ازدواج و طلاق؛ آینهای از بحران اقتصادی
براساس ارقام و دادههای منتشر شده توسط مرکز آمار، تعداد افرادی که در فاصله سالهای 1390 و 1403 ازدواج کرده روندی کاهشی را تجربه کرده و در مقابل روند طلاق افزایشی بوده است. همچنین تعداد افراد متولد شده در هر سال نیز روندی نزولی داشته است. به عبارتی میتوان گفت عکس آنچه تا به اکنون سیاستگذار به دنبال آن بوده در جامعه اتفاق افتاده است. پژوهشها و مطالعات متعددی در این زمینه انجام شده که تورم و شاخصهای کلان اقتصادی دیگر تاثیر قابل توجهی بر تشکیل خانواده و همچنین فرزندآوری دارند. با اینحال دولت در ایران با اقدامات متعددی مانند وام ازدواج، وام فرزندآوری و دیگر تسهیلات به دنبال تشویق افراد و خانوارها در جهت تشکیل خانواده و فرزندآوری و در نتیجه افزایش جمعیت بوده است. اینها درحالی است که این جنس از اقدامات نتیجهبخش نبوده و راهکار در بهبود وضعیت کلان اقتصادی ایران نهفته است.
برندهها و بازندههای صنعت در آبان
شاخصهای تولید، فروش و قیمت صنعت و معدن بر پایه اطلاعات ماهیانه ۳۸۰ شرکت بورسی محاسبه میشوند و تصویری بهروز از تحولات تولید، فروش و سطح قیمتها در بخش صنعت و معدن ارائه میدهند. این شاخصها علاوه بر نشان دادن وضعیت ارزش افزوده صنایع مختلف، در زمان تأخیر انتشار آمارهای رسمی فصلی، بهعنوان شاخصهای جایگزین مورد استفاده قرار میگیرند. بر اساس آخرین دادهها، در آبانماه سال ۱۴۰۴ شاخص تولید بخش صنعت نسبت به ماه مشابه سال قبل ۲٫۳ درصد و شاخص فروش ۴٫۴ درصد افزایش یافته است.
در مقایسه ماهانه نیز شاخص تولید کاهش جزئی و شاخص فروش رشد محدودی را تجربه کرده است. از سوی دیگر، رشد قیمت شرکتهای صنعتی بورسی همچنان بالا بوده و نرخ نقطهبهنقطه این شاخص به ۴۷٫۵ درصد رسیده است. بررسی میانگین متحرک سهماهه نشاندهنده تحرکات هرچند محدود اما رو به بهبود در تولید و فروش است. در میان رشته فعالیتها، صنایع «شیمیایی بهجز دارو»، «خودرو و قطعات» و «دارو» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید داشتهاند؛ در حالی که برخی صنایع دیگر با کاهش عملکرد مواجه بودهاند.
بررسی تجارت صنعت فولاد و چدن
بررسی روند صادرات و واردات چدن و فولاد در بازه ششساله ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵ نشاندهنده تغییرات مهمی در وضعیت تجاری این صنعت است. بر اساس این دادهها، تراز تجاری چدن و فولاد در سال ۲۰۲۱ با مازاد حدود ۴.۸ میلیارد دلار در وضعیت مثبتی قرار داشت، اما از آن زمان تاکنون و بهویژه در سال ۲۰۲۵، روند کاهشی تراز تجاری و سودآوری قابل مشاهده است. طی این سالها، افزایش دستمزد نیروی انسانی و رشد هزینههای سربار، فشار قابل توجهی بر حاشیه سود تولیدکنندگان وارد کرده است.
کاهش صادرات در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تحت تأثیر پاندمی کرونا و تشدید تحریمهای آمریکا رخ داد، در حالی که در دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ با آزاد شدن تقاضای انباشته و افزایش قیمت کامودیتیها، رشد قابل توجهی در تجارت این محصولات ثبت شد. با این حال، تداوم واردات با متوسط قیمت حدود ۱۲۰۰ دلار به ازای هر تن و صادرات با میانگین ۴۰۰ دلار، بیانگر ضعف در زنجیره ارزش و عدم ارتقای صنعتی است. این روند، زنگ خطری جدی برای آینده تراز تجاری و سودآوری صنعت چدن و فولاد به شمار میرود و ضرورت برنامهریزی و نوسازی ساختاری را برجسته میکند.
مقایسه خوردوسازی چین و ایران
در سالهای گذشته، سیاستگذاری در صنعت خودرو ایران بارها با تصمیماتی همراه بوده که هدف آن «حفظ اعتبار» عنوان شده است. یکی از نمونههای شاخص، مخالفت صریح با ورود جدی خودروسازان چینی، از جمله چری، به صنعت خودروی کشور بود. اکنون اما مقایسه آمارها تصویر متفاوتی ارائه میدهد. بر اساس دادههای سال میلادی گذشته، چری بهتنهایی بیش از یکمیلیون و ۱۴۴ هزار دستگاه خودرو صادر کرده و پس از آن سایک، مالک برندهایی مانند MG، با حدود ۹۲۹ هزار دستگاه قرار دارد. چند خودروساز بزرگ دیگر چین نیز هرکدام حدود ۵۰۰ هزار خودرو صادر کردهاند. در مقابل، مجموع صادرات خودروسازان ایرانی بسیار محدود بوده است؛ ایرانخودرو کمتر از هزار دستگاه، سایپا حدود ۱۴۰۰ دستگاه و پارسخودرو عملاً بدون صادرات. این اختلاف فاحش تنها به خودرو کامل محدود نمیشود؛ چراکه چین با ایجاد هابهای تولیدی و صادرات قطعات منفصله، سهم خود را در بازار جهانی گسترش داده است. در مجموع، شش خودروساز بزرگ چین بیش از ۱۶۵۰ برابر کل صنعت خودروی ایران صادرات داشتهاند؛ آماری که ضرورت بازنگری جدی در سیاستهای صنعتی را یادآور میشود.
رشد خیرهکننده سهام شرکتهای فعال در زیرساختهای تولید انرژی
در دو سال گذشته، سهام شرکت تولیدکننده تراشههای هوش مصنوعی، انویدیا، حدود سه برابر رشد کرده است، اما انقلاب هوش مصنوعی تنها برندگان تراشهای ندارد. سهام شرکتهای فعال در زیرساخت انرژی، مانند زیمنس انرژی و جنرال الکتریک ورنووا، به ترتیب بیش از ۱۰ برابر و ۴ برابر رشد کردهاند. دلیل این اتفاق، افزایش شدید مصرف برق در دوران رونق هوش مصنوعی و توسعه نسل جدید دیتا سنترها است؛ سرورها و تراشههای AI برق زیادی مصرف کرده و نیازمند سیستمهای خنککننده و شبکههای انتقال پیشرفته هستند.
گزارش گلدمن ساکس نشان میدهد مصرف برق دیتاسنترها تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۷۵ درصد افزایش خواهد یافت و نیمی از این رشد از آمریکا خواهد بود. این تحول فرصتهای سرمایهگذاری بزرگی در تولید، انتقال و ذخیرهسازی برق ایجاد کرده و زنجیره تأمین انرژی را به یکی از جذابترین بخشها برای سرمایهگذاران تبدیل کرده است. در این چرخه، شرکتهای انرژی بهعنوان برندگان جدید انقلاب هوش مصنوعی ظاهر شدهاند.
