به گزارش اکوایران، به نظر میرسد در شرایطی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، پرونده ایران را از منظر هستهای «بستهشده» میداند، اسرائیل ارزیابی متفاوتی دارد و اینبار انگشت اتهام را بهسوی برنامه موشکی تهران گرفته است. همزمان با افزایش گزارشها درباره رزمایشها و تلاش ایران برای بازسازی زرادخانه موشکی خود، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در آستانه دیداری حساس با رئیسجمهور آمریکا قرار دارد؛ دیداری که میتواند مسیر تنشهای آینده میان تهران، تلآویو و واشنگتن را تعیین کند.
دیدار سرنوشتساز
به نوشته بن کاسپیت، تحلیلگر المانیتور، قرار است بنیامین نتانیاهو در دیدار پیشرو با ترامپ گزینههایی را برای جلوگیری از بازسازی برنامه موشکی ایران ارائه دهد. اثبات اینکه ایران بار دیگر تولید موشکهای بالستیک را از سر گرفته، در صدر دستور کار نتانیاهو برای نشست برنامهریزیشده ۲۹ دسامبر او با دونالد ترامپ در فلوریدا قرار دارد.
اکوایران: در آستانه دیدار نتانیاهو و ترامپ، تمرکز تلآویو از برنامه هستهای ایران به تهدید فوری موشکهای بالستیک تغییر کرده است.
یکی از دیپلماتهای ارشد اسرائیلی، ادعا میکند که از نظر ترامپ، پرونده ایران بسته شده است. اما از دیدگاه نتانیاهو و با توجه به تحولات میدانی، این پرونده کاملاً باز است. این منبع افزود: «یکی از مهمترین وظایف نتانیاهو در دیدار پیش رو با ترامپ، این است که نشان دهد چه حجم گستردهای از فعالیتها در ایران در جریان است.»
رزمایشهای ایران، نگرانی اسرائیل
تنشها میان ایران و اسرائیل در هفتههای اخیر، پس از مجموعهای از رزمایشها و مانورهای موشکی بهطور محسوسی افزایش یافته است. مقامهای اسرائیلی میگویند از شمار بالای پرتابهای آزمایشی و تلاش شتابزده ایران برای بازسازی زرادخانه موشکی بالستیک و سامانههای پدافند هوایی خود بهشدت نگران هستند.
وبسایت آکسیوس روز یکشنبه گزارش داد که رئیس ستاد ارتش اسرائیل ایال زمیر، در تماس تلفنی روز شنبه با فرمانده سنتکام، دریادار بردلی کوپر، ابراز نگرانی کرده است که ایران ممکن است از یک رزمایش نظامی بهعنوان پوششی برای حمله به اسرائیل استفاده کند.
نتانیاهو روز دوشنبه، در آغاز نشست سهجانبهای با نخستوزیر یونان، کیریاکوس میتسوتاکیس، و رئیسجمهور قبرس، نیکوس خریستودولیدیس، تأیید کرد که ایران در حال انجام رزمایشهای موشکی است. او به خبرنگاران گفت: «ما این تحولات را زیر نظر داریم و تمام آمادگیهای لازم را انجام میدهیم. هر اقدامی علیه اسرائیل با پاسخی بسیار شدید مواجه خواهد شد.»
انتظار میرود نتانیاهو اسنادی اطلاعاتی به ترامپ ارائه دهد که نشان میدهد ایران در پی پر کردن ذخایر موشکی خود است؛ ذخایری که در حملات اسرائیل در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ کاهش یافتهاند. بر اساس همان گزارش آکسیوس، ایران در حال حاضر حدود ۱,۵۰۰ موشک و ۲۰۰ سکوی پرتاب در اختیار دارد؛ یعنی حدود نیمی از ظرفیت پیشین خود.
تقویت محور مقاومت و احتمال حمله مجدد
منابع امنیتی اسرائیل میگویند ایران همزمان در حال بازسازی توانمندیهای حزبالله در لبنان و حماس در غزه است، و در عین حال اقداماتی برای تقویت تأسیسات هستهای خود در برابر حملات احتمالی آینده اسرائیل یا آمریکا انجام میدهد و شبکه پدافند هوایی خود را که در حملات اسرائیل بهشدت آسیب دیده، احیا میکند. تصمیمهای اسرائیل به سرعت بازسازی توان موشکی ایران و میزان تمای برای سرمایهگذاری در احیای نیروهای مقاومت ضداسرائیلیاش بستگی خواهد داشت.
همچنین انتظار میرود نتانیاهو گزینههایی برای حملهای دیگر به ایران، چه از سوی اسرائیل، چه آمریکا، یا بهصورت مشترک را به ترامپ ارائه دهد. یک منبع امنیتی ارشد اسرائیلی، که نخواست نامش فاش شود، به المانیتور گفته: «اگر ترامپ با هر یک از این گزینهها موافقت کند، حمله توسط اسرائیل انجام خواهد شد. او همانطور که در ژوئن و زمانی که آمریکا در مرحلهای حساس به حمله پیوست، گزینه حمله مشترک را باز خواهد گذاشت.»
ریسک حملات پیشدستانه
در این مقطع، افزایش لفاظیها و تهدیدها نگرانیها درباره حملات پیشدستانه از سوی یکی یا هر دو کشور را افزایش داده است. یک دیپلمات ارشد خاورمیانهای به المانیتور گفت: «هر دو طرف از این احتمال میترسند. ایرانیها اکنون دلیلی برای رفتن به جنگ ندارند. آنها فاصله زیادی با ایجاد توازن راهبردی با اسرائیل دارند. نتانیاهو هم دلیلی برای ازسرگیری جنگ پیش از پایان مسیر دیپلماتیکِ دستیابی به یک توافق هستهای جدید ندارد. اما گاهی رویدادها از این ارزیابیها پیشی میگیرند.»
پیش از حملات برنامهریزیشده اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران در ماه ژوئن، ترامپ به اسرائیل گفته بود اگر این حملات شکست بخورد، نتانیاهو را کنار خواهد گذاشت. به نقل از یک منبع، ترامپ به دستیارانش گفته بود: «اگر به من بگویند بیبی دنبالم میگردد، میپرسم بیبی کیست؟» ترامپ به این شهرت دارد که با کسانی همراه میشود که آنها را برنده میداند و از شکستخوردهها فاصله میگیرد. چنین رفتاری در سپتامبر و زمانی مشاهده شد که اسرائیل نشست رهبران حماس در قطر را بمباران کرد اما موفق به کشتن اهداف خود نشد. برخی مقامات ارشد امنیتی اسرائیل هنوز هم معتقدند که آمریکا پیشاپیش از این حمله مطلع شده بود، اما پس از ناکامی عملیات، بهسرعت آنرا تکذیب کرد.
مسئله موشکها، حمله دیگری در راه است؟
همچنین، به نوشته والاستریت ژورنال، اسرائیل در جریان جنگ ۱۲روزه، تسلیحات متعارف دوربرد ایران را نیز یکی از اهداف خود اعلام کرده بود و پس از پایان جنگ هشدار داد هرگونه تلاش ایران برای بازسازی برنامه هستهای یا موشکیاش با حمله مواجه خواهد شد.
اکوایران: ایران با نمایش توان موشکی و موشکهای بالستیک خود، پیام بازدارندگی به آمریکا و اسرائیل ارسال میکند. با این حال گمانهزنی درمورد توان نظامی ایران در میان کشورهای خارجی متفاوت است.
اما قرار دادن «موشکها» بهعنوان خط قرمز، به گفته دنی سیترینوویچ، رئیس پیشین بخش ایران در اطلاعات نظامی اسرائیل و پژوهشگر ارشد کنونی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل، احتمال وقوع جنگی دیگر را در سال آینده بهطور چشمگیری افزایش میدهد. به گفته سیترینوویچ، این تغییر بخشی از دکترین جدید امنیت ملی اسرائیل پس از حملات غافلگیرکننده حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ است؛ طرحی که بر اساس آن، اسرائیل در برابر تهدیدهای احتمالی تردید نخواهد کرد.
به ادعای این روزنامه، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز نسبت به برنامه موشکی ایران نگراناند. اما با توجه به وضعیت نیروی هوایی، ایران موشکها را ستون اصلی دفاع خود میداند؛ بهویژه در شرایطی که برنامه هستهای و متحدان منطقهایاش، یعنی حزبالله و حماس، در پی دو سال درگیری با اسرائیل بهشدت آسیب دیدند. تحلیلگران میگویند ایران در حال تلاش برای احیای توان تولید موشک است، در حالی که در مورد سایتهای کلیدی هستهای خود با احتیاط بسیار بیشتری پیش میرود.
توان موشکی ایران و نگرانی اسرائیل
ایران پس از چندین دور حملات اسرائیل که موشکها، سکوهای پرتاب و ماشینآلات لازم برای تولید سوخت جامد را هدف گرفت، با مسیر دشواری برای بازسازی روبهرو است. اوایل دسامبر، یک تیم عملیات ویژه آمریکا در اقیانوس هند وارد یک کشتی شد و محمولهای از کالاهای مرتبط با تجهیزات نظامی را که از چین عازم ایران بود، توقیف کرد. بهطور جداگانه، وزارت خزانهداری آمریکا نیز ۳۲ فرد و نهاد را در اروپا، خاورمیانه و آسیا بهدلیل حمایت از تولید موشکهای بالستیک و پهپادهای ایران تحریم کرد.
به گفته سم لِیر، پژوهشگر مرکز مطالعات منع اشاعه جیمز مارتین، اگر ایران بتواند تأسیسات موشکی را با ظرفیت کامل به کار بیندازد، امکان تولید صدها موشک در ماه را خواهد داشت. بهگفته او، حجم فعالیت در این سایتها نشان میدهد که ایران احتمالاً هماکنون نیز در حال تولید موشکهای جدید است، اما شواهد کافی برای نتیجهگیری قطعی وجود ندارد. او گفت:«به نظر میرسد ایرانیها بخشی از توان تولید موشک خود را بازسازی کردهاند، اما هنوز به سطح پیشین نرسیدهاند. آنها منابع قابلتوجهی را صرف بازسازی این تأسیسات میکنند و ممکن است دوباره به آن نقطه برسند.»
بالا بردن هزینه حمله؛ چه کسی ضربه اول را میزند؟
اسرائیل نگران است که ایران در نهایت بتواند در سالهای آینده هزاران موشک تولید کند؛ تعدادی که برای غلبه بر هر سامانه دفاعی کافی خواهد بود. نتانیاهو این هفته بهطور ضمنی نگرانی خود را از احتمال حمله پیشدستانه ایران به اسرائیل ابراز کرد. اما تحلیلگران میگویند با توجه به نتایج جنگ دوازدهروزه، بعید است ایران آغازگر حمله باشد. تهران همچنین نگران تحریک مستقیم ایالات متحده است.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بینالمللی بحران، میگوید ایران بازسازی توان موشکی خود را در اولویت قرار داده تا هزینه هرگونه حمله احتمالی آینده اسرائیل را افزایش دهد. او گفت:«احتمال یک حمله پیشدستانه از سوی ایران تقریباً صفر است. ایرانیها دریافتهاند که هرچند حریم هواییشان آسیبپذیر است، حریم هوایی اسرائیل هم همینطور است.»
تحلیلگران امنیتی میگویند محاسبات اسرائیل درباره حمله، تحت تأثیر این برداشت است که پنجرهای کوتاه از فرصت وجود دارد؛ امیر آویوی، مقام ارشد پیشین دفاعی و نزدیک به کابینه کنونی اسرائیل، گفت:«نمیخواهیم صبر کنیم تا آنها قویتر شوند و بعد به ما حمله کنند».
