تغییر موازنه در بغداد به نفع تهران؛ کمین تل‌آویو برای حمله به عراق؟

به گزارش اکوایران، دفتر سیاسی جدید حماس در بغداد هیچ علامتی ندارد و آدرس آن به شدت محافظت می‌شود. همین امر در مورد دفتر جدید حوثی‌ها نیز صدق می‌کند که کمی دورتر است.

نقش رو به رشد عراق در جنگ در سایه منطقه

به نوشته نیویورک تایمز، در اوایل تابستان امسال و پس از سال‌ها بازدید نمایندگان حماس و حوثی‌های یمن از عراق، مقامات این کشور به طور مخفیانه به هر دو گروه اجازه دادند تا حضور دائمی‌تری در بغداد داشته باشند. این تغییر که مقامات عراقی علی‌رغم انتشار عکس‌های این گروه‌ها در عراق در رسانه‌های اجتماعی، آن را به طور علنی انکار می‌کنند، در حالی صورت می‌گیرد که به نظر می‌رسد ایران گروه‌های مقاومت کشورهای مختلف را تشویق می‌کند تا مهارت‌های نظامی خود را به اشتراک بگذارند و حتی اهداف خود را هماهنگ کنند.

دفاتر جدید نشان‌دهنده نقش رو به رشد عراق در جنگ در سایه بین ایران و اسرائیل و ایالات متحده است.

تغییر موازنه به سمت تهران

از ۲۰ سال پیش و از زمان حمله ایالات متحده به عراق برای سرنگونی صدام حسین، بغداد برای حفظ تعادل نامطمئنی بین ایران که دارای ۱۰۰۰ مایل مرز مشترک با عراق است و ایالات متحده که همچنان حدود ۲۵۰۰ سرباز در این کشور دارد، تلاش کرده است.

این تعادل تدریجاً به نفع ایران تغییر کرده است. همسایه عراق به طور مداوم برای تقویت نفوذ ژئوپلیتیک خود با گسترش جذب نیرو و تأمین مالی نیروهای همدل در داخل عراق تلاش کرده است. این بخشی از تلاش بزرگتر تهران برای ایجاد یک بلوک قدرت منطقه‌ای شیعی بوده که تا لبنان با حزب‌الله و تا یمن با حوثی‌ها گسترش می‌یابد.

طی سال‌های اخیر، ایران برای مشروعیت‌بخشیدن به گروه‌های مقاومت شیعه عراق که برخی به تهران وفادارند و همچنین گروه‌های مسلح سنی، مسیحی و ایزدی که متحد ایران هستند با تبدیل آن‌ها به بخشی از دستگاه امنیتی عراق، دولت بغداد را تحت فشار قرار داده است. نیروهای شیعه همچنین احزاب سیاسی موفقی ایجاد کرده‌اند که یک ائتلاف آن در انتخابات ۲۰۲۱ به اندازه کافی کرسی به دست آورد تا نخست‌وزیر را انتخاب کند.

با توجه به افزایش نفوذ ایران، رهبری عراق با گشایش دفتر حوثی‌ها و حماس موافقت کرد. به گفته دو منبع آگاه، برخی از مقامات دولتی عراق به طور خصوصی می‌گویند از میهمانان جدید خود خوشحال نبوده اما با توجه به نفوذ احزاب سیاسی نزدیک به ایران، قدرت جلوگیری از آن‌ها را نداشتند.

طبق گفته مقامات عراقی و غربی و همچنین یکی از اعضای مقاومت عراق، این دفاتر که عمدتاً بر توسعه روابط در عراق متمرکزند، در ماه ژوئن تأسیس شدند

تغییر روابط ایران و عراق

دو دفتر جدید، یکی برای حماس (یک گروه سنی) و دیگری برای حوثی‌ها (یک گروه شیعه) نشان می‌دهند که چقدر سیاست عراق از زمان صدام حسین تغییر کرده است. اگرچه او یک مسلمان سنی بود، رژیم او جنبش‌های اسلام‌گرای سنی مانند اخوان‌المسلمین که حماس به آن وابسته بود را سرکوب کرد. او آن‌ها را تهدیدی بالقوه برای هژمونی حزب بعث خود می‌دید. مدت‌ها پس از سقوط صدام حسین، بسیاری از عراقی‌ها از جمله به دلیل ظهور جنگجویان سنی مانند القاعده و بعداً داعش، نسبت به چنین گروه‌هایی بدبین بودند.

جنبش‌های شیعه نیز تحت حکومت صدام حسین که از اقدام آن‌ها برای سرنگونی خود می‌ترسید، به شدت سرکوب شدند. اعضای چنین گروه‌هایی یا مجبور به فرار بوده یا زندانی و اعدام شدند.

امروزه سیاست عراق تحت سلطه احزاب شیعه بوده که وابستگی شدیدی به ایران دارند. این تغییر به گروه‌های خارجی متحد ایران اجازه داده تا پیشرفت کرده و محور مقاومت را تقویت کنند.

توماس جونو، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اتاوا گفت که او و سایر دانشگاهیان متوجه روندی از سوی ایران شده‌اند که گروه‌های مقاومت کشورهای مختلف را تشویق می‌کند تا با هم کار کنند. آن‌ها به تلاش‌های گروه‌های عراقی و لبنانی به نفع دولت بشار اسد در طول جنگ داخلی سوریه اشاره می‌کنند. او افزود: «نهادینه‌شدن روزافزون روابط بین گروه‌های مقاومت وجود دارد». به همین منظور، او خاطرنشان کرد تهران اتاق‌های عملیات مشترک ایجاد کرده، جلسات منظم برگزار می‌کند و رهبران مقاومت را گرد هم می‌آورد. این تلاش‌ها از آغاز جنگ غزه «شدت گرفته‌اند».

یکی از نگرانی‌ها این است که حضور بسیاری از گروه‌های مقاومت در عراق ممکن است ارتش اسرائیل را برای حمله به داخل این کشور تشویق کرده و به بی‌ثباتی منطقه بیافزاید. همچنین نگرانی‌هایی وجود دارد که همکاری گروه‌های عراقی با سایر بازیگران مقاومت افزایش یابد و حملاتشان علیه اسرائیل با هم هماهنگ شود. گروه‌های عراقی و حوثی‌ها اعلام کردند که در ماه ژوئن، هشت بار و در ماه جولای، سه بار به طور مشترک به اسرائیل حمله کرده‌اند.

تحکیم روابط منطقه‌ای

حماس دفتر خود در بغداد را در منطقه عروسات که بخش‌هایی از آن تحت کنترل گروه مقاومت کتائب حزب‌الله است، افتتاح کرد. محمد الحافی، نماینده حماس در بغداد عضو دفتر حماس برای روابط عربی و اسلامی است. ماه گذشته، الحافی درخواست نیویورک تایمز برای مصاحبه را رد کرد و گفت: «من اجازه صحبت با رسانه‌ها را ندارم».

الحافی که تیم امنیتی او در عراق توسط کتائب حزب‌الله تأمین می‌شود، با تعدادی از گروه‌ها و افراد عراقی، از جمله سازمان‌های شیعه مرتبط با محور مقاومت و گروه‌های سنی که مانند حماس، فلسفه اخوان‌المسلمینی دارند، دیدار کرده است.

حسام الرباعی، سخنگوی خدمات، یک حزب سیاسی شیعه عراقی وابسته به یک گروه مقاومت گفت که چندین بار با الحافی دیدار کرده است. او افزود که دفتر حماس راهی برای عراقی‌ها فراهم می‌سازد تا با این گروه ارتباط مستقیم داشته باشند. الرباعی خاطرنشان کرد: «الحافی یک شخصیت سیاسی است، نه یک شخصیت نظامی و داشتن یک دفتر به او اجازه می‌دهد تا پیام‌ها را مستقیماً به سیاستمداران عراقی منتقل کند، نه از طریق واسطه».

گشایش دفتر حماس همچنین برای حزب اسلامی عراق، یک حزب سنی دارای فلسفه اخوان‌المسلمینی که طی سال‌های اخیر حضور عمومی کمی داشته، یک نعمت بوده است. اخوان‌المسلمین، یک سازمان سنی بین‌المللی است که برخی کشورهای عربی آن را تروریستی می‌دانند، اما توسط برخی دیگر مورد حمایت قرار گرفته است.

راشد العزاوی، رئیس حزب اسلامی عراق گفت جنگ غزه که برای غیرنظامیان ویرانگر بوده، همدردی عراقی‌ها از همه ادیان را به همراه داشته و آن‌ها را نسبت به حضور حماس پذیراتر کرده است.

پذیرایی از حوثی‌ها به ویژه در میان شیعیان گرم بوده است. از اوایل جولای، ابو ادریس الشرافی، نماینده حوثی‌ها در عراق با افراد سنگین‌وزن بغداد، از جمله قیس الخزعلی، رهبر گروه مقاومت عصائب اهل‌الحق و بنیانگذار بال سیاسی تأثیرگذار آن دیدار کرده است. نماینده حوثی‌ها همچنین از رهبران قبایلی در جنوب روستایی عراق بازدید کرد و در ویدئویی که در کانال حوثی‌ها منتشر شد، عراقی‌ها را به جهاد علیه اسرائیل تشویق می‌کرد.

سعد السعدی، عضو رهبری سیاسی صادقون، برجسته‌ترین حزب سیاسی شیعه در پارلمان گفت: «حضور نماینده حوثی‌ها در عراق توسط همه احزاب سیاسی عراق مورد استقبال قرار می‌گیرد. به ویژه به این دلیل که آن‌ها دولت یمن را نمایندگی می‌کنند و همچنین بخش مهمی از محور مقاومت هستند».