معمای حقوقی دونالد ترامپ

رای دیوان عالی ایالت کلرادو دعاوی حقوقی در مورد نقش ترامپ در شورش 6 ژانویه 2021 را وارد مرحله جدیدی کرده است. این دیوان عالی پیرو شکایتی که از سوی برخی نهادهای مدنی علیه ترامپ مطرح شده بود، با استناد به اصلاحیه 14 قانون اساسی آمریکا با اکثریت آرا (4 به 3) رای به عدم صلاحیت ترامپ برای شرکت در انتخابات مقدماتی حزب جمهوریخواه در آن ایالت داد. این اصلاحیه کسانی را که سوگند یاد کرده‌اند که حافظ قانون‌اساسی باشند و بعد علیه آن شورش کرده‌اند را از تصدی سمت‌های دولتی و عمومی محروم کرده است. در آراء 4 قاضی کلورادو به یافته های کمیته 6 ژانویه استناد شده است. این همان کمیته‌ای است که در دوره ریاست دمکرات‌ها بر مجلس نمایندگان تشکیل شد و اسناد و شواهد و سخنان شهود در مورد شورش 6 ژانویه را بررسی کرد و ترامپ را در مرکز آن شورش دانست و به اتفاق آراء، ترامپ و یکی دو نفر دیگر را برای محاکمه به وزارت دادگستری آمریکا ارجاع داد. اما از آنجا که کمیته مذکور صلاحیت قضایی نداشت و دفاعیات ترامپ در آن منعکس نشده بود، رای کمیته بلاتکلیف و از نظر حقوقی بلااثر باقی مانده است.

قبل از اقدام دیوان کلورادو چندین دیوان ایالتی دیگر، از جمله در آخرین مورد دیوان عالی مینه‌سوتا هم چندی پیش مشابه این شکایت را دریافت کرده، اما رد کرده بودند. از نظر سیاسی، کلرادو ایالت مهمی برای ترامپ نیست و در زمره ایالات آبی که تقریبا همیشه به دمکرات‌ها رای می‌دهند، محسوب می شود و از جمله  در 2016 و 2020، آراء الکتورال کلرادو به نامزدهای دمکرات تعلق گرفته بود و جمهوریخواهان معمولا روی آرای کلرادو حساب چندانی نمی کنند. با این حال، اقدام دیوان کلرادو از نظر حقوقی می تواند مهم باشد؛ چه این که یک سابقه مهم حقوقی ایجاد کرده و ورود دیگر دیوان‌های ایالتی و نیز دیوان فدرال به این بحث مهم را اجتناب ناپذیر کرده است

 هنوز راه درازی باقی است تا بتوانیم از سلب صلاحیت ترامپ برای شرکت در انتخابات 2024 سخن بگوییم. دیوان عالی کلروادو اجرای رای خود را تا 4 ژانویه تعلیق کرده است. اهمیت این تعلیق از این جهت است که 5 ژانویه آخرین فرصت برای ثبت نام کاندیداهای جمهوریخواه در انتخابات مقدماتی روی ورقه رای است. این به این معنی است که پیش فرض دیوان کلروادو این بوده است که وکلای ترامپ از دیوان عالی فدرال استیناف خواهند خواست و ممکن است دیوان فدرال رای دیوان ایالتی را تعلیق یا نقض کند. وکلای ترامپ به لحاظ حقوقی معترض اند که حق ترامپ به محاکمه منصفانه (due process) رعایت نشده و او امکان دفاع از خود را نداشته است. آنها می‌گویند شکایت باید در محاکم پائین‌تر مطرح و به ترامپ فرصت دفاع داده می‌شد.

البته قبل از این وکلای ترامپ در واکنشی به 92 شکایت کیفری علیه او در شماری از ایالات حساس، دعوایی را در دیوان عالی آمریکا مطرح کرده اند. ادعای آنها این است که ترامپ در زمان شورش یعنی در 6 ژانویه 21 رئیس جمهور آمریکا بوده و به عنوان رئیس جمهور در ارتباط با تصمیماتش از مصونیت برخوردار بوده است. اگر چنین مدعایی را دیوان فدرال بپذیرد، همه شکایت هایی که علیه ترامپ در محاکم پائین تر مطرح شده اند، کنار گذاشته خواهند شد. در مقابل، مخالفان ترامپ معتقدند که رئیس جمهور در ارتباط با تصمیمات قانونی اش در چارچوب قانون اساسی از مصونیت برخوردار است و نه در ارتباط با شورش علیه قانون اساسی. سوال مقدماتی این است که آیا دیوان عالی آمریکا به این عریضه وکلای ترامپ رسیدگی خواهد کرد یا خواستار آن خواهد شد که دعوا نخست در محاکم پائین تر مطرح و آراء مقدماتی قضات در مورد آن صادر شود تا بعد دیوان به آن آراء بپردازد.

وکلای  ترامپ به هر حال بسیار روی دیوان عالی آمریکا حساب می کنند. صرف‌نظر از ادله حقوقی، تصور بسیاری از طرفداران ترامپ  این است که چون 6 قاضی از 9 قاضی در دوره ریاست جمهوری  جمهوریخواهان منصوب شده اند و قضات محافظه کاری بشمار می روند، لذا به سود ترامپ رای خواهند داد. نظر دیگر این است که گرایشات محافظه‌کارانه اکثریت قضات دیوان اگر چه ممکن است در ارتباط با مسائل اجتماعی و فرهنگی تاثیر داشته باشد، اما در ارتباط با مسائل صرفا حقوقی بعید است دیدگاه های محافظه کارانه آنها اهمیت تعیین کننده بیابد. کما اینکه قضاد دیوان عالی کلرادو اگر چه همگی توسط فرمانداران دمکرات ایالت و تصویب مجلس ایالتیِ اکثرا دمکرات منصوب شده بودند، اما  3 قاضی از 7 قاضی به نفع ترامپ رای دادند.

البته در خور ذکر است که مطابق اصلاحیه 14 قانون اساسی، در نهایت کنگره فدرال می تواند با دو سوم آرا، کسانی را که به عنوان شورشی علیه دولت فدرال شناخته شده اند، از مجازات معاف و به آنها امکان تصدی سمت‌های دولتی را بدهد. اما اولا چنین اقدامی توسط کنگره و در ارتباط با رای دیوان کلروادو در این مرحله متصور نیست و ثانیا با توجه به اکثریت دمکرات ها در مجلس سنا و اکثریت ضعیف جمهوریخواهان در مجلس نمایندگان بسیار بعید است که کسب دو سوم آراء در این دو مجلس برای معافیت ترامپ از مضمون اصلاحیه 14 قانون اساسی ممکن باشد. سوال مهمتر این است که آیا حتی اگر امکان سلب صلاحیت از ترامپ برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری فراهم شود، آیا بهتر است که ترامپ در صندوق رای و توسط مردم شکست داده شود یا توسط قضاتی که منتخب مردم نیستند.