قطعی برق در سالهای اخیر گریبان مردم و بخشهای تولیدی بوده و منجر به ضررها و آسیبهای متعددی به اقتصاد کشور شده است.
برهمین اساس برنامه هفتم توسعه توسط سیاستگذاران و سیاستمداران طراحی شده و شامل اهداف با مضمون رشد در تمام بخشهای کشور است. برخی کارشناسان و پژوهشگران اقتصادی بر این باورند که برنامهریزی اقتصاد اصولا راه بهجایی نمیبرد. با اینحال بررسی مرکز پژوهشهای مجلس نشان از آن دارد که اغلب اهداف برنامه هفتم توسعه در حوزه برق حداقل در سال اول برنامه محقق نشده و امکان تحقق آنها در سالهای آینده نیز نامشخص است.
تولید برق در سال 1403 و مقایسه آن با اهداف برنامه هفتم توسعه
ظرفیت اسمی تولید برق در سال 1403 براساس اهداف برنامه هفتم توسعه معادل 96.58 هزار مگاوات تعیین شده که به معنای افزایش 3.7 هزار مگاواتی در مقایسه با سال 1402 بود. با اینحال ظرفیت اسمی تولید در سال 1403 به میزان 94.6 هزار مگاوات اعلام شده که این امر به معنای تحقق 46.5 درصدی نسبت به اهداف برنامه است. این در حالی است که در سالهای 1404 و 1405 سالانه 8.2 هزار مگاوات ظرفیت جدید به شبکه برق افزوده شود که با توجه به عملکرد فعلی چندان امکانپذیر بهنظر نمیآید.
همچنین ظرفیت انرژی تجدیدپذیر نیز بایستی با افزایش 952 مگاواتی در سال اول، به هدف ۱97۸ مگاوات دست پیدا میکرد اما ظرفیت نهایی انرژی تجدیدپذیر در سال گذشته به ۱۴57 مگاوات رسیده که به معنای عملکرد 45.3 درصدی است. در برنامه هفتم توسعه مقدر شده که 2.3 و 3.8 هزار مگاوات ظرفیت جدید انرژی تجدیدپذیر در در سالهای 1404 و 1405 به شبکه برق اضافه شود.
با توجه به ظرفیت اسمی مشخص شده در برنامه هفتم، مقدار تولید برق نیز باید افزایش مییافت. در سال گذشته این اتفاق رخ داده و حدود 8.2 میلیارد کیلووات ساعت افزایش در تولید برق ثبت شده است. این رقم در مقایسه با اهداف برنامه که برابر با 15.6 میلیارد کیلووات ساعت بوده نشاندهنده عملکرد 52 درصدی است. براساس برنامه هفتم توسعه، تولید برق تجدیدپذیر در سال گذشته نیز عملکردی معادل 12 درصدی داشته است.
حداکثر توان تولید نیز براساس برنامه باید به 63 هزار مگاوات میرسید که در عمل معادل 62.3 هزار مگاوات اعلام شده است. این موضوع بیانگر عملکردی 70 درصدی است. با اینحال از نگاه مرکز پژوهشهای مجلس این تحقق به دلیل هدفگذاری اندک در سال 1403 بوده است. اما در مقابل در سالهای 1404 و 1405 حداکثر توان تولید باید به ترتیب به اندازه 13.2 و 4.3 هزار مگاوات افزایش یابد.
حداکثر تقاضا به هدف برنامه هفتم نرسید
یکی دیگر از شاخص های مهم صنعت برق، حداکثر تقاضای برق در اوج مصرف است. مطابق با هدفگذاری برنامه هفتم، باید در سال ۱۴۰3 میزان حداکثر تقاضا 5.۴ هزار مگاوات افزایش می یافت و به عدد 7۸ هزار مگاوات می رسید، اما میزان حداکثر تقاضا در سال ۱۴۰3 حدود ۸۰ هزار مگاوات محاسبه شده است. از همینرو 27 درصد بیشتر از سقف هدفگذاری بوده و انحراف داشته که بیانگر فشار مضاعف بر شبکه برق است. همچنین میزان روند افزایش حداکثر تقاضای برق و میزان هدفگذاری شده در سال های بعد آن نشان از آن دارد که با ادامه روند فعلی، امکان تحقق برنامه وجود نخواهد داشت.
درخصوص راندمان نیروگاههای حرارتی نیز بایستی تا پایان برنامه هفتم توسعه به ۴۴ درصد برسد و میانگین راندمان نیروگاههای جدید نیز 55 درصد باشد. میانگین راندمان نیروگاههای فعلی در سال ۱۴۰2 حدود 39.3۴ بوده و در سال ۱۴۰3 به 39.56 رسیده است، اما طبق هدفگذاری بایستی به عدد 39.69 میرسید بنابراین عملکرد 67 درصدی را نشان میدهد. همچین راندمان نیروگاههای جدید بهطور متوسط 55 درصد مشخص شده که براساس محاسبه سالانه راندمان باید در سال اول 34 درصد و در سال دوم 21 درصد باشد.
میانگین نیروگاههایی که تازه احداث شدهاند در سال گذشته 37.1 درصد بوده که بیانگر تحقق اهداف برنامه هفتم در سال اول است. با اینحال در خصوص تحقق راندمان 55 درصدی در سالهای آتی شک و تردیدهایی وجود دارد.
مجموع صادرات و واردات برق براساس برنامه هفتم توسعه معادل 10.3 میلیارد کیلووات ساعت در سال 1403 تعیین شده و گمان میرود که در سال 1402 این شاخص برابر با 8 میلیارد کیووات ساعت بوده است. عملکرد حقیقی اما به میزان 8.5 کیووات ساعت بوده که رشدی نیم کیلووات ساعتی را نشان میدهد و بیانگر عملکردی معادل 20.1 درصدی است. همچنین براساس هدفگذاری معین شده میزان تلفات شبکه انتقال و توزیع برق تا پایان برنامه 10 درصد تکلیف شده که براساس گزارشات در سال 1403 این هدف کاملا محقق شده است.
