بازی هسته‌ای ایران و ترامپ؛ تهران گزینه سوم را انتخاب کرده است؟

به گزارش اکوایران، به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، بخت و اقبال ایران ممکن است پس از دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ شدیداً تغییر کند، چه به نفع تهران و چه به ضرر آن.

در اقداماتی غافلگیر کننده، ترامپ تاکنون چندین بار تمایل خود را برای دستیابی به توافق با ایران ابراز کرده است - آخرین مورد، هفته گذشته گفت که نامه‌ای به رهبر ایران ارسال کرده که در آن خواستار «مذاکره» میان دو کشور بر سر برنامه هسته‌ای ایران شده است. این رویکرد در تضاد با هفت سال پیش است که ترامپ ایالات متحده را از توافق هسته‌ای اولیه سال ۲۰۱۵ خارج کرد و باعث سقوط روابط آمریکا و ایران شد.

ترامپ در مصاحبه‌ای با نیویورک پست در اوایل فوریه گفت: «ترجیح می‌دهم توافقی درباره مسائل غیرهسته‌ای با ایران انجام شود. این را به بمباران گسترده ترجیح می‌دهم.»

با این حال، ترامپ هم‌زمان مجدداً کارزار تحریم‌های «فشار حداکثری» را علیه این کشور صادرکننده نفت آغاز کرده است. در همین حال رهبری ایران قاطعانه کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای و پیشنهادات ترامپ برای مذاکره را رد کرده است. روز شنبه، رهبری تلاش‌های «دولت‌های زورگو» برای توافق را محکوم کرد و تأکید کرد که دولت تحت فشار مذاکره نخواهد کرد.

اکنون به نظر می‌رسد ایران تحت فشار است، هم از سوی اقتصاد بحران‌زده خود، هم به دلیل آسیب دیدن متحدان منطقه‌ای.

بااین‌حال، درحالی‌که نفوذ ایران در این حوزه‌ها نسبت به دوره اول ترامپ کاهش یافته، اهرم آن در جنبه‌ای دیگر - یعنی حجم عظیم مواد هسته‌ای تولیدشده - اکنون بیشتر شده است.

«نگرانی‌های جدی»

ایران اکنون در حال غنی‌سازی و ذخیره‌سازی اورانیوم در بالاترین سطح تاریخ خود است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این باره هشدار داده است.

در بیانیه خبری سازمان ملل در ۳ مارس آمده است: «ایران همچنان تنها کشوری است که بدون داشتن تسلیحات هسته‌ای، اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی می‌کند، که نگرانی‌های جدی درباره احتمال توسعه تسلیحات ایجاد کرده است.»

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس گفت ایران همچنان به غنی‌سازی [اورانیوم] ادامه می‌دهد تا اهرم‌های قدرت خود را تقویت کند. هرچه مقدار بیشتری داشته باشد، می‌تواند بخش بیشتری از آن را واگذار کند و این می‌تواند در هر توافقی که در آینده صورت بگیرد، به‌عنوان یک امتیاز عمل کند.»

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سال ۲۰۲۱ مدعی شد: «این که یک کشور در سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، مسئله‌ای بسیار جدی است. تنها کشورهایی که به دنبال ساخت بمب هستند، به این سطح می‌رسند.»

بر اساس توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران متعهد شد که سطح غنی‌سازی اورانیوم را به ۳.۶۷ درصد و میزان ذخایر آن را به ۳۰۰ کیلوگرم محدود کند.

بااین‌حال، طبق گزارش انرژی اینتلیجنس که به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شده، ایران اکنون تقریباً ۲۲ برابر این مقدار اورانیوم ذخیره دارد. در همین حال، ترامپ احتمال حمله نظامی آمریکا یا اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران را رد نکرده است.

بی‌اعتمادی متقابل

با وجود این، بیژن خواجه‌پور، اقتصاددان و مدیر شرکت مشاورهEurasian Nexus Partners  مستقر در وین، معتقد است که در ایران تمایل غالبی برای رسیدن به توافقی که منجر به رفع تحریم‌ها شود، وجود دارد.

اما مشکل چیست؟

خواجه‌پور گفت: «در هر دو طرف بی‌اعتمادی عمیقی وجود دارد، به‌ویژه، ماجرای حضور زلنسکی در دفتر بیضی کاخ سفید، ایرانی‌ها را دوباره به این نتیجه رسانده که اعتماد به یک توافق احتمالی آینده با دولت ترامپ دشوار خواهد بود.»

خواجه‌پور افزود: «از سوی دیگر، لغو یا کاهش احتمالی تحریم‌ها، برای خط سیر اقتصادی ایران امری حیاتی خواهد بود.»

اما به گفته برخی تحلیلگران، ایالات متحده و ترامپ اکنون برتری و اهرم فشاری چشمگیری دارند. به گفته آن‌ها، اگرچه افزایش ظرفیت هسته‌ای ایران به‌عنوان یک اهرم فشاری قابل درک است، اما در حال حاضر، تنها برگه‌ای که تهران در اختیار دارد، همین کارت هسته‌ای است.

تهران در حال خرید زمان؟

به عقیده این دسته از تحلیلگران، تهران به دنبال آن است که ترامپ را در مذاکرات گرفتار کند، چه به‌طور مستقیم و چه از طریق میانجی‌گری روسیه که دولت ترامپ برای آن تمایل نشان داده است.

صنم وکیل از چتم هاوس معتقد است که به‌جای انتخاب بین توافق یا عدم توافق، «دولت ایران به‌احتمال‌زیاد گزینه سوم را انتخاب کرده است: ادامه وضعیت موجود و خرید زمان.»

او توضیح داد که این تصمیم «هم به‌منظور ایجاد اهرم فشار بیشتر در زمانی است که منطقه و غرب، ایران را ضعیف می‌بینند و هم برای درک بهتر از اولویت‌ها و شروط ترامپ برای مذاکره.»

علاوه بر این، وکیل افزود: «ایران قصد دارد درحالی‌که واشنگتن استراتژی و اولویت‌های خود را مشخص می‌کند، مذاکراتی را با اروپا آغاز کند تا به‌عنوان یک تاکتیک تأخیر برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل عمل کند و هم‌زمان، مسیر مذاکرات را باز نگه دارد.»