به گزارش اکوایران، واشنگتن پست بر اساس اسناد محرمانه و تحلیل کارشناسان تسلیحاتی مدعی شد توسعه عمده‌ای در داخل محافظت‌شده‌ترین تأسیسات هسته‌ای ایران در حال انجام است که می‌تواند به زودی تولید اورانیوم غنی‌شده در این سایت را سه برابر کند و در صورت تمایل، گزینه‌های جدیدی را برای مونتاژ سریع زرادخانه هسته‌ای به تهران بدهد.

درست چند روز پس از آن که تهران رسماً به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برنامه‌های خود را برای ارتقای گسترده تأسیسات زیرزمینی فردو اعلام کرد، بازرسان آژانس فعالیت‌های جدید ساخت‌وساز در داخل این نیروگاه غنی‌سازی ساخته شده در داخل کوهی در مرکز ایران را تأیید کردند.

ایران همچنین برنامه‌های خود را برای توسعه تولید در کارخانه اصلی غنی سازی خود در نزدیکی شهر نطنز اعلام کرده‌ است. هر دو اقدام مطمئناً تنش‌ها را با دولت‌های غربی تشدید می‌کند و این نگرانی را ایجاد می‌کند که تهران به سرعت به سمت تبدیل شدن به یک قدرت آستانه‌ هسته‌ای حرکت می‌کند، که اگر مقامات تصمیم به این کار بگیرند، می‌تواند فراتر هم برود.

بر اساس تجزیه و تحلیل فنی ادعایب ارائه شده به واشنگتن پست، تنها در فردو، توسعه تاسیسات می‌تواند به ایران اجازه دهد تا هر ماه اورانیوم بسیار بیشتری را غنی‌سازی کند. اگرچه فردو کوچک‌تر از دو تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم دیگر ایران است، اما این تاسیسات به این دلیل مهم تلقی می‌شود که موقعیت زیرزمینی‌اش، آن را در برابر حملات هوایی تقریباً غیرقابل نفوذ می‌کند.

فردو همچنین از نظر نمادین اهمیت دارد زیرا تحت شرایط توافقنامه هسته‌ای ایران در سال 2015، تولید اورانیوم غنی شده در این مجموعه به طور کامل متوقف شده بود. بلافاصله پس از خروج یکجانبه دولت ترامپ از این توافق کلیدی در سال 2018، ایران تولید سوخت هسته‌ای در آنجا را از سر گرفت.

مقامات اطلاعاتی ایالات متحده می‌گویند که ایران در حال حاضر حدود 130  کیلوگرم اورانیوم بسیار غنی شده (60 درصد) دارد که می‌تواند در عرض چند هفته یا شاید چند روز به سوخت مورد نیاز گریز هسته‌ای (90 درصد) تبدیل شود. 

یک جهش بزرگ در سرعت غنی‌سازی

در حالی که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از سال 2018 به طور پیوسته در حال رشد بوده است، توسعه برنامه ریزی شده تاسیسات، در صورت تکمیل، نشان دهنده جهشی بزرگ در ظرفیت ایران برای تولید سوخت شکافت پذیر خواهد بود.

به گفته دو دیپلمات اروپایی که از این گزارش‌ها مطلع شده‌اند، سازمان انرژی اتمی ایران در اوایل هفته گذشته در پیام‌های خصوصی به آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که فردو با نزدیک به 1400 سانتریفیوژ جدید تجهیز خواهد شد. این سانتریفیوژهای جدید که در ایران ساخته شده و در هشت مجموعه به نام آبشار با هم شبکه شده‌اند، قرار است ظرف چهار هفته نصب شوند.

برنامه هسته ای

دولت بایدن با یک هشدار به برنامه توسعه هسته‌ای ایران واکنش نشان داد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه ادعا کرد: «ایران قصد دارد به توسعه برنامه هسته‌ای خود به روش‌هایی ادامه دهد که هدف صلح‌آمیز معتبری نداشته باشد. این اقدامات برنامه ریزی شده ادعاهای ایران را بیشتر تضعیف می‌کند. اگر ایران این برنامه‌ها را اجرا کند، ما به آن پاسخ خواهیم داد.»

در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برنامه‌های ایران برای افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده آگاه بوده است، حجم توسعه برنامه‌ریزی‌شده بسیاری از تحلیل‌گران را شگفت‌زده کرد. اگر این برنامه به طور کامل اجرا شود، تعداد سانتریفیوژهای فعال در تاسیسات زیرزمینی فردو را در یک بازه زمانی فشرده حدود یک ماهه دو برابر خواهد کرد. گسترش نسبتاً کوچکتر، اما همچنان قابل توجهی در نطنز در حال انجام است.

نصب سانتریفیوژهای IR-6

به گفته دیپلمات‌هایی که به اسناد محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی دارند، برنامه توسعه ایران همچنین مستلزم نصب تجهیزاتی است که بسیار توانمندتر از سانتریفیوژهایی هستند که اکنون بیشتر اورانیوم غنی‌شده ایران را تولید می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در فردو، فقط سانتریفیوژهای مدل جدیدتر، معروف به IR-6 نصب می‌شوند، که گزارش‌ها نشان می‌دهند ارتقای قابل توجهی نسبت به سانتریفیوژهای IR-1 است در حال حاضر در آنجا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بر اساس تحلیل فنی که توسط دیوید آلبرایت، کارشناس تسلیحات هسته‌ای و رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی انجام شده است، 1400 سانتریفیوژ پیشرفته ظرفیت فردو را تا 360 درصد افزایش می‌دهند.

آلبرایت گفت که ظرف یک ماه پس از عملیاتی شدن کامل، سانتریفیوژهای IR-6 فردو می‌توانند حدود 145 کیلوگرم اورانیوم با خلوص 90 درصد تولید کنند. با یک محاسبه محافظه‌کارانه، این میزان برای پنج سلاح کافی است. آلبرایت افزود: ظرف دو ماه، کل ذخایر می‌تواند به نزدیک به 226 کیلوگرم برسد.

آلبرایت در ایمیلی نوشت: «ایران به قابلیتی دست خواهد یافت که به سرعت در یک تأسیسات عمیق مدفون شده به گریز هسته‌ای دست یابد، توانایی‌ای که قبلاً نداشته است».

برنامه‌های توسعه ایران برای نیروگاه نطنز مستلزم افزودن هزاران دستگاه سانتریفیوژ از نوع متفاوت، معروف به IR-2M است. آلبرایت محاسبه کرد که ظرفیت تولید کلی نطنز 35 درصد افزایش خواهد یافت.

از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای، ایران توانایی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را برای نظارت بر تولید سانتریفیوژهای پیشرفته این کشور محدود کرده است. اما بر اساس گزارش محرمانه‌ای که با کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی به اشتراک گذاشته شد، بازرسان آژانس در بازدید سه شنبه گذشته خود از فردو، مشاهده کردند که تکنسین‌ها شروع به نصب ماشین‌های IR-6 کرده‌اند.

پس از آن که کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاریخ 5 ژوئن قطعنامه خود را در انتقاد از ایران به دلیل سیاست هسته‌ای‌اش تصویب کردند، ایران تصمیم به افشای برنامه‌های خود برای گسترش تاسیسات غنی‌سازی گرفت. قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به «شکست مداوم ایران در ارائه همکاری‌های لازم، کامل و بدون ابهام» با تیم‌های نظارتی آژانس اشاره کرده است. مقامات ایرانی بلافاصله پاسخ دادند و یکی از مشاوران رهبر ایران در پستی در شبکه‌های اجتماعی قول داد که تهران «تسلیم فشارها نمی‌شود».

سخنگوی نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل متحد گفت که تهران کاملاً از قوانین اطلاع رسانی برنامه‌های خود به ناظر هسته‌ای پیروی کرده است. این سخنگو تأیید کرد که تصمیم برای انجام این کار مستقیماً با قطعنامه 5 ژوئن کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مرتبط است.

کاخ سفید بایدن، پس از انبوهی از فعالیت‌ها برای از سرگیری مذاکرات در ماه های اولیه دولت، تا حد زیادی این پروژه را رها کرده و در عوض بر استراتژی حملات نظامی علیه متحدان منطقه‌ای ایران، همراه با دیپلماسی بی‌صدا با هدف جلوگیری از عبور ایران از خطوط قرمز هسته‌ای متمرکز شده است.

تصمیم تهران

تحلیلگران آمریکایی می‌گویند، علیرغم تنش فزاینده، به نظر می‌رسد ایران در حال حاضر تمایلی به پذیرش خطر حمله نظامی ایالات متحده یا اسرائیل با ساخت و آزمایش یک سلاح هسته‌ای ندارد.

یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما نشانه‌هایی نمی‌بینیم که ایران در حال حاضر فعالیت‌های کلیدی لازم برای تولید یک دستگاه هسته‌ای قابل آزمایش را انجام دهد. و ما معتقد نیستیم که مقامات عالی ایران هنوز تصمیمی برای از سرگیری برنامه تسلیحاتی گرفته باشند که با توجه به اطلاعات ما در پایان سال 2003 تعلیق یا متوقف شده است. با این حال، ما عمیقاً نگران فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستیم و به نظارت دقیق آن‌ها ادامه خواهیم داد.»

رابرت لیتواک، نویسنده چندین کتاب در مورد برنامه هسته‌ای ایران و معاون ارشد مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون، گفت که تلاش‌های تهران برای معرفی خود به عنوان یک قدرت در آستانه هسته‌ای، به ایران امکان می‌دهد که سطحی از ابهام [هسته‌ای] را به کار گیرد که با اهداف تهران همخوانی دارد.

لیتواک گفت: «برنامه هسته‌ای ایران هم یک بازدارنده و هم یک ابزار چانه زنی است.» در حالی که گسترش برنامه ریزی شده تاسیسات غنی‌سازی بیشتر شاهدی بر «فشار برای تغییر مرزها» است، اگر تهران تصمیم بگیرد که بازگشت به میز مذاکره در خدمت منافعش است، چنین اقداماتی به طور همزمان دست تهران را نیز تقویت می‌کند.

لیتواک گفت: «نیات هسته‌ای ایران باید از منظر ثبات حکومت نگریسته شود. حداقل در حال حاضر، ایران با یک تهدید وجودی مواجه نیست که دولت را مجبور به عبور آشکار از خط قرمز تسلیحاتی کند».