به گزارش اکوایران، در حالی که آتشبس در غزه هنوز شکننده است، تحرکات دیپلماتیک و نظامی بازیگران منطقهای و فرامنطقهای نشان میدهد که آینده این باریکه صرفاً در میدان نبرد رقم نمیخورد، بلکه اتاقهای سیاستگذاری و ائتلافسازی نیز نقش تعیینکنندهای در این زمینه دارد. مواضع تند رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، علیه اسرائیل، تلاش ترکیه برای تثبیت نقش خود در غزه و شرق مدیترانه، و واکنش هماهنگ اسرائیل، یونان و قبرس، همگی در سایه بازگشت دونالد ترامپ به مرکز تصمیمگیری آمریکا معنا مییابد.
خطونشان سلطان: سیاستمان را تغییر نمیدهیم
به نوشته جروزالم پست، اردوغان، روز چهارشنبه نشست سهجانبه میان اسرائیل، یونان و قبرس را که اوایل این هفته برگزار شد و به بررسی مسائل امنیتی در شرق مدیترانه، از جمله نوار غزه، پرداخت، محکوم کرد. او در جمع نمایندگان حزب عدالت و توسعه تأکید کرد که ترکیه «اجازه نخواهد داد حقوقش در دریای اژه و مدیترانه نقض شود». او افزود: «میتوان توافقنامههایی منعقد کرد، کاغذهایی را امضا کرد، دستوراتی صادر کرد و پیامهای مختلفی را ترسال کرد. هیچکدام از اینها ما را مقید نمیکند و سیاست ما را تغییر نمیدهد. ما گول این بازی را نخوردیم و نخواهیم خورد. ما اسیر چنینتحریکاتی نشدیم و نخواهیم شد.»
اکوایران: نقشی که واشنگتن برای ترکیه در پیشبرد طرح ترامپ در غزه قائل است، موجب حیرت و نارضایتی مقامات اسرائیلی شده است.
او در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس و در جمعبندی سخنانش نوشت: «این را بسیار روشن و صریح بیان میکنم، چه در شرق مدیترانه، چه در دریای اژه و چه در هر جای دیگر، ما نه بیعدالتی را میپذیریم و نه اجازه میدهیم حقوقمان پایمال شود.» اردوغان در بخش دیگری از سخنان خود گفت:«در طول تاریخمان، همواره پناهگاه ستمدیدگان بودهایم. از قفقاز تا بالکان، از آفریقا تا آسیا، هر جا کسی در تنگنا بود، بدون درنگ به کمکش شتافتیم. این دیروز چنین بود، امروز نیز چنین است و فردا هم تغییر نخواهد کرد.»
خیال احیای امپراتوری را از سرت بیرون کن!
واکنش اردوغان به اقدامات اخیر اسرائیل در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، روز دوشنبه در جریان نشست سهجانبه با رهبران یونان و قبرس، موضعی صریح علیه مشارکت ترکیه در نیروی حافظ صلح و روند بازسازی نوار غزه اتخاذ کرد و در یک کنفرانس خبری در بیتالمقدس در کنار کیریاکوس میتسوتاکیس، نخستوزیر یونان، و نیکوس خریستودولیدس، رئیسجمهور قبرس، گفت:«به کسانی که در خیال خود میپرورانند میتوانند امپراتوریها و سلطهشان را بر سرزمینهای ما دوباره برقرار کنند، میگویم: فراموشش کنید. چنین چیزی رخ نخواهد داد. حتی به آن فکر هم نکنید.»
به نوشته بن کاسپیت، تحلیلگر المانیتور، در واقع نتانیاهو با این سخنان، رجب طیب اردوغان، دشمن دیرینه خود را مخاطب قرار داده بود. به گفته یک منبع ارشد دیپلماتیک اسرائیلی: «این اظهارات با هدف زمینهسازی برای دیدار نتانیاهو با رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در تاریخ ۲۹ دسامبر مطرح شده است؛ دیداری که انتظار میرود در آن، رهبر اسرائیل در برابر تلاشهای ترکیه برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه، بهویژه در غزه، موضعگیری کند.»
اتحاد علیه سلطان
به نظر میرسد نشست سهجانبه مذکور بر ایجاد توازن راهبردی در حوزه مدیترانه و تقویت موقعیت نتانیاهو متمرکز بود. نتانیاهو مصمم است اهرمی برای مقابله با نفوذ فزاینده ترکیه در منطقه بیابد؛ نفوذی که با افزایش نقش آنکارا در سوریه و برنامههایش برای استقرار سامانههای راداری در آن کشور همراه است؛ اقدامی که میتواند عملیات هوایی اسرائیل بر فراز سوریه و حتی مناطق فراتر از آن را بهشدت محدود کند.
اکوایران: برای آنکارا، ایده «اسرائیل بزرگ» نتانیاهو صرفاً نمادین نیست؛ بلکه نشانهای از دیدگاه اسرائیل به سلطهجویی منطقهای است که با نگاه منطقهای ترکیه مستقیماً در تضاد است.
به قدرت رسیدن اردوغان در سال ۲۰۰۳ و حاکمیت اقتدارگرایانه او از آن زمان تاکنون، اتحاد دیرینه ترکیه و اسرائیل را با دورههایی از تنش و ادبیات تند و گاه خشونتآمیز جایگزین کرده است؛ هرچند در طول سالها مقاطعی از تنشزدایی نیز وجود داشته است. به گفته منابع دیپلماتیک اسرائیلی، نتانیاهو و مهمانانش نهتنها درباره همکاریها، توافقها و ائتلافها در مثلث اسرائیل–یونان–قبرس گفتوگو کردند، بلکه امکان ایجاد یک نیروی مشترک نظامی واکنش سریع برای مقابله با تهدیدها در حوزه مدیترانه را نیز مورد بررسی قرار دادند.
با این حال، به گفته یک منبع ارشد دیپلماتیک اسرائیلی:«این دور تازه از روابط میان اسرائیل و دو همسایه مدیترانهایاش، یونان و قبرس، در رقابت برای جلب نظر ترامپ در برابر اردوغان، عامل تعیینکنندهای نخواهد بود.» نتانیاهو همچنان بهشدت با مشارکت سربازان ترکیه در نیروی بینالمللی تثبیت اوضاع که قرار است در غزه برای پیشبرد مرحله دوم طرح صلح ترامپ تشکیل شود، مخالفت میکند؛ همچنین با آنچه آن را دخالت ترکیه در سوریه میخواند. او بهویژه تاکید دارد که سامانههای راداری ترکیه در خاک سوریه مستقر نشوند، زیرا این امر میتواند یکی از داراییهای راهبردی اصلی اسرائیل را به خطر بیندازد: آزادی کامل پرواز بر فراز سوریه و فراتر از آن.
بادنمای سیاست واشنگتن
با این حال، ترامپ علاقه و نزدیکی خود به اردوغان را پنهان نکرده است؛ اردوغانی که در حال حاضر شریک اصلی آمریکا در تلاشها برای تثبیت حکومت رئیسجمهور سوریه، احمد الشرع، به شمار میرود.
در حالی که ترکیه و آمریکا در پی تشویق ادغام نیروهای کُرد در ارتش سوریه و واگذاری کنترل استانهای شمالی کشور به آنها هستند، اسرائیل در جنوب سوریه تلاش میکند اقدامات الشرع را تضعیف کند؛ مناطقی که اقلیت دروزی همپیمان اسرائیل و منافع تثبیتشده اسرائیل در آنها حضور دارند. اسرائیل بهخوبی میداند باد سیاست در واشنگتن به کدام سمت میوزد. به گزارش بلومبرگ، تام باراک، فرستاده ترامپ، اخیراً گفته است که به نتانیاهو توصیه میکرد مشارکت ترکیه در طرح صلح غزه را بپذیرد.
تاکتیک همیشگی بیبی؛ پای تهران به معامله باز میشود؟
اگر ترامپ بر پذیرش حضور ترکیه در نوار غزه از سوی نتانیاهو پافشاری کند، احتمالاً نتانیاهو شروطی را مطرح خواهد کرد که برای اردوغان غیرقابلقبول باشد. این تاکتیکی است که او پیشتر نیز از آن استفاده کرده تا دیگران را سرسخت و لجباز جلوه دهد، در حالی که خود مخالف اصلی طرحهاست. اما ترامپ با رؤسایجمهور پیشین تفاوت دارد. او به بیحوصلگی و بیاعتنایی به روندهای طولانی و تشریفات منظم مشهور است. نتانیاهو ممکن است تلاش کند معاملهای را پیش ببرد: پذیرش خواستههای ترامپ درباره ادغام منطقهای ترکیه، در ازای تفاهمهایی درباره ضرورت مقابله با تلاشهای ایران برای بازسازی زرادخانه موشکهای بالستیک خود است.
بر اساس همه شواهد، ترامپ در موضوع ترکیه قاطعانه موضع خواهد گرفت. او اردوغان را دوستی میداند که میتواند در موضوعی نزدیک به قلب ترامپ نیز نقشآفرینی کند: پیشبرد تشکیل نیروی بینالمللی تثبیت اوضاع در غزه؛ نیرویی که حضور ترکیه در آن میتواند تردید دیگر کشورهای مسلمان برای مشارکت را برطرف کند. ناتوانی در تشکیل چنین نیرویی، طرح صلح غزه را به خطر خواهد انداخت و ترامپ اجازه نخواهد داد نتانیاهو تصویر او را بهعنوان یک صلحساز جهانی مخدوش کند.
نتانیاهو با چالش دشواری روبهروست. بیشتر مشاوران رئیسجمهور آمریکا طرفدار رویکردی تهاجمی در قبال رهبر اسرائیل هستند. تقریباً همه، بهجز احتمالاً وزیر خارجه مارکو روبیو و سفیر آمریکا در سازمان ملل، مایک والتز، در موضوع غزه جانب اردوغان را میگیرند. افزون بر این، ترامپ انتظار جبران مداخله شخصی خود در امور داخلی اسرائیل را دارد؛ مداخلهای که با درخواست عفو برای اتهامات فساد نخستوزیر همراه بود. رئیسجمهور آمریکا نیز بهخوبی با هنر وصول «بدهیها» آشناست.
