به گزارش اکوایران، پس ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، توسط اسرائیل، ایران وعده انتقام داده و حالا بسیاری در سرزمین‌های اشغالی در هراس از حمله قریب‌الوقوع تهران به سر می‌برند. با این حال، تقریباً دو هفته گذشته و هیچ اقدام گسترده‌ای انجام نگرفته است.

به نوشته نیویورک تایمز، بحران میان اسرائیل و ایران در لحظه‌ای حساس رخ می‌دهد. به گفته تحلیل‌گران، تهران در تلاش است پاسخی طراحی کند که نگذارد ترور در خاکش بدون مجازات بماند و از جنگی تمام‌عیار منطقه‌ای بپرهیزد. همچنین با روی کار آمدن دولت جدید در تهران اتفاق افتاده است که ممکن است تصمیم گیری در مورد نحوه پاسخگویی را کند کند.

در اینجا نگاهی به بحران و عوامل تعیین‌کننده آنچه ممکن است در آینده رخ بدهد می‌اندازیم:

چرا ایران وعده انتقام داد؟

مقامات ایران و حماس وعده انتقام ترور اسماعیل هنیه را داده‌اند. ایران اسرائیل را مسئول این ترور می‌داند. یک روز قبل از ترور هنیه، فواد شکر، فرمانده نظامی ارشد حزب‌الله، بر اثر حمله هوایی اسرائیل در حومه بیروت ترور شد.

اما ترور هنیه ضربه بزرگ‌تری به تهران وارد کرد، زیرا در خاک ایران رخ داد. سه مقام ایرانی مطلع ادعا کردند که در پاسخ، مقامات دستور حمله مستقیم به اسرائیل را صادر کردند. تحلیل‌گران می‌گویند عدم پیگیری این تهدید نشان می‌دهد که سیستم بازدارندگی ایران که طی سال‌ها و با هزینه‌های زیاد ساخته شده، دچار ضربه شده و تهران نیاز به احیای آن را احساس می‌کند.

چرا ایران هنوز پاسخ نداده؟

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با تکرار سخنان دیگر مقامات ارشد ایرانی گفت: «ضروری است که اسرائیل تنبیه شود». اما او همچنین گفت: «تهران علاقه‌ای به تشدید درگیری‌های منطقه‌ای ندارد».

صنم وکیل، تحلیلگر خاورمیانه در مؤسسه چتم‌هاوس گفت که علاوه بر این، کابینه رئیس‌جمهور جدید ایران از جمله وزیر امور خارجه هنوز تأیید نشده که احتمالاً باعث کندی تصمیم‌گیری‌های داخلی شده است. خانم وکیل گفت: «در عین حال، پزشکیان که یک اصلاح‌طلب تلقی می‌شود، ممکن است سعی کند بین نیاز برای نمایش قدرت و علاقه گسترده دولت خود برای کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی غرب و جلوگیری از انزوای بیشتر ایران در سطح بین‌المللی، تعادل برقرار کند». وکیل افزود: «این پاسخ باید با دقت تنظیم شده تا درب‌های مذاکرات با غرب که می‌تواند منجر به کاهش تحریم‌ها گردد، بسته نشود».

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت پاسخی نظامی که تا حد زیادی نمادین تلقی شود نیز از دیدگاه تهران ریسک‌آفرین بوده و هم‌چنین بعید است که اسرائیل را از انجام حملات بیشتر باز دارد. واعظ افزود: «پس تنها گزینه پاسخ مفصل باقی می‌ماند که به نوبه خود، احتمالاً پاسخ بزرگتری از سوی اسرائیل را برمی‌انگیزد و آن‌وقت تهران قادر نخواهد بود چرخه تشدید بعدی را کنترل کند». 

واعظ و خانم وکیل گفتند که تشخیص اهداف تهران دشوار است.

چگونگی پاسخ ایران

ایران می‌تواند از جهات و به اشکال مختلف به اسرائیل ضربه بزند. تهران شبکه نیروهای مقاومت از جمله حماس، حزب‌الله و حوثی‌های یمن را رهبری می‌کند که به آن امکان می‌دهد اهدافی را از شمال سرزمین‌های اشغالی تا دریای سرخ مورد حمله قرار دهد.

دو مقام اسرائیلی و یک مقام ارشد اطلاعاتی غربی گفتند که بر اساس آخرین اطلاعات، حزب‌الله احتمالاً قبل از اینکه ایران انتقام خود را بگیرد، در یک حمله جداگانه ابتدا حمله خواهد کرد.

در آوریل، تهران با حدود ۳۰۰ موشک و پهپاد به اسرائیل حمله کرد که پاسخی به حمله این رژیم به کنسولگری ایران در دمشق بود. این اولین حمله مستقیم ایران پس از جنگ در سایه چند ده ساله با اسرائیل بود که سال‌ها از طریق زمین، دریا، هوا و فضای مجازی در جریان بوده و عملیات ماه آوریل تشدید قابل‌توجه تنش‌ها به شمار می‌رود.

اسرائیل چگونه آماده می‌شود؟

مقامات اسرائیلی به اسرائیلی‌ها گفته‌اند که غذا و آب را در پناهگاه‌ها ذخیره کرده و بیمارستان‌ها نیز برنامه‌هایی برای انتقال بیماران به بخش‌های زیرزمینی تهیه کرده‌اند. همچنین تیم‌های نجات در شهرها مستقر شده‌اند.

دیپلمات‌ها و مقامات امنیتی آمریکا و اسرائیل از دامنه و شدت حمله ماه آوریل ایران آگاهی داشتند که باعث تسهیل آمادگی‌های دفاعی شد. به همین ترتیب، تقریباً دو هفته‌ای که از ترور هنیه گذشته، فرصتی برای افزایش آمادگی در اسرائیل فراهم آورده است.

هفته گذشته، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که این رژیم «برای دفاع و همچنین حمله آماده است». با این حال، تحلیل‌گران نظامی می‌گویند که ایران و حزب‌الله می‌توانند با شلیک همزمان موشک‌های کافی از دفاع اسرائیل عبور کنند. آن‌ها هم‌چنین می‌توانند پهپادهایی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند و تشخیص و نابودی آن‌ها دشوار است را به کار بگیرند.

واکنش ایالات متحده و دیگران

ماه‌ها است دیپلمات‌ها از این می‌ترسیدند که حملات متقابل بین اسرائیل و ایران به یک درگیری منطقه‌ای تبدیل شود که هم جنگ غزه و هم درگیری در مرز سرزمین‌های اشغالی با لبنان را تشدید کند. در نتیجه، آن‌ها برای جلوگیری یا به حداقل رساندن واکنش ایران تلاش کرده‌اند. در جدیدترین نمونه، رهبران ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا در روز دوشنبه از ایران خواستند تا تهدید به اقدام نظامی را کنار بگذارد و گفتند از دفاع اسرائیل در برابر حمله ایران حمایت می‌کنند. کیر استارمر (نخست‌وزیر بریتانیا) نیز پیام مشابهی به رئیس‌جمهور ایران ارسال کرد.

روز سه‌شنبه، کنعانی از درخواست جداگانه بریتانیا، فرانسه و آلمان برای خودداری انتقاد کرد و گفت تهران حق دفاع از حاکمیت خود را محفوظ می‌داند. به گفته او، این سه رهبر اروپایی «جنایات و تروریسم» اسرائیل علیه فلسطینیان و در خاورمیانه را نادیده گرفته‌اند.

وزیر امور خارجه اردن طی روزهای اخیر به تهران آمد. عربستان سعودی نیز در هفته گذشته، نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی را برگزار کرد که در آن، ترور هنیه را نقض حاکمیت ایران خواند و خواستار کاهش تنش از سوی همه طرف‌ها شد.

ایالات متحده آمادگی نظامی خود را افزایش داده است. لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، به منظور تقویت توانایی اسرائیل برای خنثی‌ساختن هرگونه حمله احتمالی تهران و تقویت پیام حمایت نظامی از این رژیم، دستور اعزام هواپیماهای جنگی، کشتی‌های جنگی و یک زیردریایی موشک‌دار اضافی به خاورمیانه را صادر کرده است.

در عین حال، دولت بایدن به دنبال آغاز مجدد مذاکرات آتش‌بس برای غزه است. دولت بایدن و میانجیگران عرب قصد دارند در روز پنجشنبه برای پیشبرد یک توافق در منطقه دیدار کنند. اسرائیل گفته که مذاکره‌کنندگان خود را اعزام خواهد کرد، اما حماس نگفته که آیا شرکت خواهد کرد یا خیر.