به گزارش اکوایران، این بار، زمانی که ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین وارد دفتر بیضی کاخ سفید شود، تنها نخواهد بود. مجموعهای از نخستوزیران و روسایجمهور اروپایی روز دوشنبه به واشنگتن میآیند تا اطمینان حاصل کنند از دل مذاکراتی که قرار است درباره تقسیم احتمالی خاک این کشور انجام گیرد، یک اوکراین باثبات و قابل دفاع باقی بماند.
اما به نوشته نیویورک تایمز، مأموریت آنها فقط به این موضوع محدود نمیشود؛ آنها همچنین در این جلسه خواهند بود تا مطمئن شوند اتحاد فراآتلانتیک دچار خدشه نمیشود. تغییر ناگهانی موضع دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در مورد موضوع حیاتی برقراری آتشبس پیش از آغاز گفتوگو درباره مرزها یا تضمینهای امنیتی، بسیاری از رهبران اروپایی را نگران کرده و این پرسش را برجسته کرده که آیا او بار دیگر تحت تأثیر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه قرار گرفته است یا خیر.
دغدغههای اروپاییها
به گفته اکثر منابع، مقامهای اروپایی میخواهند مطمئن شوند ترامپ بیش از اندازه به مواضع مسکو نزدیک نشده و قصد ندارد با فشار بر زلنسکی او را به توافقی وادار کند که بذر فروپاشی اوکراین را بکارد. آنها همچنین نگران تضعیف جایگاه آمریکا هستند؛ کشوری که از زمان تأسیس ناتو در ۱۹۴۹، ستون اصلی امنیت اروپا بوده است.
ترامپ در یک گفتوگوی تلفنی با زلنسکی در روز شنبه وعده داد که پس از جنگ، آمریکا برای اوکراین تضمینهای امنیتی فراهم کند؛ موضعی متفاوت از گذشته که بار حمایت را بر دوش اروپا میگذاشت، هرچند جزئیات آن مشخص نبود. یک روز بعد، اورسولا فندرلاین، رئیس کمیسیون اروپا در بروکسل بر اهمیت تضمینهای امنیتی برای اوکراین و احترام به تمامیت ارضی این کشور تأکید کرد. با این حال او گفت مهمترین اولویت «توقف کشتار» است و خواستار آغاز سریع مذاکرات مستقیم میان روسیه، اوکراین و ایالات متحده شد.
یک دیپلمات ارشد اروپایی که به دلیل نگرانی از واکنش ترامپ نخواست نامش فاش شود، فضای حاکم میان متحدان اروپایی را «آمیخته با هراس» توصیف کرد. او گفت از زمان مقدمات جنگ عراق تاکنون جلسهای تا این حد فوری و پرشتاب میان رهبران تشکیل نشده بود.
بزرگترین دغدغه، به گفته این دیپلمات، جلوگیری از تکرار صحنهای بود که فوریه گذشته در کاخ سفید رخ داد؛ زمانی که ترامپ در برابر دوربینها، زلنسکی را سرزنش کرد و گفت: «شما دست بالا را در این جنگ ندارید»؛ پیامی واضح به کشوری ضعیف که باید در برابر قدرتی بزرگتر تسلیم شود. ترامپ همین موضوع را جمعه شب نیز تکرار کرد؛ پس از بازگشت پوتین به روسیه، او در گفتوگو با شبکه فاکسنیوز تأکید کرد اوکراین باید بپذیرد روسیه کشور «قدرتمندتری» است و این قدرت به معنای آن است که زلنسکی ناچار به امتیازدهی خواهد بود.
دعوت از زلنسکی و همراهان
با این حال، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا که در دیدار ترامپ و پوتین در پایگاه هوایی آلاسکا حضور داشت، در گفتوگو با شبکه سیبیاس تأکید کرد اروپاییها برای محافظت از زلنسکی در برابر تکرار آن مشاجره به واشنگتن نمیآیند. او گفت: «آنها فردا به اینجا میآیند چون ما با اروپاییها همکاری کردهایم… ما آنها را دعوت کردیم».
به گفته مقامهای اروپایی، ترامپ شنبه شب به زلنسکی گفته بود آزاد است مهمانانی را به جلسه بیاورد و سپس کاخ سفید دعوتنامههایی برای چندین رهبر اروپایی صادر کرد. صرفنظر از انگیزهها، روشن است که بخشهایی از این مذاکرات انسجام اتحاد آتلانتیک را به آزمون خواهد گذاشت. دستورکار پوتین فراتر از تصرف بخشی از خاک اوکراین است؛ او نزدیک به یکچهارم قرن است که هدف اصلیاش را ایجاد شکاف در ناتو و جدا کردن اروپا از ایالات متحده قرار داده است.
اکنون که اروپا و اوکراین در تلاشاند با تغییر ناگهانی راهبرد ترامپ برای پایان دادن به جنگی که بیش از سه سال طول کشیده کنار بیایند، پوتین بار دیگر فرصتی یافته تا رؤیای خود را محقق کند. به نظر میرسد آمریکا و متحدان اروپاییاش در مذاکرات در حال دنبال کردن راهبردهای متفاوتی هستند. این اختلافات مدتها در حال شکلگیری بود اما در هفتههای اخیر آشکارتر شد. جی.دی. ونس، معاون رئیسجمهور آمریکا هفته گذشته به صراحت گفت: «کار ما در حمایت مالی از جنگ اوکراین تمام شده است».
در مقابل، کشورهای اروپایی وعده دادهاند که همچنان از مسیر سازوکارهایی خارج از چارچوب ناتو از اوکراین حمایت کنند. آنها ترامپ را قانع کردند در صورت پرداخت هزینهها از سوی اروپا، تسلیحات آمریکایی در اختیار کییف قرار گیرد. پیام آشکار بود: دفاع از اوکراین مسئولیت اروپا است، نه واشنگتن. پوتین نیز در نشست آلاسکا از همین شکاف بهرهبرداری کرد.
ترامپ در واقع بسیاری از مواضع پوتین را پذیرفته و کمتر به دیدگاههای غرب پایبند مانده است. حتی پیش از دیدار رو در رو با پوتین، به او اطمینان داده بود که عضویت اوکراین در ناتو برای مدت طولانی به تعویق خواهد افتاد؛ موضعی که پیشتر جو بایدن نیز اتخاذ کرده بود. ترامپ در مقاطع مختلف حتی اشاره کرده بود که اوکراین با درخواست عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا خود را در معرض تهاجم قرار داده است.
پس از نشست روز جمعه با پوتین، ترامپ یک گام جلوتر رفت. او و متحدان اروپاییاش پیشتر توافق کرده بودند که آتشبس باید پیششرط توافق صلح باشد، اما ترامپ از این موضع عقب نشست و با رهبر روسیه همسو شد. جیمز استاوریدیس، دریادار بازنشسته و فرمانده عالی پیشین ناتو در سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ هشدار داد: «اکنون با کنار گذاشتن آتشبس از سوی ترامپ و عدم اشاره او به "عواقب شدید" که پیشتر وعده داده بود، اتحاد آتلانتیک در لحظهای خطرناک قرار دارد.»
هماهنگی مقطعی ناتو
این دقیقاً همان شکافی است که رهبران اروپایی پس از بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه سعی در جلوگیری از آن داشتند. مارک روته، دبیرکل جدید ناتو و نخستوزیر پیشین هلند بارها برای دیدارهای محرمانه به واشنگتن سفر کرده تا از بروز بحرانی مشابه دوره اول ریاستجمهوری ترامپ جلوگیری کند؛ دورهای که او ناتو را «ائتلافی منسوخ» خوانده و تا مرز خروج آمریکا از آن پیش رفت.
مارک روته نقش مهمی در بیانیه ماه ژوئن در اجلاس ناتو داشت؛ که در آن اعلام شد تقریباً تمامی اعضای این ائتلاف متعهد شدهاند ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور دفاعی کنند. (از این میزان، ۱.۵ درصد مربوط به هزینههای زیرساختی است که تنها به شکل غیرمستقیم به مسائل نظامی مرتبط است.) این تصمیم برای ترامپ یک پیروزی زودهنگام محسوب شد و نشان داد که اروپا - هرچند با یک دهه تأخیر - سرانجام در مسیر جدی گرفتن مسئولیت دفاعی خود گام برداشته است. ترامپ این موفقیت را به نام خود ثبت کرد و پس از اجلاس، از «اصلاحات ناتو» تمجید کرد.
سپس رهبران اروپایی برنامهای ارائه کردند تا تسلیحات آمریکایی برای اوکراین خریداری شود؛ طرحی که با توجه به ترجیحات رئیسجمهور آمریکا جذابیت داشت. بر اساس آن، ایالات متحده همچنان تأمینکننده سلاحهای اوکراین باقی میماند، اما هزینهای به مالیاتدهندگان آمریکایی تحمیل نمیشد.
این راهبرد چند هفته پیش به ثمر رسیده به نظر میرسید؛ زمانی که ترامپ به شدت از پوتین به دلیل ادامه کشتار غیرنظامیان در حالی که با او گفتوگوهای دوستانه دارد، انتقاد کرد. او ضربالاجلی تعیین و تهدید کرد کشورهایی که نفت از روسیه خریداری میکنند را مشمول تحریمهای ثانویه خواهد کرد.
برای نخستین بار از زمان روی کار آمدن ترامپ، موضع واشنگتن - شامل تهدید به تحریمهای جدید نفت و گاز روسیه در صورت عدم آتشبس - و فشار اقتصادی و نظامی اروپا تقریباً همسو به نظر میرسید. چهارشنبه گذشته، رهبران اروپایی با ترامپ گفتوگو کردند و او پذیرفت در برابر پوتین بر این شرط پافشاری کند که آتشبس باید پیششرط مذاکرات صلح بلندمدت باشد.
اما این همسویی در نشست آلاسکا فرو پاشید. ترامپ روز شنبه در شبکه اجتماعی خود نوشت: «همه به این جمعبندی رسیدند که بهترین راه پایان دادن به این جنگ هولناک میان روسیه و اوکراین، حرکت مستقیم به سمت توافق صلح است».
عزم پوتین
تغییرات ناگهانی مواضع ترامپ در تضاد کامل با عزم پوتین برای ادامه مسیر جنگ قرار داشت؛ حتی در شرایطی که شمار کشتههای روسی سر به فلک کشیده است. پوتین در اواخر ۲۰۲۳ اعلام کرده بود: «صلح زمانی خواهد آمد که ما به اهداف خود برسیم.» با این حال، در آن مقطع پوتین بهطور خصوصی پیام میداد که آماده گفتوگو بر سر آتشبس است، اما تنها به شرطی که خطوط درگیری در همان وضعیت موجود متوقف شود؛ به این معنا که اوکراین باید کنترل حدود ۲۰ درصد از خاک خود را واگذار کند. در آن زمان این پیشنهاد رد شد. اما اکنون، با پیشرویهای قابل توجه ارتش روسیه، پوتین دیگر علاقهای به آتشبس ندارد.
مارکو روبیو گفت: «آنها احساس میکنند در میدان نبرد دست بالا را دارند و صادقانه بگویم، اصلاً اهمیتی نمیدهند یا دستکم به نظر نمیرسد چندان اهمیت بدهند که چه تعداد سرباز روس در این جنگ کشته میشوند. این جنگ مثل یک چرخگوشت است، و آنها فقط گوشت بیشتری برای چرخ کردن دارند.»
این واقعیت نشان میدهد که اکنون زمان مناسبی برای توافق صلح نیست و پوتین شاید بهترین راهبرد را در طولانی کردن مذاکرات ببیند. با این حال، زمانی که مقامهای اروپایی و آمریکایی روز دوشنبه در کاخ سفید گرد هم میآیند، موضوع فراتر از خطوط مرزی خواهد بود. اروپاییها باید راهی پیدا کنند تا ترامپ را برای ارائه تضمینهای امنیتی مشخص به اوکراین همراه کنند - تضمینهایی که میتواند شامل استقرار نیروی حافظ صلح برای بازدارندگی پوتین از آغاز دوباره جنگ در آینده باشد.
ترامپ در گفتوگوی خود با رهبران اروپایی پس از نشست با پوتین، برای نخستین بار نشان داد ممکن است به این تلاش بپیوندد؛ هرچند انتظار میرود سهم آمریکا بیشتر در حوزه اطلاعاتی باشد تا اعزام نیرو.
در لندن، پس از نشست مجازی کشورهایی که خود را «ائتلاف مایلان» مینامند - عبارتی برگرفته از جنگهای عراق و افغانستان – کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا بیانیهای صادر کرد و از «تعهد ترامپ به ارائه تضمینهای امنیتی برای اوکراین» تقدیر کرد.
این نحوه بیان آشکارا با هدف مقید کردن ترامپ به این تعهد بود. در بیانیه همچنین تأکید شد که بریتانیا و دیگر کشورهای اروپایی آمادهاند «پس از توقف درگیریها، نیروی نظامی اعزام کنند، برای حفاظت از آسمان و دریاهای اوکراین وارد عمل شوند و به بازسازی نیروهای مسلح اوکراین کمک کنند.» ایالات متحده تاکنون هرگز با چنین صراحتی وارد موضوع تضمینها نشده است.
