رمزگشایی از سفر تاریخی پزشکیان به اقلیم کردستان عراق

به گزارش اکوایران، مسعود پزشکیان اولین رئیس جمهور ایران است که به کردستان عراق سفر کرده است. این سفر تاریخی همراه با دیدارهایی با مقامات عالی رتبه در اربیل و سلیمانیه بود و بین دو حزب حاکم کرد تعادل ایجاد کرد. 

به نوشته امواج‌مدیا، تسلط پزشکیان به زبان کردی، توجه بیشتری را برانگیخت. این سفر نشان دهنده گرم شدن روابط در کمتر از یک سال پس از حمله ایران به اهداف مورد ادعای اسرائیل در اربیل با موشک‌های بالستیک است.

پزشکیان در 11 سپتامبر وارد بغداد شد و با مقامات ارشد عراقی از جمله نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی دیدار کرد. او در آنجا با همتای عراقی خود عبداللطیف رشید که از اعضای اتحادیه میهنی کردستان (PUK) است، دیدار کرد.

لطیف و پزشکیان هر دو کرد زبان هستند و جلسه خود را به این زبان برگزار کردند، واقعیتی که به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی کردی مورد توجه قرار گرفت. پزشکیان به زبان کردی با خبرنگاران صحبت کرد.

رئیس جمهور ایران روز بعد برای دیدار با مقامات اقلیم کردستان و مسعود بارزانی رهبر حزب دمکرات کردستان (KDP) به اربیل سفر کرد. برخی از خیابان‌های اربیل با پرچم‌های جمهوری اسلامی ایران و با پوسترهای پزشکیان قبل از این سفر تاریخی، پوشانده شده بود.

نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان میزبان دیدار رئیس جمهور ایران با رهبران ارشد از جمله مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان بود.

رئیس جمهور بارزانی به خبرنگاران گفت:

«مشکلاتی وجود دارد، اما ما باید این مشکلات را با هم حل کنیم. این آمادگی اقلیم [کردستان] برای ارتقای روابط با جمهوری اسلامی در همه سطوح است.» او به ویژه سخنان خود را به زبان فارسی بیان کرد.

همچنین گزارش‌ها حاکی از آن بود که پزشکیان از مسعود بارزانی برای سفر به ایران دعوت رسمی کرده است.

پزشکیان سپس به سلیمانیه سفر کرد و در آنجا مورد استقبال بافل طالبانی، رهبر اتحادیه میهنی کردستان قرار گرفت و از قبر جلال طالبانی، رهبر فقید این حزب بازدید کرد.

اکثر مقامات خارجی که از اقلیم کردستان بازدید می‌کنند فقط به اربیل می‌روند. توقف در سلیمانیه نشان‌دهنده شناخت تهران از اهمیت حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی است.

مفسران کرد عمدتاً سفر پزشکیان را مثبت و به عنوان فرصتی برای رئیس جمهور جدید ایران برای برقراری روابط با رهبری کردستان عراق ارزیابی کردند.

بیوگرافی رئیس جمهور ایران در این زمینه مفید است. چندین مفسر خاطرنشان کردند که پزشکیان و مسعود بارزانی هر دو در مهاباد ایران به فاصله هشت سال به دنیا آمدند. این شهر اهمیت عمیقی برای ناسیونالیسم کرد به عنوان محل یک جمهوری مستقل کردی کوتاه مدت در سال 1946 دارد.

برخی از ناظران معتقدند که هنوز مسائل مهمی بین دو طرف، از جمله آینده احزاب کرد اپوزیسیون ایران، وجود دارد. برخی دیگر به دومین سالگرد اعتراضات در ایران اشاره کردند.

استقبال پزشکیان نشان‌دهنده گرم شدن چشمگیر روابط جمهوری اسلامی ایران و کردستان عراق، به ویژه با حزب دمکرات کردستان است. تنها 9 ماه پیش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با موشک‌های بالستیک به اربیل حمله کرد.

مقامات جمهوری اسلامی مقامات محلی را متهم کردند که به اسرائیل اجازه داده‌اند در اربیل عملیات کند و گفتند که سازمان جاسوسی موساد هدف قرار گرفته است. هم مقامات فدرال عراق و هم مقامات کردستانی این ادعا را قویا رد کردند.

در آن زمان، بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان، این حمله را «غیرقابل توجیه» و «بزدلانه» خواند.

با این حال، در ماه‌های اخیر، مقامات کرد روابط بهتری با مقامات ایرانی و شیعه عرب عراقی برای از سرگیری روابط برقرار کرده‌اند.

در ماه می، بارزانی رئیس اقلیم کردستان به تهران سفر کرد. او با رهبر انقلاب و ابراهیم رئیسی، سلف فقید پزشکیان دیدار کرد.

این تحولات در کاهش فشار بغداد بر کردستان عراق و تضمین تأخیر در انتخابات پارلمان کردستان که حزب دموکرات کردستان به دنبال آن بود، کلیدی بود.

بازیگران کرد عراقی نیز روابط اقتصادی خود را با جمهوری اسلامی ایران گسترش داده‌اند. این امر تا حدی ناشی از تعطیلی مداوم خط لوله‌ای توسط ترکیه است که برای صادرات نفت از کردستان عراق استفاده می‌شود. این حرکت در واقع جریان نفت خام را به سمت شرق تغییر داده است.

در ماه جولای، گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر افزایش تجارت غیرقانونی نفت منتشر شد. ادعا شده بود که صدها کامیون نفت را از اربیل به مرز سلیمانیه می‌آوردند و در پست‌های بازرسی گمرک انباشته شدند.

کردستان عراق از نظر اقتصادی در مناطق دیگر نیز دچار مشکل است. روابط بهتر با تهران برای سلامت اقتصادی آن حیاتی است.

تهران مدت‌هاست که خواستار انحلال گروه‌های مخالف کرد جمهوری اسلامی مستقر در آن سوی مرزها شده است. فشارها پس از امضای یک توافقنامه امنیتی دوجانبه بزرگ با عراق در سال 2023 افزایش یافته است.

در نتیجه، اربیل برای خلع سلاح گروه‌های مخالف تبعیدی و انتقال آنها به مناطق تعیین شده در اقلیم کردستان عراق تحت فشار است. روندی که از قبل آغاز شده است.

نزدیکی ایران و کردستان عراق در صورت ادامه شکوفایی ممکن است موج‌های ژئوپلیتیکی ایجاد کند.

اربیل همچنین روابط نزدیکی با آمریکا و ترکیه دارد.که هر دو با درجات مختلف به تهران با دیده تردید می‌نگرند. در این زمینه، کردستان عراق بسته به پویایی‌های منطقه‌ای گسترده‌تر، می‌تواند به منطقه اصطکاک یا همکاری تبدیل شود.

ایران می‌تواند برای پر کردن شکاف بین بغداد و اربیل مفید باشد. دولت فدرال و اداره منطقه‌ای کردستان بر سر بودجه، نفت و مسائل امنیتی با هم اختلاف دارند.

اتحادیه میهنی کردستان در حال حاضر روابط قوی با چارچوب هماهنگی شیعیان حاکم دارد. حزب دمکرات کردستان تلاش کرده است روابط خود را ترمیم کند، اما تایید تهران می‌تواند تعیین کننده باشد.

روابط بهتر همچنین ممکن است از حملات آتی ایران و گروه‌های مسلح عراق به اربیل که هدف اصلی حزب دمکرات کردستان است، جلوگیری کند.

گذشته از مرگ و میر ناشی از آن، حملات مکرر جمهوری اسلامی ایران اعتبار این شهر را برای امنیت و ثبات تضعیف می‌کند. این امر مانع از سرمایه‌گذاری در انواع مختلف می‌شود.

برعکس، از آنجایی که حملات موشکی بالستیک و پهپادهای فرامرزی توسط سپاه انجام می‌شود، چنین حوادثی می‌تواند به اهرمی در سیاست داخلی ایران تبدیل شود و به طور بالقوه دستور کار سیاست خارجی پزشکیان را مختل کند. در این راستا، اپوزیسیون کرد ایرانی تبعیدی نیز می‌تواند روند نزدیکی را از بین ببرد.