکان دستیابی سریع به توافق هسته‌ای وجود دارد.

بیانیه متذکر شده وضعیت کنونی شاهدی است بر لزوم مذاکرات دیپلماتیک و رسیدن به توافقی که منجر به بازگشت کامل آمریکا و ایران به تعهدات برجامی باشد، و مدعی شده این توافق می‌تواند زمینه را برای مذاکرات بیشتر پیرامون نگرانی‌های دیگر ایران و اروپا و آمریکا فراهم سازد.

آنتونی بلینکن هم در پاسخ به خبرنگاران گفته اگر چه همچنان فرصت برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای وجود دارد، با این حال همه گزینه ها در برابر ایران روی میز است. او ضمن ابراز ناآگاهی نسبت به این که آیا ایران مایل است به گفتگوها در مورد توافق هسته ای ملحق شود یا خیر، دیپلماسی را بهترین راه پیش‌رو برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به چارچوبی که تحت برجام قرار دارد تلقی کرده است.

لغو تحریم به شرط تغییر مسیر

در این شرایط، لوس آنجلس تایمز با انتشار گزارشی با عنوان «اگر ایران مسیرش را عوض کند، بایدن تحریم ها را لغو می کند» به تلاش در جهت لغو تحریم ها به عنوان بخشی از تلاش دیپلماتیک جو بایدن برای حل بحران هسته ای ایران اشاره کرده است.

1

چنین تفسیری مستند به آن بخش از بیانیه یاد شده است که متذکر شده که این مسئله در صورتی احقق می شود که ایران «مسیر خود را تغییر دهد». با این حال گزارش متذکر است که احتمالا شکستن بن بست دیپلماتیکی که ماه هاادامه دارد، دشوار خواهد بود، چرا که بایدن نشان داده مایل به قدم گذاشتن بدون تعهدات از سوی تهران نیست.

هیچ راه روشنی برای احیای توافق وجود ندارد

لس آنجلس تایمز به نقل از کارشناسان امور خاورمیانه نوشته به نظر می رسد  هیچ راه روشنی برای بازگشت به توافق اولیه، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام وجود ندارد. به اعتقاد ولی نصر، استاد مطالعات خاورمیانه و روابط بین‌الملل در دانشگاه جانز هاپکینز، دولت بایدن امید چندانی به مذاکرات در پیش رو ندارد و احتمالا دیگر چارچوب موجود را قابل اجرا نمی بیند. به گفته بایدن، چالش حفظ وحدت با متحدان اروپایی است که باعث شده بایدن مسئله احیای برجام را دنبال کند. به زعم او نشست شنبه بایدن با سران تروئیکای اروپایی در حاشیه اجلاس گروه بیست حاکی از آن است که بایدن «بسیار مشتاق همراه نگه داشتن اروپایی ها با ایالات متحده است».

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، در گفتگوی روز پنجشنبه خود با خبرنگاران ایالات متحده و اروپا را نزدیک به همدیگر توصیف کرده و گفته که آنها در مورد این موضوع موضع مشترکی خواهند داشت. و این در حالی است روسیه و چین، دو عضو دیگر حاضر در توافق هسته ای، در بیانیه مشترک و نشست روز شنبه حضور نداشتند.

رنگ باختن اعتبار آمریکایی

همه این ها در شرایطی است که صرف بازگشت به میز مذاکره، چه رسد به رسیدن به یک توافق جدید، تاکنون چالش برانگیز بوده است.  هنوز هیچ تاریخ مشخصی برای از سرگیری مذاکرات تعیین نشده است و در کاخ سفید تردیدهایی وجود دارد که این مذاکرات انجام شود. به گفته سالیوان: «در حال حاضر ما سیگنال‌های مثبتی دریافت کرده ایم، اما فکر می‌کنم باید منتظر ماند و دید که واقعاً چه زمانی و آیا واقعاً پای میز مذاکره حاضر می‌شوند یا خیر».

4

تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی به لوس آنجلس تایمز گفته که تعجب نمی کند اگر ایالات متحده پیشنهاد کاهش فشارهای اقتصادی به ایران را بدهد. به گفته او اگر بایدن تحریم‌ها را لغو نکند، هیچ بازگشتی به توافق وجود نخواهد داشت. در واقع پس از خروج ترامپ از توافق اولیه، ایالات متحده با مشکل اعتبار مواجه است و ایران می خواهد تضمین های الزام آوری در دست داشته باشد که دولت بایدن به توافق پایبند بماند.

تفاهم غیررسمی بر سر منطقه خاکستری

در این شرایط است که دسته ای دیگر در آمریکا خواهان شدت عمل در برابر ایران هستند. هفته گذشته دنیس راس با انتشار یادداشتی در نشریه فارن پالیسی پیشنهاد داده بود تا با تهدید ایران به جنگ باید این کشور را به میز مذاکره کشاند. مایکل دوران، کارشناس ارشد موسسه هادسون هم به لس آنجلس تایمز گفته بایدن باید استراتژی فشار حداکثری ترامپ را ادامه دهد، و تا زمانی که تهران حاضر به دادن امتیاز نشود، تحریم ها و مجازات‌ها را تشدید ‌کند.

با این حال به اعتقاد او، احتمالا دولت بایدن به دنبال یک تفاهم غیررسمی است که در آن مذاکرات ادامه دارد و هیچ یک از طرفین به دنبال وخیم تر کردن اوضاع نباشند. در این منطقه‌ خاکستری، تحریم‌های ایالات متحده برداشته نمی‌شوند، بلکه به صورت گزینشی اجرا می‌شوند و ایران هم در توسعه برنامه هسته‌ای خود تعجیل نمی‌کند. به گفته دوران: «توافق هرگز حاصل نخواهد شد، اما تفاهمات غیررسمی در این مسیر وجود خواهد داشت. توافق بر سر این مسئله هم برای ایرانی‌ها و هم برای آمریکایی‌ها راحت تر است». با این حال به زعم این گزارش، آشفتگی در خاورمیانه تلاش های دیپلماتیک را نیز به خطر انداخته است.

طنین ناقوس مرگ برجام

در شرایطی که گزارش لس آنجلس تایمز در پایان گزارش خود نسبت به در خطر افتادن کوشش های دیپلماتیک به واسطه تنش ها در خاورمیانه هشدار داده، ایان برمر، ستون نویس و دبیر بخش خارجی تایم و استاد روابط بین الملل در دانشگاه کلمبیا، با انتشار یادداشتی در این نشریه با عنوان «آمریکای آشفته و ایران بلاتکلیف ممکن است ناقوس مرگ برجام را به صدا درآورند» متذکر شده انفعال سران ایالات متحده و ایران در رسیدن به توافق می تواند پیامدهای پیش بینی نشده ای را به همراه داشته باشد.

2

به نوشته برمر، در شرایطی که دیپلماسی متوقف شده و امید نسبت به ثمربخش بودن تلاش های دیپلماتیک در حال کمرنگ تر شدن است، ایالات متحده آمریکا و ایران به رویارویی نزدیکتر می‌شوند. به ادعای او، در حالی که بایدن ظاهرا درصدد تحقق وعده انتخاباتی خود است، ایران که زخم خورده خروج دولت بایدن از برجام است، به راحتی تن به بازی نمی دهد. به اعتقاد او در شرایط فعلی دولت جو بایدن گزینه‌های اندکی دارد و خروج آشفته از افغانستان موقعیت بایدن در برابر ایران را متزلزل کرده، چرا که اقدامات پرریسک‌ می‌تواند موجب قرار گرفتن در برابر اتهام سازشکاری از سوی جمهوریخواهان علیه او را در پی داشته باشد.

این در شرایطی است که به زعم او اسرائیل که از برنامه هسته‌ای ایران به عنوان یک تهدید وجودی نام می‌برد، بیمناک است که تمرکز سیاست خارجی بایدن روی چین و اراده اش مبنی بر تغییر تمرکز امنیتی آمریکا به سوی آسیا، باعث تنها شدن و انزوای اسرائیل شود. به موازات این، شاهد افزایش دغدغه متحدان خلیجی آمریکا نسبت به جنگ‌های نیابتی و تهدیدهای سایبری هستیم.

پافشاری بر توافقی محدود

به باور او، در حالی که ادامه مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران می تواند پیامدهای بسیاری برای کشورهای منطقه به همراه داشته باشد، با کمرنگ شدن امیدها نسبت به احیای برجام، ایران روی یک توافق محدودتر پافشاری خواهد کرد.

3

به نوشته برمر ایران برای دستیابی به چنین توافقی، ظرفیت غنی سازی خود را افزایش خواهد داد، از سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتری استفاده خواهد کرد و تکنیک‌های تبدیل اورانیوم به فلز را مورد آزمایش قرار خواهد داد. و در شرایطی که دولت بایدن تلاش خواهد کرد تا با همراهی متحدانش بر اعمال فشار اقتصادی بیشتر علیه تهران تمرکز کند، احتمالا ایران بار دیگر مسئله امنیت شناورها در خلیج فارس را به جهان گوشزد خواهد کرد.

با این همه برمر معتقدست که در این شرایط این خطر وجود دارد که اسرائیل تصمیم بگیرد که برای وقفه در برنامه ایران، با یا بدون تایید واشنگتن، دست به اقدام نظامی بزند. شاید هم به احتمال بیشتر اسرائیل قصد خرابکاری وسیع در سایت‌های هسته‌ای و نظامی ایران داشته باشد که این هم اقدام خطرناکی است و انتقام‌جویی ایران، -به ویژه در فضای سایبری- را در پی خواهد داشت. اشتباه محاسباتی از سوی هر یک از طرفین می تواند منازعات بی پایانی را به همراه داشته باشد.

برمر در پایان ادعا کرده که بازی ضعیف و انفعال روسای جمهوری ایران و آمریکا، این باعث می‌شود که بازگشت به توافقی که بیشترین منافع را برای هر دو طرف داد، دشوارتر شده و وقوع پیامدهای غیرمنتظره ای و پیش بینی ناپذیری را در پی داشته باشد.