به گزارش اکوایران، برای دو دهه، صداهای جنگ طلب در واشنگتن از ایالات متحده خواسته تا به برنامه هسته‌ای ایران حمله کند. و برای دو دهه این خواسته‌ها رد شده است، چرا که عموما استدلال علیه اقدام نظامی در واشنگتن قانع‌کننده و صریح به نظر می‌آمد. 

فرصت نهایی دیپلماسی

به نوشته ریچارد نفیو، مدیر برنامهٔ مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا و عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در مذاکرات برجام و نویسنده کتاب هنر تحریم‌ها، در مجله فارن افرز، هنوز دلایل خوبی برای خودداری از این سناریو وجود دارد. چنین حمله‌ای به اعتقاد او، به هرج‌ومرج و بی‌ثباتی بیش‌تری در خاورمیانه دامن می‌زند و درست در زمانی که واشنگتن می‌خواهد بر مناطق دیگر تمرکز داشته باشد، منابع قابل توجهی از آمریکا را مصروف خود می‌کند. در صورتی که این حملات موفقیت‌آمیز نباشد، می‌تواند اعتبار ایالات متحده را تضعیف کند -و احتمال شکست چنین سناریویی [از نگاه نفیو] زیاد است: حتی دقیق‌ترین حملات ممکن است تنها هسته‌ای شدن ایران را به تاخیر بیندازد. او پیشنهاد می‌دهد که بهترین و بادوام‌ترین راه‌حل برای این موضوع، توافقی دیپلماتیک است.

به نوشته نفیو، جامعه بین‌المللی نیز اکنون در مورد تحت فشار قرار دادن دچار از هم گسیختگی است و اگر چه هنوز تحریم‌های سختی علیه ایران هم‌چنان وجود دارد، اما این تحریم‌ها دائماً توسط چین، هند و روسیه و غیره نقض می‌شوند و از سرگیری اجرای کامل آن‌ها در زمانی که پکن با خصومت دو حزبی واشنگتن مواجه است و روابط روسیه با ایران نیز قوی‌ترین شکل خود را طی دهه‌های اخیر تجربه می‌کند، بسیار دشوار به نظر می‌رسد. به باور نفیو، انگیزه‌های کنونی تهران برای هسته‌ای شدن هرگز بیش‌تر از این نبوده و هزینه‌های مورد انتظار برای آن نیز احتمالا کاهش یافته است.

ایران آمریکا

با توجه به خطرات اقدام نظامی، نفیو پیشنهاد داده ایالات متحده باید یک تلاش نهایی و با حسن نیت برای مذاکره درباره توقف برنامه هسته‌ای تهران در اوایل دولت ترامپ انجام دهد و یک بار دیگر مسیر دیپلماتیک را امتحان کند.

به عقیده او، دلایل زیادی برای دادن فرصت نهایی به دیپلماسی وجود دارد. اول و مهم‌تر از همه، مقامات آمریکایی نمی‌دانند که آیا یک حمله نظامی موفق خواهد شد یا خیر. ایالات متحده و شرکای آن ممکن است ابزاری برای نابودی تمام تاسیسات اصلی هسته‌ای ایران داشته باشند. اما این تضمینی برای از بین بردن تمام مواد هسته‌ای ایران، یا همه تجهیزات هسته‌ای نیست، که برخی از آن‌ها می‌توانند در انبارهای عمیق پنهان شوند. تهران می‌تواند در صورت پیش‌بینی حملات ایالات متحده، با واکنشی سریع، مقداری از اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را به سایت‌های مخفی منتقل کرده و مواد کافی برای تولید سریع بمب‌های متعدد را برای خود حفظ کند. این کار به تهران انگیزه تازه‌ای برای ایجاد بازدارندگی هسته‌ای داده و مشروعیت بین‌المللی بیش‌تری برای این کار ایجاد می‌کند. 

به باور نفیو، از بین بردن کامل برنامه هسته‌ای ایران، ایالات متحده را مجبور به حملات دائمی و یا یک حمله بسیار بزرگ می‌کند که بسیار طولانی‌تر و دشوارتر از یک کمپین محدود خواهد بود، و احمقانه است که فرض کنیم واشنگتن تعهد لازم برای چنین پروژ‌ه‌ای را دارد. علاوه بر این، پس از شروع حملات، تصور اینکه چرخشی سریع به سمت دیپلماسی وجود داشته باشد،  دشوار است.

قابل توجه است که بدون توجه به نتیجه، حملات به ایران منابع ایالات متحده را تحت فشار قرار خواهد داد. در حال حاضر گزارش‌های وحشتناکی در مورد کمبود مهمات و رهگیرهای دفاع موشکی ایالات متحده وجود دارد. این هزینه‌های اضافی در زمان بدی برای واشنگتن رخ می‌دهد. وضعیت بین المللی امروز پیچیده است. روسیه به جنگ علیه اوکراین ادامه می‌دهد. این خطر وجود دارد که چین به تایوان حمله کند. و تقریباً کل خاورمیانه ناآرام است. و این در حالی است که اروپا، جنوب جهانی، و شرکای عرب واشنگتن مخالف و یا در بهترین حالت نسبت به اقدام نظامی آمریکا تردید دارند.

چرا توافق ممکن است؟

به نوشته نفیو، هزینه‌های بالای حمله به ایران به این معنی است که ایالات متحده باید دوباره دیپلماسی را امتحان کند. و دلایلی برای خوش‌بین بودن وجود دارد که علی‌رغم وضعیت پرنوسان کنونی، دو کشور می توانند به توافق برسند.

ابتکارات اروپایی در اوایل دهه 2000 منجر به تعلیق کوتاه مدت فعالیت‌های هسته‌ای ایران شد و زمانی که این فعالیت‌ها در بلندمدت ریشه‌دار نشد، روسیه و چین را مجبور به حمایت از تحریم‌های سازمان ملل کرد. در سال 2015، برنامه اقدام مشترک، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را متوقف کرد. برجام بخش‌های مهمی از برنامه هسته‌ای ایران را کاملاً مسدود کرد و در عین حال آن را تحت نظارت شدید بین‌المللی قرار داد.

ایران آمریکا

هر یک از این ابتکارات در نهایت شکست خورد. اما اگرچه ایران مسئول پایان توافق‌های تعلیق مورد مذاکره اروپا بود، تهران به برجام پایبند بود، واقعیتی که حتی دولت اول ترامپ نیز در گزارش‌های اجباری خود به کنگره درباره این توافق به آن اذعان داشت. برجام به این دلیل از بین رفت که دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا در اولین دوره ریاست جمهوری خود از آن خارج شد. اما ترامپ دقیقاً به این دلیل که آخرین توافق را از بین برد، موقعیت خوبی برای مهندسی جایگزین دارد. مذاکرات برای بازگرداندن آمریکا و ایران به پایبندی کامل و متقابل به برجام در سال‌های 2021 و 2022 به این دلیل به پایان رسید که ایرانی‌ها به آمریکا اعتماد نداشتند تا به توافق پس از انتقال قدرت عمل کند. با این حال، اگر خود ترامپ با یک توافق جدید موافقت کند، ایران ممکن است باور کند که این توافق پابرجا خواهد ماند. اکثر دموکرات‌ها از دیپلماسی حمایت کرده‌اند، و اگر ترامپ بر آن نظارت کند، جمهوری‌خواهان نیز ممکن است.

اگرچه توافق ممکن و ارجح است، رسیدن به یک آن سخت خواهد بود. ترامپ به آنچه که به عنوان یک توافق «ساده» برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران، علاقه نشان داده است، اما شرایط هر توافقی باید پیچیده باشد تا تأثیر زیادی داشته باشد. حل همه مسائل مستلزم مذاکرات گسترده‌ای است - به ویژه برای اطمینان از این‌که یک توافق پایدار، قابل تأیید و قابل اجرا است - و اگر قرار است موضوعات دیگری هم در کانون توجه قرار گیرند، نیاز به مشارکت بیشتر طرف‌ها دارد. مذاکرات چندجانبه در بهترین زمان دشوار است. جنگ روسیه در اوکراین و تنش‌های بین پکن و واشنگتن تنها دو عامل تحریک‌کننده هستند که سازماندهی چنین فرآیندی را امروز بسیار دشوار می‌کند.