به گزارش اکوایران، وقتی نام عربستان شنیده میشود نخستین چیزی که به ذهن میآید ثروت عظیم نفتی این کشور است. در حالیکه نفت همچنان به توسعه اقتصادی عربستان کمک میکند، این کشور اکنون در حال گسترش فعالیتاش به حوزههایی چون هوش مصنوعی، گردشگری و ورزش است تا بتواند به متنوعسازی مسیرهای رشد خود بپردازد.
خالد الفالح، وزیر سرمایهگذاری عربستان اعلام کرد بیش از نیمی از اقتصاد عربستان بهطور کامل از نفت جدا شده است. او در گفتوگویی با سیانبیسی اعلام کرد: «این نسبت در حال رشد است، در حالیکه درآمد عربستان در گذشته تقریبا بهطور کامل از طریق نفت تامین میشد، اما اکنون 40 درصد از این درآمد از حوزهها و منابعی تأمین میشود که هیچ ارتباطی با نفت ندارند.»
او همچنین تصریح کرد: « نتایج فوقالعادهای مشاهده شده است اما راضی نیستیم و میخواهیم کار بیشتری انجام دهیم و به متنوعسازی و رشد کشور سرعت بیشتری ببخشیم.»
تمرکز عربستان بر توسعه هوش مصنوعی
عربستان سعودی، تلاشهای خود در بخشهای با رشد سریع مانند هوش مصنوعی را افزایش داده است و سعودیها این بخش را یکی از حوزههای رشد جدید خود میدانند. الفالح نیز اعلام کرده است که عربستان یکی از سرمایهگذاران کلیدی در توسعه کاربردهای هوش مصنوعی و مدلهای زبانی بزرگی خواهد بود. این کشور حوزه خلیج فارس همچنین به ساخت مراکز داده بسیار بزرگ با قیمت رقابتی اقدام خواهد کرد.
به گفته الفالح، «هوش مصنوعی طی سه یا چهار سال اخیر ظهور پیدا کرده است و بهطور قطع این فناوری موجب بازتعریف آینده اقتصادی هر کشوری میشود. آنهایی که در این حوزه سرمایهگذاری میکنند، پیشتاز خواهند بود و آنهایی که از قافله جا میمانند، متاسفانه بازنده خواهند شد.»
روز دوشنبه، جاناتان راس، مدیرعامل شرکت تراشه هوش مصنوعی Groq، به سیانبیسی گفت که عربستان سعودی مکانی ایدهآل برای ساخت زیرساخت هوش مصنوعی است که علت آن به مازاد انرژی این کشور برمیگردد. تخمینهای شرکت «پرایسواترهاوسکوپرز» نشان میدهد که عربستان میتواند بهلطف هوش مصنوعی، تا سال 2030 بیش از 135 میلیارد دلار سود اقتصادی بهدست آورد.
رشد درآمدهای غیرنفتی عربستان
گزارش عملکرد بودجهای سهماهه عربستان نشان داد که درآمد کلی دولت در نیمه نخست 2025 در سطح 565.21 میلیارد ریال سعودی (150.73 میلیارد دلار) قرار گرفت و سهم نفت در درآمد کلی این کشور در سطح 53.4 درصد بوده که پایینتر از سهم 67.97 درصدی در دوره مشابه 2019 است.
عربستان در سال 2024 از افزایش 1.3 درصدی تولید ناخالص داخلی سالانه خبر داد که عمدتا با رشد 4.3 درصدی در بخشهای غیرنفتی حاصل شد. از سوی دیگر، فعالیتهای نفتی با کاهش 4.5 درصدی سالانه مواجه شد.
نقش استراتژیک صندوق ثروت دولتی سعودی
صندوق ثروت دولتی عربستان که با نام «صندوق سرمایهگذاری عمومی» شناخته میشود، خواستار دریافت سهام در غولهای فناوری، سازندگان بازیهای ویدئویی و باشگاههای فوتبال شده است. این صندوق با استفاده از درآمدهای نفتی در حال ورود قدرتمند به حوزههای دیگر است.
صندوق سرمایهگذاری عمومی عربستان (PIF) سهامی در شرکت بزرگ بازیهای ویدئویی Electronic Arts خریداری کرده، در سال ۲۰۱۷ با همکاری گروه سافت بانک به رهبری ماسایوشی سون، صندوق سرمایهگذاری Vision Fund را تأسیس کرده و در سال ۲۰۲۱ نیز باشگاه فوتبال نیوکاسل یونایتد از لیگ برتر انگلیس را خریداری کرده است.
زمانی که از الفالح درباره اثر کاهش درآمد نفت بر اقتصاد عربستان و درآمد دولت سوال شد، او اعلام کرد که کشورش از بودجه عقبنشینی نکرده و در هزینههای عمومی هیچ کاهشی وجود نداشته است.
قیمت نفت در سال 2025 با افت کاهش بوده است، بهطوریکه شاخص نفت برنت در سال جاری میلادی با کاهش 13.4 درصدی روبهرو شده است. درآمد نفتی عربستان در نیمه نخست سال 2025 و در مقایسه با مدت مشابه 2024 میلادی با کاهش 24 درصدی روبهرو شد.
با اینحال، به گفته الفالح، دولت به رسیدگی به تمام فعالیتهایی که نیازمند هزینههای دولتی هستند ادامه خواهد داد. او خاطرنشان کرد که صندوق سرمایهگذاری عمومی (PIF) از زمان تأسیس شش برابر رشد کرده و کشور اکنون در آستانه دستیابی به نزدیک به 1 تریلیون دلار سرمایهگذاری در بخشهای دارای اهمیت راهبردی است.
گردشگری، موتور تازه رشد عربستان
گردشگری نیز یکی از بخشهای کلیدی دیگر برای رشد عربستان است. وزیر گردشگری این کشور به سیانبیسی اعلام کرد که سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی در سال 2024 به 5 درصد رشد کرده است، در حالیکه این سهم در سال 2019 در سطح 3 درصد بوده است.
وزیر گردشگری عربستان ابراز اطمینان کرد که سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی میتواند تا سال 2030 به 10 درصد افزایش یابد و هدف نهایی دستیابی به سطح 20 درصدی است.
