جنجالی که کابینه پزشکیان به پا کرد؛ صدای طبل جنگ به گوش می‌رسد؟

به گزارش اکوایران، اکنون یک ماه و نیم است که مسعود پزشکیان در یکی از پرتنش‌ترین و پرالتهاب‌ترین دوره‌های آغازین یک رئیس‌جمهور از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ایران، عهده‌دار این مسئولیت است.

nر هفت هفته گذشته و در میان تلاش‌های مداوم بین‌المللی برای دستیابی به آتش‌بس غزه، ایران درگیر تنش‌های فزاینده با اسرائیل بوده و رئیس‌جمهور این کشور نیز با چالش‌های سیاسی داخلی متعددی مواجه شده است.

روز دوشنبه و در اولین کنفرانس خبری از زمان آغاز ریاست‌جمهوریش، مسعود پزشکیان به روزنامه‌نگاران داخلی و خارجی گفت که جهان باید «نسل‌کشی» اسرائیل در غزه را متوقف کند و همزمان خواستار اتحاد جهان اسلام شد. همچنین یک روز پس از اصابت موشک حوثی‌های یمن به مرکز سرزمین‌های اشغالی، پزشکیان ارسال موشک‌های بالستیک هایپرسونیک ایرانی به این گروه را تکذیب کرد. الجزیره در گزارش خلاصه‌ای از عملکرد پزشکیان تاکنون را مرور کرده است.

از تحلیف تا کنون

ساعاتی پس از آنکه پزشکیان در مراسم تحلیف خود در مجلس شورای اسلامی دست اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را بالا برد، این مقام حماس توسط یک موشک در شمال تهران ترور شد. رئیس‌جمهور و سایر مقامات ارشد سیاسی و نظامی اسرائیل را مقصر دانسته و وعده داده‌اند که انتقام بگیرند، اما تاکنون از حمله متقابل خودداری کرده‌اند، زیرا نگرانند که پاسخشان منجر به جنگ تمام‌عیار منطقه‌ای شود.

ایران همچنین گفته که انتقام خود را به گونه‌ای تنظیم و زمان‌بندی خواهد کرد که چشم‌انداز آتش‌بس غزه را به خطر نیندازد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل حتی توسط برخی از اسرائیلی‌ها به طور فزاینده‌ای، مانعی برای صلح تلقی می‌شود و اخیراً با بزرگترین اعتراضات ضددولتی این رژیم از ماه اکتبر مواجه شد. با این حال، نتانیاهو و برخی از متحدانش تلاش کرده‌اند تا حماس و سایر متحدان ایران، از جمله حزب‌الله و حوثی‌ها را برای تنش‌های منطقه‌ای مقصر بدانند.

هفته گذشته، رئیس‌جمهور ایران اولین سفر خارجی خود را انجام داد و از مقامات ارشد بغداد و اربیل عراق بازدید کرد. او این ماه به نیویورک سفر خواهد رفت تا در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند.

به غیر از این موارد، پزشکیان بر سیاست داخلی متمرکز بوده است؛ جایی که می‌تواند یک پیروزی کلیدی به دست آورد. تمام نامزدهای او برای وزارتخانه‌ها رأی اعتماد مجلس را کسب کردند که از سال ۲۰۰۱ سابقه نداشته است؛ اگرچه این موفقیت با جنجال‌هایی نیز همراه بود.

صدای طبل جنگ به گوش می‌رسد؟

رئیس‌جمهور ایران خود را شخصیتی معتدل معرفی کرده که از رهبری نظام در تصمیمات کلان پیروی می‌کند و در عین حال، دارای روابط خوبی با چهره‌های اصلاح‌طلب بوده که نفوذ آن‌ها طی سال‌های اخیر کاهش یافته است.

پزشکیان وعده داده که از ترور هنیه انتقام بگیرد و تعهدش به ادامه حمایت چنددهه‌ای ایران از آرمان فلسطینی را ابراز داشته است. او در دیدار با فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و ارتش ایران، از اقدام نظامی علیه اسرائیل نیز حمایت کرده است. اما رئیس‌جمهور همچنین وعده داده که با تلاش برای رفع تحریم‌های ایالات متحده و تصویب قوانین بین‌المللی شفافیت مالی، ثبات بیشتری بیافریند و انزوای اقتصادی ایران را پایان دهد. این‌ها اهدافی هستند که اگر ایران در میان پیامدهای گسترده جنگ غزه، درگیر تشدید منطقه‌ای شود، نمی‌توان به آن‌ها دست یافت.

هفته گذشته، ایالات متحده و متحدان اروپاییش رسماً ایران را به ارسال موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد به روسیه متهم کردند. تهران همچنان ارسال سلاح به روسیه در این درگیری را تکذیب می‌کند. آن‌ها ادعا کرده‌اند توافقی برای ارسال موشک‌ها ظاهراً در اواخر سال ۲۰۲۳ و پیش از به قدرت رسیدن پزشکیان امضا شده بود، اما دولت او باید با تحریم‌های غربی تحمیل‌شده بر هواپیمایی ایران و سایر محدودیت‌ها مقابله کند.

جنجالی که کابینه رئیس‌جمهور به پا کرد

در داخل کشور نیز پزشکیان تحت فشار بوده است.

هنگامی که او به عنوان نامزد ثبت‌نام کرد، بسیاری معتقد بودند که شانس کمی برای پیروزی دارد، اما سریعاً با حمایت اصلاح‌طلبان و میانه‌روهای کنارگذاشته‌شده، از جمله حسن روحانی و محمد خاتمی، موقعیت سیاسی خود را تقویت کرد. او وعده‌های اصلاح‌طلبانه‌ای برای بهبود اقتصاد و مدیریت تورم سرکش، خودداری از استفاده از زور در موضوع بحث‌برانگیز حجاب، گشودن درب‌های اینترنت و شنیدن صدای رأی‌دهندگان را داد.

تیم پزشکیان به رهبری محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق، شورایی متشکل از چندین کارگروه تشکیل داد تا بهترین نامزدها برای وزارت‌خانه‌ها را گلچین کنند. ظریف در تلویزیون ملی وعده داد که جوان‌بودن، زن‌بودن یا عضوی از یک اقلیت مذهبی یا قومی، شانس نامزدها را به طور قابل توجهی افزایش خواهد داد. اما زمانی که پزشکیان کابینه‌ای را معرفی کرد که شامل چندین نام از دولت‌های قبلی و جناح‌های سیاسی تندرو می‌شد که این معیارها را برآورده نمی‌کردند، کسان بسیاری که در انتخابات از او حمایت کرده بودند، ناامید شدند.

از ۱۹ وزیر، سه نفر از دولت رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی، پنج نفر وزیر دولت روحانی و دو نفر نیز عضو محافظه‌کار مجلس بودند. انتخاب اسکندر مؤمنی، فرمانده سابق نظامی و پلیس راهور برای وزارت کشور شاید به دلیل پیشینه نظامی، نزدیکی به محمدباقر قالیباف و نظرات گذشته‌اش در مورد ضرورت اجرای قوانین حجاب اجباری، بحث‌برانگیزترین بود.

جوان‌ترین وزرا، از جمله دومین وزیر زن از زمان انقلاب، ۴۷ساله هستند. میانگین سن کابینه نزدیک به ۶۰ سال است. با وجود اینکه در میان معاونان وزارت‌خانه تعدادی از اقلیت‌های مذهبی به چشم می‌خورند، هیچ‌کدام از وزرا نماینده این بخش از جامعه ایران نیستند.

واکنش‌ها آنقدر شدید بود که خود پزشکیان مجبور شد واکنش نشان دهد و در پستی توییتری، ایرانیان را تشویق کرد که منتظر کار کابینه بمانند و سپس بر اساس عملکردش انتقاد کنند.

ظریف که به معاونت رئیس‌جمهور در امور استراتژیک منصوب شده بود، پس از معرفی کابینه استعفا داد. پس از اینکه رئیس‌جمهور شخصاً با او تماس گرفت تا او را منصرف کند، ظریف گفت که هرگز از کمک به پیروزی پزشکیان پشیمان نشده و بر موضع خود باقی خواهد ماند.

پشت‌پرده کابینه «وفاق ملی»

رئیس‌جمهور قصد داشت یک دولت «وفاق ملی» تشکیل دهد که طبق گفته خودش، به اولویت‌های رهبر انقلاب پایبند بوده و متشکل از نمایندگان جناح‌های سیاسی مختلف باشد. پس از پیروزی در انتخابات، او از رقبایش نیز خواست تا گزینه‌هایشان برای کابینه را اعلام کنند.

او در دفاع از کابینه پیشنهادی خطاب به نمایندگان مجلس گفت که رهبر انقلاب شخصاً لیست نامزدها را تأیید کرده که باعث تعجب خیلی‌ها شد. پزشکیان پرسید: «می‌خواهم به شما بگویم که قبل از آمدن اینجا هماهنگ کردیم. این را از ما بپذیرید. چرا مجبورم می‌کنید چیزهایی بگویم که نمی‌خواهم؟ مرا وارد جزئیات نکنید. فقط رأی دهید و بگذارید دولت تشکیل دهیم».

کیهان، روزنامه‌ای که سردبیر آن توسط رهبری منصوب می‌شود، در سرمقاله‌ای رئیس‌جمهور را به دلیل ارائه «روایتی ناقص» که توسط رسانه‌های خارجی مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد، مورد انتقاد قرار داد. پس از این سروصداها، رهبری گفت که رئیس‌جمهور در مورد کابینه با او «مشورت» کرده است. رهبری تأکید داشت: «برخی را تأیید و برخی دیگر را تأکید کردم. بیشتر آن‌ها را نمی‌شناختم و نظری نداشتم».

سیگنال کابینه جنجالی

برای ریاست وزارت امور خارجه، پزشکیان عباس عراقچی، دیپلمات کهنه‌کار را انتخاب کرد که طی دهه گذشته، چهره اصلی در مذاکرات با غرب بوده و در رسیدن به توافق برجام نقش اساسی داشت. از زمان خروج یک‌جانبه ایالات متحده از این توافق در سال ۲۰۱۸، برجام همچنان در حالت تعلیق قرار دارد.

عراقچی گفته که تهران برای مذاکرات بیشتر با غرب تمایل داشته اما اقدامات را بر کلمات اولویت می‌دهد. او در مصاحبه اخیر تأکید کرد که در عین حال، دولت پزشکیان سیاست «حمایت نامحدود» از محور مقاومت را دنبال خواهد کرد.

مؤمنی، وزیر کشور نیز سابقه کار در اداره ضدموادمخدر را دارد. اعتقاد بر این است که بخشی از دلیل انتخابش کمک به مدیریت تعداد زیاد اتباع خارجی است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱، از این کشور به ایران گریخته‌اند. انتصاب او در حالی صورت می‌گیرد که احمدرضا رادان، رئیس پلیس کشور وعده داده که تا ماه مارس، دو میلیون اتباع خارجی غیرقانونی را از ایران اخراج کند.

عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع نیز خلبان سابق جنگنده و فرمانده نیروی هوایی است و وعده داده که دفاع هوایی ایران را تقویت کند، ناوگان ماهواره‌ای بیشتری توسعه دهد، کشتی‌های جنگی بیشتری بسازد و استفاده بیشتری از پهپادها کند. در حالی که ایران اتهامات مبنی بر دادن موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد به روسیه را تکذیب می‌کند، وزیر همچنین وعده داده که در چهار سال آتی، صادرات نظامی را حداقل دو برابر کند.