چگونه جنگ اوکراین از نبردی زمینی به دوئلی موشکی تبدیل شد؟

به گزارش اکوایران، بر اساس آنچه ویدیوها ثبت کرده‌اند، ابرهای کم‌ارتفاع بر فراز شهر دنیپرو برای یک لحظه کوتاه روشن شده، و سپس ده‌ها کلاهک درخشان از آسمان به سوی زمین فرود می‌آیند.

پس از آن صدای انفجارهایی که مشابه آن هرگز پیش از این توسط ساکنان جنگ‌زده شنیده نشده بود، خیابان‌های دنیپرو، شهری مرکزی در اوکراین با جمعیتی حدود یک میلیون نفر، را به لرزه درآورد.

ابعاد اصلی حمله صبح پنجشنبه به‌سرعت آشکار شد: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که این کشور یک موشک میان‌برد از زرادخانه خود را که برای حمل کلاهک‌های هسته‌ای طراحی شده، آزمایش کرده است، اگرچه این آزمایش بدون کلاهک هسته‌ای انجام شده است.

به گفته نیویورک‌تایمز، این حمله روسیه خسارت چندانی به بار نیاورد، اما نقطه اوج یک هفته پرتنش از اقدامات متقابل در جنگ اوکراین بود، که تمرکز را از حملات زمینی در میدان نبرد به نوعی بحران موشکی شبیه جنگ سرد تغییر داد.

در دو روز گذشته، اوکراین موشک‌های دوربردی که توسط آمریکا و بریتانیا در اختیارش قرار گرفته بود را به اهداف نظامی در داخل روسیه شلیک کرده بود. پوتین به وضوح اعلام کرد که آزمایش موشکی روسیه پاسخی به این حملات بوده است؛ هشداری به غرب برای بازنگری در کمک‌های نظامی به کی‌یف.

این دوئل موشکی دوربرد هم‌زمان با نبردهای میدانی در جریان است، اما تأثیر قابل توجهی بر روی زمین ندارد، که نشان می‌دهد هدف آنن بیشتر سیاسی است تا نظامی.

اوکراین امیدوار است که دستاوردهای نظامی کسب کند تا در هرگونه مذاکره برای آتش‌بس اهرم فشار داشته باشد. در همین حال، مسکو تهدیدات جنگ هسته‌ای را پیش از آغاز ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ژانویه افزایش داده است. ترامپ نسبت به ادامه حمایت نظامی آمریکا از اوکراین ابراز تردید کرده و اعلام کرده است که قصد دارد توافق صلحی در این جنگ برقرار کند.

در اوکراین، حمله به دنیپرو نگرانی‌هایی را برانگیخت، اما پس از پایان آن، تغییر چندانی در جنگ ایجاد نشد. به گفته تحلیلگران، نه موشک‌هایی که اخیراً اوکراین مجوز استفاده از آن‌ها را برای حمله به داخل روسیه دریافت کرده و نه موشک‌های آزمایشی روسیه، تاثیر نظامی قابل توجهی ندارند.

با این حال، اوکراین همچنان در میدان نبرد، جایی که نیروهای کم‌شمار آن تحت حملات شدید روسیه به آرامی عقب‌نشینی می‌کنند، به طور کلی در وضعیت ضعف قرار دارد.

به گفه مؤسسه خدمات سلطنتی متحد، گروه تحلیلی مرتبط با ارتش بریتانیا، حتی با مجوز جدید برای حملات به عمق بیشتر خاک روسیه، «اوکراین به سرعت به نقطه‌ای نزدیک می‌شود که اگر مسئله نیروی انسانی خود را حل نکند، دفاع در طول جبهه برایش دشوار خواهد شد.» این تحلیل می‌گوید بدون سربازان بیشتر، «سقوط مواضع دفاعی تسریع خواهد شد.»

تا روز شنبه، حملات روسیه به حومه یکی دیگر از پایگاه‌های مقاومت اوکراین، ولیکا نوسیلکا، در شرق رسیده بود و پس از هفته‌ها نبرد، نیروهای روسیه نزدیک به محاصره شهر کوراخووه بودند و تهدید به محاصره سربازان اوکراینی داخل آن را داشتند.

روز شنبه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، گفت که پوتین زمان‌بندی حمله پنجشنبه را پیش از آغاز ریاست‌جمهوری آمریکا تنظیم کرده بود. او گفت هدف روسیه این است که پیش از آن‌که ترامپ وارد دفتر ریاست جمهوری شود، اوکراین را از یک بخش از قلمرو روسی که در اختیار دارد، بیرون کند. او افزود که موشک‌های جدید بخشی از این طرح روسیه هستند.

زلنسکی گفت: «من مطمئنم که پوتین می‌خواهد ما را تا ۲۰ ژانویه از منطقه بیرون کند. برای او بسیار مهم است که نشان دهد کنترل اوضاع را در دست دارد.»

در اوکراین، نگرانی این است که روسیه به دنبال تشدید درگیری‌ها پیش از مذاکرات باشد و استراتژی خود را بر تهدیدهای حداکثری متمرکز کند تا در حین مذاکرات بتواند از آن‌ها به‌عنوان امتیاز استفاده کند.

والنتین بدرک، تحلیلگر نظامی در مرکز مطالعات روسیه، در تلویزیون اوکراین گفت: «اقدامات پوتین برای امروز یا فردا نیست؛ هدف او ۲۰ ژانویه است، روزی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا می‌شود. او می‌خواهد بر ترامپ تأثیر بگذارد و برای امتیازات بیشتر چانه‌زنی کند.»

در طول پاییز، سربازان کره شمالی وارد روسیه شدند و مقامات آمریکا و اوکراین می‌گویند حدود ۱۱ هزار نفر از آن‌ها به نیروهای روسی در منطقه جنوبی کورسک روسیه ملحق خواهند شد، جایی که اوکراین در ماه اوت بخشی از آن را تصرف کرده بود. هدف این است که اوکراین از قلمرو تصرف‌شده خارج شود.

کشورهای غربی اعلام کردند که اعزام نیروهای نظامی از کشور ثالث نشان‌دهنده تشدید درگیری توسط مسکو است و این امر را توجیهی برای اجازه دادن به اوکراین برای استفاده از موشک‌های بالستیک آمریکایی با نام ATACM برای حمله به روسیه دانستند.

اما این توافق محدود به منطقه‌ای است که نیروهای کره شمالی مستقر هستند. بریتانیا نیز به سرعت اجازه استفاده از موشک‌های کروز استورم شدوی خود برای حمله به روسیه را صادر کرد.

اوکراین بدون اتلاف وقت اولین ضربات خود را وارد کرد و روز سه‌شنبه یک انبار مهمات روسیه را با موشک‌های بالستیک آمریکایی و روز چهارشنبه یک پست فرماندهی را با موشک‌های کروز بریتانیایی هدف قرار داد.

روسیه در پاسخ به این حملات، دکترین جدیدی را تصویب کرد که آستانه استفاده از تسلیحات هسته‌ای را کاهش می‌دهد و سپس موشکی را در یک پرتاب آزمایشی شلیک کرد.

درباره اورشنیک چه می‌دانیم؟

این‌که دقیقاً چه موشکی پرتاب شد مورد بحث است. پنتاگون این موشک را مبتنی بر طرحی ده‌ساله با نام RS-26 Rubezh توصیف کرد. اما پوتین آن را طرح آزمایشی جدیدی به نام اورشنیک خواند.

روز جمعه، آژانس اطلاعات نظامی اوکراین (HUR) جزئیاتی از این سلاح ارائه کرد: این موشک با سرعتی حدود ۱۱ برابر سرعت صوت پرواز کرد و پیش از برخورد، شش کلاهک را آزاد کرد که به ۳۶ بمب کوچک‌تر تبدیل شدند. زمان پرواز آن از منطقه آستاراخان روسیه تا دنیپرو حدود ۱۵ دقیقه بود.

این سلاح همچنین توانایی‌ای داشت که معمولاً با موشک‌های مجهز به کلاهک هسته‌ای مرتبط است: توانایی آزاد کردن چندین کلاهک کوچک‌تر، که اثر آن آسمان صبح زود دنیپرو را روشن کرد.

در صورتی که هر کلاهک بتواند به طور جداگانه هدف‌گیری شود – که در حمله پنج‌شنبه مشخص نبود – این کلاهک‌ها به عنوان MIRV (سلاحی با قابلیت هدف‌گیری مستقل) شناخته می‌شوند.

با این حال، تحلیلگران اوکراینی اعلام کرده‌اند که خسارات پس از این حمله بسیار ناچیز به نظر می‌رسد.

به گفته رومن کوستنکو، رئیس کمیته دفاع و اطلاعات در پارلمان اوکراین مقامات اوکراینی در حال بررسی این هستند که آیا موشک فقط کلاهک‌های مصنوعی حمل می‌کرده یا خیر. او گفت اگر کلاهک‌ها منفجر شده‌اند، قدرت انفجار آن‌ها بسیار کم بوده است.

در مصاحبه‌ای در روز شنبه، کوستنکو به عکسی اشاره کرد که دهانه‌ای ناشی از برخورد موشک را نشان می‌داد. این دهانه روی یک پیاده‌رو که هنوز پوشیده از برگ‌های پاییزی حدود ۱.۵ متر عرض داشت و هیچ آسیب دیگری در اطراف آن دیده نمی‌شد.

کوستنکو گفت که دهانه کوچک نشان می‌دهد یک شیء با شدت به زمین برخورد کرده، اما لزوماً منفجر نشده است. او افزود، چنین دهانه‌ای ممکن است با حدود یک کیلوگرم مواد منفجره ایجاد شود؛ یک محموله بسیار کوچک.

او گفت: «اگر این موشک واقعاً خالی شلیک شده باشد، باید آن را به‌طور کامل یک حمله نمایشی در نظر بگیریم که هیچ هدف نظامی واقعی ندارد.»

اوکراین سیستم‌های دفاع هوایی ندارد که قادر به رهگیری چنین موشک‌هایی باشند. روز جمعه، زلنسکی گفت که وزیر دفاع او از شرکای غربی درخواست سیستم‌های بیشتری برای مقابله با حملات آینده کرده است.

موشک‌های آمریکایی که به اوکراین اجازه داده شده به روسیه شلیک کند، تا حدی تأثیر خواهند داشت. این موشک‌ها روسیه را مجبور کرده‌اند که هواپیماهای خود را از پایگاه‌های نزدیک مرز جابجا کند و ممکن است به توقف حملات روسیه در منطقه کورسک کمک کنند.

اما برخی تحلیلگران نظامی می‌گویند که اوکراین تعداد کمی موشک ATACMS دارد و این تعداد برای وارد کردن آسیب جدی به لجستیک نظامی روسیه در نزدیکی مرز کافی نیست. ایالات متحده چند صد موشک ATACMS به اوکراین داده است و برخی برآوردها نشان می‌دهند که کمتر از ۱۰۰ عدد از آن‌ها باقی مانده است.

سرهنگ سرهی هربسکی، مفسر جنگ برای رسانه‌های اوکراین، در مصاحبه‌ای گفت: «ایالات متحده نمی‌تواند تعداد لازم را به ما بدهد.» او افزود: «در حال حاضر، معادله به نفع ما نیست تا این موشک‌ها تفاوتی در جنگ ایجاد کنند.»

پس از شلیک موشک روسیه در روز پنج‌شنبه، سخنگوی معاون پنتاگون، سابرینا سینگ، گفت که ایالات متحده به مسلح کردن اوکراین ادامه خواهد داد. او افزود که مقامات آمریکایی «اظهارات روسیه را جدی می‌گیرند، اما تمرکز ما همچنان بر حمایت از اوکراین است.»

کوستنکو، رئیس کمیته دفاع، گفت که اوکراین، حتی با وجود تهدید جدید جنگ هسته‌ای که پرتاب موشک روسیه به همراه داشته است، چاره‌ای جز ادامه مبارزه ندارد. او افزود که اوکراین نحوه مبارزه خود در جنگ، از جمله حمله به اهداف در روسیه برای دفاع از خود را تغییر نخواهد داد.

او گفت: «اوکراین باید به همان کاری که انجام می‌دهد ادامه دهد. شما نمی‌توانید جنگ را به روش دیگری پیش ببرید.»