دهه از دست رفته صنعت؛ تولید 90 کمتر از 80

به گزارش اکوایران، رشد اقتصادی گروه صنعت در سال گذشته 6 درصد برآورد شده است، از این حیث این گروه بالاترین ترین نرخ رشد را در میان تمامی گروه های اصلی اقتصادی به ثبت رسانده است. با توجه به اینکه بالغ بر 31 درصد حجم گروه صنعت ناشی از ارزش افزوده بخش نفت و گاز است، رشد مناسب بخش نفت نیز از دلایل رشد بالای صنعت در سال 1400 برشمرده می شود. بررسی ها نشان می دهد علی رغم اینکه در دو سال گذشته رشد اقتصادی بخش صنعت مثبت به ثبت رسیده است، اما هنوز حجم این گروه بالغ بر 58 هزار میلیارد تومان کمتر از حجم به ثبت رسیده در سال 96 است.

 آمارها گویای این مسئله است که بخش صنعت در سالهای دهه 90 بسیار ضربه خورده است به گونه ای که ارزش افزوده این گروه در تمامی سال های پایانی دهه 80 از تمام سال های دهه 90 حتی سال های پس از برجام هم بالاتر بوده است. بر اساس داده ها حجم حقیقی گروه صنعت در پایان 1400 نسبت به سال 89 حدود 20 درصد کاهش یافته است، این کاهش به ارزش بالغ بر 73 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. در این گزارش به روند رشد اقتصادی گروه صنعت در 15 سال گذشته و همچنین سهم اجزای آن از کل حجم این گروه در سال 1400 پرداخته شده است.

نمای حجم اقتصاد ایران در 1400

تولید ناخالص داخلی ایران در سال گذشته یک هزار و 457 هزار میلیارد تومان برآورد شده است، این رقم در سال 99 حدود یک هزار و 396 هزار میلیارد تومان بوده است. بر این اساس رشد اقتصادی کشور در سال گذشته 4.4 درصد به ثبت رسیده است که نسبت به رشد به ثبت رسیده در سال 99 حدود 0.3 درصد بالاتر است. به بیان دیگر در سال 1400 بالغ بر 60 هزار میلیارد تومان به حجم حقیقی اقتصاد ایران افزوده شده است.

 رشد اقتصادی بدون احتساب ارزش افزوده گروه نفت نیز در سال گذشته 3.9 درصد برآورد شده است، این در حالیست که همین شاخص در سال 99 حدود 3.6 درصد بوده است. بالاتر بودن رشد اقتصادی با نفت از رشد اقتصادی بدون نفت در سال 1400 بیانگر اهمیت نفت و گاز در اقتصادی ایران است. بررسی ها نشان می دهد بیشترین ارزش افزوده بخش نفت در بهار رخ داده است و در فصول بعدی شاهد ارزش افزوده کمتری در این بخش بوده ایم، به طور کلی در نیمه اول سال این بخش پر رونق تر بوده است. از همین رو می تواتن اظهار داشت که دولت روحانی در فروش نفت از دولت ابراهیم رئیسی موفق تر بوده است.

نوسان رشد اقتصادی در 15 سال گذشته

بررسی ها نشان می دهد رشد اقتصادی ایران در سالیان گذشته نوسان بالایی داشته است، به گونه ای که در 15 سال گذشته از رشد منفی 8 درصد تا رشد مثبت 14 درصد در نوسان بوده است. با توجه به روند رشد در ایران می توان گفت که وقایغ بین المللی به شدت بر اقتصاد ایران و رشد آن اثر گذار است. پایین ترین رشد اقتصادی کشور در 15 سال گذشته دقیقا مصادف با شروع دور اول تحریم های آمریکا در سال های ابتدایی دهه 90 است که رقم رشد در سال 90 به منفی 0.4 درصد و در سال 91 به منفی 8.6 درصد رسید که پایین ترین رشد اقتصادی بازه زمانی مذکور است.

توافق برجام در تابستان سال 94 به امضا رسید، همین موضوع کافی بود تا با شکل گیری چشم انداز مثبت در اقتصاد کشور فضای اقتصاد ایران تغییر کند. از همین رو رشد اقتصادی از صفر درصد در سال 94 به 14.2 درصد در سال 95 رسید تا بالاترین رشد اقتصادی ایران در چند دهه گذشته به ثبت رسد. این روند رشد مثبت در سال 96 نیز ادامه پیدا کرد.

بالاترین رشد در 1400

در میان گروه های اصلی اقتصاد ایران، بیشترین رشد اقتصادی سال 1400 در گروه صنعت رخ داده است رشد این گروه در سال گذشته 6 درصد برآورد شده است. به عبارت دیگر حجم حقیقی گروه صنعت از 283 هزار میلیارد تومان در سال 99 به 300 هزار میلیارد تومان در انتهای سال گذشته برسد. با این وجود این رقم نسبت به ارزش افزوده صنعت در سال های پایانی دهه 80 بسیار پایین تر است. به بیان ساده تر گروه صنعت نه تنها در دهه 90 درجا نزده است بلکه پس رفت نیز کرده است.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین رشد اقتصادی بخش صنعت در چهار فصل سال گذشته با 13.7 درصد در بهار بوده، به طوری که این نرخ رشد در فصول بعدی سال به زیر پنج درصد و حتی در زمستان به 2 درصد نیز رسید.

در ابتدای سال 99 با شوک کرونا به اقتصاد ایران، صنعت نیز وارد رکود شده و رشد این گروه منفی 12.6 درصد به ثبت رسید و حجم این بخش به شکل قابل توجهی کاهش یافت. همین امر باعث شد تا با کمرنگ تر شدن کرونا در سال 1400، رشد بهار 1400 نسبت به فصل مشابه سال قبل خود مثبت ارزیابی شود. یه بیان ساده تر رشد بالای این بخش در بهار 1400 به دلیل منفی شدن شدید آن در بهار 99 بوده است.

 علی رغم اینکه نرخ رشد فصلی این گروه در فصول مختلف سال با هم تفاوت دارد، اما حجم ارزش افزوده آن در سه فصل ابتدایی سال تقریبا یکسال است و تنها در زمستان ارزش افزوده است بخش حدود 6 هزار میلیارد تومان بالاتر از سایر فصول بوده است. بر این اساس می توان اظهار داشت که زمستان 1400 پر رونق ترین فصل گروه صنعت در سال 1400 بوده است.

بالاترین سهم از حجم گروه صنعت در 1400

حجم حقیقی بخش نفت و گاز در سال گذشته 105 هزار میلیارد تومان برآورد شده است، بر این اساس بیشترین سهم در میان بخش های گروه صنعت به بخش نفت و گاز با سهم 35.1 درصدی تعلق دارد. این سهم در سال 99 حدود 34 درصد برآورد شده است، افزایش سهم بخش نفت و گاز بیانگر رونق نسبی ایجاد شده در این بخش در سال 1400 است. آمار ها نشان می دهد از زمستان 99 ارزش افزوده بخش نفت افزایش قابل توجهی داشته است که گویای رونق نسبی صادرات نفتی است، بسیاری آمدن بایدن در حوالی زمستان سال 99 را علت باز تر شدن گلوگاه های صادراتی نفت ایران عنوان کرده اند.

بخش صنعت نیز با حجم 97 هزار میلیارد تومانی بیشترین سهم از گروه صنعت را پس از بخش نفت و گاز به خود اختصاص داده است. سهم بخش صنعت در سال 1400 حدود 32 درصد برآورد شده است. کمترین سهم نیز به بخش سایر معادن با 3.5 درصد تعلق دارد، حجم ارزش افزوده این بخش در سال گذشته تنها حدود 10 هزار میلیارد تومان بوده است که نسبت به سال 99 کاهش نیز داشته است. با توجه به پتانسیل بالای معادن در ایران این عدد بسیار ناچیز محسوب می شود.

رشد اقتصادی گروه صنعت؛ منفی 19 تا مثبت 25

رشد اقتصادی گروه صنعت در 15 سال گذشته بسیار پر نوسان بوده است به طوری که بالاترین نرخ رشد و پایین ترین رشد این گروه در این سال حدود 55 درصد با هم فاصله دارد. رشد این گروه در سال 86 حدود 6.9 درصد بوده است، البته در سال های پایانی دهه 80 شاهد افت نرخ رشد این بخش بوده ایم. اما اوج سقوط گروه صنعت با شروع دور نخست تحریم های آمریکا در زمان اوباما بوده است، به گونه ای که رشد این گروه در سال 90 به منفی 7 درصد و افزایش فشار تحریم ها به منفی 19 درصد رسید، این پایین ترین نرخ رشد گروه صنعت در 15 سال گذشته است. در ادامه این روند در سال های ابتدایی دهه 90 تا سال 94 شاهد نرخ رشد های جالبی در گروه صنعت نبودیم.

انفجار رشد صنعت با برجام

پس چند سال رکود نسبی در گروه صنعت در سال با امضا شدن توافق برجام و دیده شدن اثر آن در سال 95، رشد اقتصادی صنعت در سال 95 مثبت 25 درصد و به رقم 348 هزار میلیاد تومان رسید، این بالاترین نرخ رشد این گروه در سال های اخیر است. اما با توجه به رشد های بسیار نا مناسب و منفی در نیمه نخست دهه 90 در گروه صنعت علی رغم رشد 25 درصدی در سال 95 هنوز حجم ارزش افزوده این گروه پایین تر از سال های پایانی دهه 80 قرار داشت.

  رشد مثبت این بخش بیش از دو سال طول نکشید و با خروج آمریکا از برجام رشد این بخش در سال 97 منفی شد. با تشدید فشار های تحریمی آمریکا در سال 98 بر سر اقتصاد ایران، رشد صنعت منفی 16 درصد به ثبت رسید. حجم ارزش افزوده این بخش در سال مذکور به 272 هزار میلیارد تومان کاهش یافت، این پایین ترین حجم اقتصادی گروه صنعت از سال 93 تا کنون است. در سال 99 با آمدن بایدن و تا حدودی کاهش فشار تحریم ها علی رغم اینکه کشور درگیر اپیدمی کرونا بود، رشد صنعت مثبت به ثبت رسید. البته تا حدودی نیز می توان مثبت شدن رشد صنعت در سال 99 را به دلیل کاهش شدید آن در سال های 97 و 98 دانست. به بیان ساده تر حجم ارزش افزوده صنعت در سال 98 نسبت به سال 96 حدود 86 هزار میلیارد تومان کاهش یافته بود و سطح حجم اقتصادی این گروه بسیار پایین آمده بود، در سال 99 با تنها افزایش حدود 10 هزار میلیارد تومان رشد مثبت برآورد شد.

نوسان نرخ رشد گروه صنعت به دلیل نفت است؟

همانگونه که گفته شد رشد اقتصادی گروه صنعت در سالیان گذشته بسیار پر نوسان بوده است. به عقیده برخی نوسان نرخ رشد در این گروه بیشتر به دلیل وجود بخش نفت و گاز است، چراکه بخش نفت به دلیل اینکه به شدت از شرایط بین المللی و صادراتی اثر پذیر است پر نوسان بوده و با توجه به سهم بالایی که در گروه صنعت دارد، باعث نوسان رشد کل گروه نیز می شود.

اما بررسی ها نشان می دهد نوسان رشد اقتصادی گروه صنعت تنها از جانب بخش نفت و گاز نیست و رشد در سایر بخش ها از جمله خود صنعت بسیار پر نوسان بوده است. حتی می توان به سال هایی اشاره کرد که رشد بخش نفت مثبت بوده و رشد بخش صنعت منفی به ثبت رسیده است، به عنوان مثال در سال 90 رشد بخش نفت و گاز مثبت 4 درصد و رشد بخش صنعت منفی 27 درصد به ثبت رسید که در نهایت باعث شده رشد کل گروه صنعت منفی 7 درصد برآورد شود. اما به طور کلی آمار های رشد این پانزده سال نشان می دهد که نرخ رشد در این بخش ها باهم همسو بوده است. البته این نکته لازم به ذکر است که نوسان بخش نفت و گاز به نسبت بیشتر از بخش صنعت بوده است اما اینگونه نیست که بگوییم نوسان این گروه صرفا به دلیل نفت بوده است.

همچنین امکان دارد برخی اذعان کنند کاهش شدید حجم صنعت دهه 90 به دلیل کاهش در فروش نفت بوده است. اما آمار ها چنین نشان می دهند که خود بخش صنعت نیز در دهه گذشته به شدت کاهش یافته است. به طوری که ارزش افزوده بخش صنعت(نه کل گروه صنعت) از 134 هزار میلیارد تومان در سال 89 به حدود 97 هزار میلیارد تومان در سال 1400 رسیده است که حتی نسبت به کل کاهش بیشتری را تجربه کرده است.

رشد بخش نفت در سالیان گذشته بسیار پر نوسان بوده است، بررسی ها نشان می دهد نوسان رشد بسیار با شرایط بین المللی و وضعیت ایران در جامعه جهانی همخوانی دارد. به گونه ای که در شرایط تحریم و بدون تحریم تولید این بخش بسیار متفاوت بوده است. به عنوان مثال فاصله بیشترین و کمترین میزان تولید نفت و گاز در 15 سال گذشته حدود 2 برابر است، به بیان ساده تر در سال 98 (سال تحریم)حجم این بخش نصف حجم سال 86 (بدون تحریم) به ثبت رسیده است. از همین رو می توان اظهار داشت که ارزش افزوده و رشد این بخش کاملا تابع صادرات نفت و گاز است.