درباره رکود، ویژگی ها، تعریف و علل آن دیدگاه های متنوع مطرح است. در بازارهای مدرن امروزی وضعیت شاخص های اقتصادی پیچیده تر است و به همین دلیل غلبه بر رکود آسان نیست. به نکاتی درباره موضوع رکود در اقتصادها اشاره می کنیم.

 

 

اولین رکود اقتصادی تاریخ

برای هزاران سال، مردم بریتانیا از برنز برای ساختن ابزار و جواهرآلات، و نیز به عنوان یک ارز برای معاملات استفاده می کردند اما حدود هشت قرن قبل از میلاد مسیح، شرایط شروع به تغییر کرد. ارزش برنز کاهش یافت و این کاهش، به ناآرامی های اجتماعی و بحران اقتصادی منجر شد یعنی همان فرآیندی که ما امروزه آن را رکود می نامیم. چه عواملی سبب رکود می شوند؟ اقتصاددان ها مدت های طولانی درباره پاسخ این سوال بحث‌های داغ داشته اند. رکود ممکن است کاهش محدوده فعالیت های اقتصادی در یک کشور باشد که چند ماه ادامه پیدا می‌کند. همچنین رکود ممکن است کاهش طولانی مدت فعالیت های اقتصادی با اثرات جهانی باشد که سال‌ها ادامه می‌یابد. گاه رکود به وضعیتی بین این دو حالت، اطلاق می شود. از سوی دیگر، متغیرهای بیشمار وجود دارد که بر سلامت یک اقتصاد اثر می گذارند در نتیجه تعیین عوامل مشخص برای رکود دشوار است.

رکود چه زمانی رخ می‌دهد؟

 بهتر است با تصویر بزرگ شروع کنیم. رکود هنگامی رخ می‌دهد که اختلالی منفی در تعادل بین عرضه و تقاضا پدید می آید. در واقع، بین میزان کالایی که مردم می‌خواهند بخرند، میزان کالا و خدماتی که تولید‌کنندگان می‌توانند ارائه کنند و قیمت کالاها و خدمات فروخته شده، عدم توازن پدید می آید و در نتیجه، رشد اقتصاد کاهش پیدا می کند. رابطه بین عرضه و تقاضا در یک اقتصاد بر نرخ تورم و نرخ های بهره اثر می گذارد. تورم هنگامی رخ می‌دهد که قیمت کالاها و خدمات بالا می‌رود به عبارت دیگر، ارزش پول کاهش پیدا می‌کند. البته تورم لزوماً پدیده ای منفی نیست. در واقع تصور می شود نرخ پایین تورم به افزایش فعالیت های اقتصادی منجر می‌شود اما اگر نرخ بالای تورم با میزان بالای تقاضا همراه نباشد ممکن است برای اقتصاد مشکل پدید آید و در نهایت رکود رخ دهد. نرخ های بهره نشان دهنده هزینه استقراض برای اشخاص یا شرکت‌ها هستند. نرخ بهره معمولاً درصدی سالانه از وامی است که وام گیرنده به وام دهنده پرداخت می‌کند تا وقتی که وام کاملاً بازپرداخت شود. نرخ پایین بهره بدین معناست که شرکت‌ها می‌توانند پول بیشتری وام بگیرند و از آن برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بیشتر استفاده کنند. نرخ های بالای بهره، هزینه‌ها را برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بالا می‌برد و رشد اقتصاد را کند می‌کند. نوسان ها در نرخ تورم و نرخ بهره، اطلاعاتی درباره سلامت اقتصاد در اختیار قرار می دهد اما علل این نوسان ها چیست؟ آشکارترین علت، شوک هایی نظیر حوادث طبیعی، جنگ و عوامل ژئوپلیتیک است. برای مثال، زلزله ممکن است به از میان رفتن زیرساخت‌های لازم برای تولید مواد خام مهم نظیر نفت منجر شود. در این حالت در بخش عرضه، قیمت کالاهایی که از نفت در تولید آنها استفاده می شود بالا می‌رود و تقاضا کاهش می‌یابد. این عامل می‌تواند به رکود منجر شود اما برخی رکودها در دوران رونق اقتصادی رخ می‌دهند و احتمالاً علت رکود، رونق اقتصاد است. برخی اقتصاددان ها معتقدند فعالیت‌های تجاری حاصل از توسعه یک بازار گاه ممکن است به سطوح ناپایدار برسد. برای مثال، شرکت‌ها و مصرف کنندگان ممکن است وام های بیشتری بگیرند و فرض شان این باشد که رشد اقتصادی به آنها کمک خواهد کرد بدهی بالاتر را پرداخت کنند اما اگر اقتصاد به اندازه‌ای که انتظار می‌رود رشد نکند، وام گیرنده با وام های بزرگتر مواجه خواهد بود که توان بازپرداخت آن را ندارد. به این ترتیب او باید منابع مالی فعالیت‌های دیگر را به پرداخت بدهی اختصاص دهد در نتیجه از فعالیت های اقتصادی وی کاسته می شود.

 

احساسات و هیجانات عامل رکود

موئلفه های روانشناختی نیز ممکن است سبب رکود شود. ترس از رکود می‌تواند زمینه‌ساز رکود شود زیرا ممکن است از سرمایه‌گذاری و مصرف بکاهد. در واکنش به این وضعیت، تولیدکنندگان از هزینه ها می کاهند تا منابع مالی لازم برای عبور از دوره کاهش مورد انتظار در تقاضا را در اختیار داشته باشند. به این شکل، یک چرخه معیوب پدید می آید زیرا کاهش هزینه ها در نهایت به کاهش دستمزدها و کاهش شدیدتر تقاضا منجر می‌شود. حتی سیاست هایی که برای جلوگیری از بروز رکود تدوین می شوند ممکن است به رکود منجر شوند. در دوران‌های سخت، دولت ها و بانک های مرکزی ممکن است به چاپ پول، افزودن بر هزینه و کاستن از نرخ های بهره اقدام کنید. وام دهندگان کوچک، نرخ‌های بهره را پایین می آورند و بدین شکل، از هزینه استقراض کاسته می‌شود تا بر مصرف افزوده شود. اما این سیاست‌ها را نمی‌توان همیشه اجرا کرد و در نهایت باید آنها را معکوس کرد تا از رشد شدید نرخ تورم جلوگیری شود. اگر مردم بیش از حد به وام ارزان و حمایت‌های دولت وابسته شده باشند این تحول به بروز رکود منجر می‌شود. رکود برنز در انگلستان هنگامی که استفاده از آهن به تغییرات بزرگ در بخش کشاورزی و تولید غذا کمک کرد پایان یافت. بازارهای مدرن پیچیده تر هستند و به همین دلیل، غلبه بر رکودهای کنونی بسیار دشوار است. اما هر رکود، داده های جدید به دست می دهد که از آن می توان برای پیش بینی رکودهای بعدی و غلبه موثرتر بر آنها استفاده کرد.