«گام اول موفق» در خانه وزیر؛ ترامپ خواسته‌های بیش‌تری را روی میز می‌گذارد؟

به گزارش اکوایران، پس از پایان مذاکرات هسته‌ای «سازنده»، که شامل اولین تماس مستقیم بین یک مقام ایرانی و دولت ترامپ بود، رسانه‌ها خبر دادند که هیئت‌های ایران و ایالات متحده هفته آینده دوباره ملاقات خواهند کرد.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، عباس عراقچی، به رسانه‌ها گفت که دور بعدی مذاکرات در تاریخ ۱۹ آوریل در عمان برگزار خواهد شد و افزود که جلسه روز شنبه به دستیابی به چارچوبی برای مذاکرات «بسیار نزدیک» بود. او گفت که هر دو طرف در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به توافقی دست یابند.

دیدار در خانه وزیر

به نوشته سی‌ان‌ان، مذاکرات عمدتاً غیرمستقیم روز شنبه، که در عمان برگزار شد، شامل استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ترامپ در خاورمیانه، و عباس عراقچی بود. به گفته یک منبع مطلع از جزئیات این دیدار، این جلسه در خانه وزیر امور خارجه عمان، سعید بدر البوسعیدی، در پایتخت مسقط برگزار شد که کمتر از ۱۰ دقیقه با فرودگاه فاصله داشت.

این منبع گفت که در طول مذاکرات، ویتکاف و تیم او در اتاق پذیرایی به سمت راست ورودی اصلی خانه مستقر بودند، در حالی که عراقچی و تیمش در اتاقی در سمت چپ بودند،. عمانی‌ها پیام‌ها را به زبان انگلیسی بین دو طرف منتقل می‌کردند. منبع مذکور گفت پس از پایان مذاکرات، دو هیئت تنها چند دقیقه در راهرو مرمری خانه با یکدیگر صحبت کردند.

خبرگزاری ایرنا نوشت این دیدارها در «جو سازنده‌ای بر اساس احترام متقابل» برگزار شد. بر اساس گزارش ایرنا، پس از بیش از دو و نیم ساعت مذاکرات غیرمستقیم، سران هیئت‌های ایرانی و آمریکایی برای چند دقیقه در حضور وزیر امور خارجه عمان با یکدیگر صحبت کردند».

کاخ سفید نیز این مذاکرات را «مثبت و سازنده» و «گامی به جلو برای دستیابی به نتیجه‌ای مفید برای هر دو طرف» توصیف کرد. کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد که ویتکاف به دکتر عراقچی تأکید کرد که دستوراتی از رئیس‌جمهور ترامپ برای حل اختلافات دو کشور از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی، اگر ممکن باشد، دریافت کرده است.

در اواخر روز شنبه، ترامپ به خبرنگاران در هواپیمای ریاست جمهوری گفت که مذاکرات «خوب پیش می‌رود». او در حالی که در مسیر مسابقه UFC در میامی بود، گفت: «هیچ چیزی مهم نیست تا زمانی که آن را تمام کنید. بنابراین من دوست ندارم در مورد آن صحبت کنم. ولی خوب پیش می‌رود. وضعیت ایران به نظر من خیلی خوب پیش می‌رود».

تفاهم اولیه

مذاکرات حساس روز شنبه برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای جدید، با تهدید ترامپ به حملات نظامی در صورت شکست و هشدار تهران مبنی بر اینکه هر حمله به آن، آمریکا را وارد درگیری وسیع‌تری در خاورمیانه خواهد کرد، انجام شد.

عباس عراقچی پس از رسیدن به مسقط گفت که ایران به دنبال «یک تفاهم اولیه» با آمریکا است که می‌تواند به یک فرآیند مذاکراتی منجر شود. سعید بدر البوسعیدی هم در توییتر خود نوشت که ایران و ایالات متحده پس از این جلسه، فرآیندی را برای رسیدن به یک توافق «عادلانه و الزام‌آور» آغاز خواهند کرد.

دونالد ترامپ به تهران دو ماه مهلت داده تا توافقی را بپذیرد که به موجب آن ایران برنامه هسته‌ای خود را کاهش داده یا آن را به طور کامل کنار بگذارد.

ترامپ در هواپیمای ریاست جمهوری در مسیر فلوریدا در شب جمعه گفت: «من نمی‌خواهم آن‌ها سلاح هسته‌ای داشته باشند. من می‌خواهم ایران کشوری شاد، بزرگ و فوق‌العاده باشد، ولی آن‌ها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند.»

«گام اول موفقیت‌آمیز»

باراک راوید، تحلیلگر امور جهانی سی‌ان‌ان، گفت که جلسه روز شنبه نمایانگر «گام اول بسیار موفق» بود، اما گفت که در جلسه بعدی «پرداختن به خود مسائل» شروع خواهد شد، از جمله اینکه آیا مهلت دو ماهه ترامپ «برای رسیدن به یک توافق جامع کافی است».

با این حال، ریسک‌ها زیاد هستند: ترامپ گفته است که در صورتی که توافق هسته‌ای جدیدی حاصل نشود، ممکن است علیه ایران حملات نظامی انجام شود، اگرچه او گفته است که اسرائیل رهبری آن را بر عهده خواهد گرفت. ترامپ روز چهارشنبه گفت: «اگر نیاز باشد که نظامی عمل کنیم، ما نظامی عمل خواهیم کرد. اسرائیل مسلماً در این قضیه بسیار دخیل خواهد بود. آن‌ها رهبری این کار را خواهند داشت.»

اما ایران بارها از مذاکره تحت فشار خودداری کرده است. طبق گزارش خبرگزاری نیمه‌دولتی تسنیم، تهران روز جمعه «خطوط قرمز» خود را برای مذاکرات مشخص کرد که شامل زبان تهدیدآمیز، «خواسته‌های بیش از حد» در مورد برنامه هسته‌ای ایران و صنعت دفاعی ایران بود. این احتمالاً به برنامه موشک‌های بالستیک تهران اشاره دارد که متحدان ایالات متحده در خاورمیانه آن را تهدیدی برای خود می‌دانند.

مشارکت ویتکاف در این مذاکرات پرونده دیگری را به مجموعه مسائل پیچیده و دشوار در وظایف گسترش‌یافته‌اش اضافه می‌کند. سفر به عمان پس از دیدار رودرروی او با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، درباره اوکراین در سنت پترزبورگ در روز جمعه انجام شد.

دستور کار آتی

در حالی که دستور کار دقیق دور بعدی مذاکرات هنوز مشخص نیست، ترامپ قول داده است که توافقی «قوی‌تر» از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که توسط دولت اوباما مذاکره شد و هدف آن محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران بود، به دست آورد. ترامپ در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و آن را یک توافق «فاجعه‌بار» نامید.

ترامپ می‌خواهد توافقی امضا کند که از  هسته‌ای شدن ایران جلوگیری کند، اما مشخص نکرده است که این توافق چگونه با توافق قبلی، معروف به برنامه جامع اقدام مشترک (موسوم به برجام)، متفاوت خواهد بود. این توافق قرار بود برنامه هسته‌ای ایران را در ازای رفع تحریم‌های غربی که اقتصاد را فلج کرده است، محدود کند.

مقامات ایالات متحده اشاره کرده‌اند که ممکن است ایران را تحت فشار قرار دهند تا برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل از بین ببرد، از جمله بخش انرژی غیرنظامی آن که ایران طبق پیمان هسته‌ای سازمان ملل حق داشتن آن را دارد.

مقامات ایرانی اما این پیشنهاد را رد کرده‌اند و آن را غیرقابل مذاکره دانسته‌اند و ایالات متحده را متهم کرده‌اند که از این بهانه برای تضعیف جمهوری اسلامی استفاده می‌کند. کارشناسان می‌گویند تهران برنامه هسته‌ای خود را بزرگ‌ترین اهرم فشار خود می‌داند و کنار گذاشتن آن کشور را به طور خطرناکی در معرض آسیب قرار می‌دهد.

 اما به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، دولت ترامپ همچنین می‌گوید که فقط به دنبال یک توافق هسته‌ای نیست بلکه می‌خواهد با ایران در مسائل گسترده‌تری تعامل کند. این مقام گفت این جلسه روز شنبه آزمایشی بود برای اینکه مشخص شود آیا ایران حاضر است مذاکرات سطح بالایی داشته باشد که ممکن است به مذاکراتی در مورد برنامه هسته‌ای ایران، برنامه موشک‌های بالستیک و حمایت از متحدان منطقه‌ای منجر شود. این مقام ارشد دولتی گفت که ایران به احتمال زیاد مشتاق است که دوباره به چیزی شبیه به برجام بازگردد، پس سوال این است که آیا آن‌ها آماده‌اند چیز دیگری روی میز بگذارند؟»

علی واعظ، مدیر پروژه ایران گروه بین‌المللی بحران گفت که در نهایت، ایران به دلیل وضعیت اقتصادی دشوار ناشی از تحریم‌های شدید و تهدید احتمال رویارویی نظامی با اسرائیل، به شرکت در مذاکرات ترغیب شد.

پیش از جلسه روز شنبه، عباس عراقچی تأکید کرد که مذاکرات «در این مرحله» «از دیدگاه ما، صرفاً متمرکز بر مسئله هسته‌ای است.»

مشاوران به دنبال هویج، ترامپ چماق در دست

در حالی که ترامپ به عنوان عواقب شکست مذاکرات به جنگ اشاره می‌کند، دیگر مقامات ایالات متحده لحن کمتر تهدیدآمیزی اتخاذ کرده‌اند. ویتکاف اواخر ماه گذشته تأکید کرد که یک راه حل دیپلماتیک در دسترس است. در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون، او از قدرت نظامی ایالات متحده و آسیب‌پذیری‌های ایران سخن گفت، اما بلافاصله توضیح داد: «این یک تهدید نیست». او گفت: «اگر ایرانی‌ها این برنامه را گوش می‌کنند، من در حال تهدید کردن نیستم. این رئیس‌جمهور است که آن اختیارات را دارد.»

عباس عراقچی هفته گذشته در مقاله‌ای برای واشنگتن پست، هشدار داد که جنگ علیه ایران، آمریکا - و منطقه - را وارد یک درگیری پرهزینه خواهد کرد که یک رئیس‌جمهور که بر اساس پلتفرم ضد جنگ انتخاب شده، از آن دوری خواهد جست. او نوشت: «ما نمی‌توانیم تصور کنیم که رئیس‌جمهور ترامپ بخواهد تبدیل به یک رئیس‌جمهور دیگر ایالات متحده شود که در جنگی فاجعه‌بار در خاورمیانه گرفتار شده است - درگیری‌ای که به سرعت در سرتاسر منطقه گسترش خواهد یافت و هزینه‌ای به مراتب بیشتر از تریلیون‌ها دلار مالیات‌دهندگان خواهد داشت که پیشینیان او در افغانستان و عراق سوزاندند.»

مقامات دولت ترامپ اقدامات اسرائیل را عامل اصلی موقعیت کنونی دانسته‌اند. اما علیرغم جبهه متحدی که مقامات دولت ایالات متحده به طور عمومی با اسرائیل نشان داده‌اند، به نظر می‌رسید اعلامیه ترامپ در هفته گذشته درباره مذاکرات روز شنبه برای نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، غافلگیرکننده بوده باشد. دو منبع اسرائیلی گفتند که این اعلامیه «قطعا» مطابق میل اسرائیل نبوده است. 

پس از بازگشت، نتانیاهو گفت که اگر مذاکرات هسته‌ای به درازا بکشد، اسرائیل ممکن است به هر حال به ایران حمله کند. سی‌ان‌ان پیشتر گزارش داده بود که دستگاه‌های اطلاعاتی ایالات متحده به هر دو دولت بایدن و ترامپ هشدار داده‌اند که اسرائیل احتمالاً به عنوان بخشی از مأموریتی برای تغییر در تهران، به اهداف مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران حمله خواهد کرد.