به گزارش اکوایران، ترکیه به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در تثبیت آتشبس اولیه در نوار غزه ظاهر شده و امیدوار است با تکیه بر توان نظامی قدرتمند خود، شرکتهای ساختمانی باتجربهاش و رابطهاش با حماس، نقشی در آینده این سرزمین ایفا کند. اما اسرائیل بهشدت با این موضوع مخالف است.
میانجی کلیدی
با نوشته نیویورکتایمز، رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، نقش مهمی در متقاعد کردن حماس به پذیرش آتشبس داشت و در نتیجه، ترکیه به یکی از ضامنین اصلی توافق تبدیل شد. با این حال، در طول جنگ، او بارها اسرائیل را بهشدت مورد انتقاد قرار داد و در کنار حماس ایستاد، گروهی که ترکیه آن را بر خلاف اسرائیل و بسیاری از کشورهای دیگر سازمان تروریستی نمیداند.
با شدت گرفتن جنگ، اردوغان روابط دیپلماتیک و تجاری با اسرائیل را قطع کرد. او به طور مکرر جنگ را نسلکشی مینامد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل را با آدولف هیتلر مقایسه کرده است.
در جریان سفر معاون رئیسجمهور آمریکا، جی دی. ونس به سرزمینهای اشغالی در هفته گذشته، خبرنگاران از نتانیاهو پرسیدند آیا اجازه خواهد داد نیروهای امنیتی ترکیه در غزه پس از جنگ نقش داشته باشند؟ نتانیاهو پاسخ داد: «در این مورد نظر خیلی قویای دارم. میخواهید حدس بزنید چیست؟» ونس گفت ایالات متحده قصد ندارد چیزی را به اسرائیل تحمیل کند «وقتی صحبت از نیروهای خارجی باشد»، اما اشاره کرد که ترکیه میتواند نقشی سازنده ایفا کند.
آنچه ترکیه میتواند ارائه دهد
اردوغان در ماه جاری گفت ترکیه «اجرای کلمهبهکلمه توافق آتشبس را با دقت زیر نظر خواهد گرفت» و در اجرای میدانی و بازسازی مشارکت خواهد داشت. او افزود: «ما همراه با جامعه بینالمللی از فعالیتهای بازسازی حمایت خواهیم کرد تا غزه دوباره روی پای خود بایستد.»
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، هفته گذشته گفت مقامهای ترک در نظارت بر اجرای اولیه آتشبس نقش داشتند. او افزود که پیش از تصمیمگیری درباره مشارکت ترکیه در یک نیروی بینالمللی تثبیتکننده غزه، باید ساختار و قواعد درگیری آن نیرو مشخص شود.
روز پنجشنبه نیز سخنگوی وزارت دفاع ترکیه به خبرنگاران گفت این وزارتخانه آماده است با بهرهگیری از تجربه خود در مأموریتهای صلح گذشته، برای حفظ صلح کمک کند. او گفت وظایف چنین نیرویی میتواند شامل تحویل کمکهای انساندوستانه، گشتزنی امنیتی، نظارت بر مرزها و حفاظت از زیرساختهای غیرنظامی باشد.
بدبینی تلآویو
اسرائیل دلایل زیادی برای بیاعتمادی به نیت ترکیه در غزه دارد، یکی از آنها حمایت دیرینه سیاسی آنکارا از حماس است. مقامهای اسرائیلی نگراناند که ترکیه بخواهد به حماس برای بقا در غزه کمک کند، نه اینکه در انحلال و خلع سلاح آن نقش داشته باشد. امیخای چیکلی، یکی از وزرای کابینه نتانیاهو، در مصاحبهای گفت: «اگر خواهان صلح هستید و میخواهید حماس از بین برود، ترکیه نمیتواند در غزه نقشی داشته باشد. ترکیه از حماس حمایت میکند. معادله بسیار سادهای است».
با این حال، همین رابطه ترکیه با حماس بود که به دولت اردوغان اجازه داد رهبران این گروه را برای پذیرش آتشبس تحت فشار بگذارد. سینان اولگن، مدیر مؤسسه تحقیقاتی اِدام در استانبول گفت: «به همین دلیل بود که در نهایت ترکیه توانست در آن میز مذاکره حضور یابد. این حضور بر پایه رابطهاش با حماس بود، نه با اسرائیل.»
اسرائیل همچنین نسبت به کمکهای ترکیه به غزه بدبین است. در سال ۲۰۱۰، یک سازمان مستقل ترک کاروان دریاییای از کمکهای بشردوستانه را به سمت غزه فرستاد، در حالی که اسرائیل از سال ۲۰۰۷، پس از روی کار آمدن حماس، غزه را محاصره کرده بود. نیروهای کماندوی اسرائیلی به آن کاروان حمله کردند و نه فعال در کشتی ماوی مرمره کشته شدند؛ حادثهای که موجب محکومیت بینالمللی شد. اسرائیل آن فعالان را به حمایت از حماس متهم کرد.
در جریان سفر هفته گذشته وزیر خارجه آمریکا مارکو روبیو، به اسرائیل، او گفت: «نیروی بینالمللی تثبیتکننده در غزه باید از کشورهایی تشکیل شود که اسرائیل با حضورشان احساس راحتی کند».
گالیا لیندناشتراوس، کارشناس روابط اسرائیل و ترکیه در مؤسسه مطالعات امنیت ملی تلآویو، هشدار داد که حضور نیروهای ترک در نزدیکی سربازان اسرائیلی میتواند خطرناک باشد: «اگر برخورد یا درگیری تصادفی میان آنها رخ دهد، چه میشود؟» لیندناشتراوس گفت اسرائیل تردید دارد که آیا ترکیه واقعاً میخواهد آتشبس را همانطور که نوشته شده اجرا کند یا میخواهد در صحنه میدانی به شکلی که خود میخواهد تأثیر بگذارد و در عین حال اهرم فشار بیشتری علیه اسرائیل بهدست آورد.
اهداف ترکیه در غزه
تحلیلگران میگویند انگیزه ترکیه برای حضور در غزه پس از جنگ ریشه در سیاستهای داخلی و خارجی آنکارا دارد. سینان اولگن گفت: «در میان افکار عمومی، حمایت گستردهای از ایفای نقش ترکیه در تثبیت و در نهایت بازسازی غزه وجود دارد. این نقش به اردوغان اجازه میدهد تصویر خود را بهعنوان یک رهبر بانفوذ در سطح بینالمللی حفظ کند. چیزی که در میان پایگاه داخلیاش نیز بسیار محبوب است».
احمد قاسمهان، استاد روابط بینالملل در دانشگاه بیکوز استانبول گفت ترکیه همچنین بهدنبال آن است که شرکتهای ساختمانی خود را در بازسازی غزه دخیل کند، البته در صورتی که هزینه آن را دیگران بپردازند. او افزود دولت اردوغان همچنین نقشی سیاسی برای حماس در آینده غزه در نظر دارد. به گفته او: «ترکیه میخواهد حماس همچنان در معادلات باقی بماند و درک میکند که تنها راه برای حفظ نقش حماس این است که این گروه از سلاحهایش دست بکشد.» او در عین حال ابراز تردید کرد که حماس به این خواسته تن دهد: «نه ترکیه و نه هیچکس دیگر نمیتواند حماس را مجبور به چنین کاری کند.»
