به گزارش اکوایران، بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، پس از نظارت بر 13 سال ویرانی که جنگ داخلی این کشور را تعریف می‌کرد، اکنون به مسکو پناه برده است.

به نوشته الجزیره، وزارت امور خارجه روسیه در روز یکشنبه اعلام کرد: «بشار اسد پس از گفت‌وگو با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری‌های مسلحانه در سوریه تصمیم گرفت از سمت ریاست‌جمهوری کناره‌گیری و این کشور را ترک کند و به دولت دستور داد تا قدرت را به صورت مسالمت‌آمیز منتقل کند.»

در حالیکه روسیه در این مذاکرات هیچ نقشی ایفا نکرد، این کشور اعلام کرد که با تمام جناح‌های مخالفان سوریه در ارتباط باقی مانده است.

استفاده رسمی روسیه از واژه «مخالفان» برای توصیف گروه‌هایی که اکنون کنترل دمشق را بر عهده دارند، یک تغییر به حساب می‌آید. این در حالیست که چند روز قبل سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور، در مصاحبه با الجزیره از واژه «تروریست» برای اشاره به این گروه‌ها استفاده کرده بود.

ورود روسیه به جنگ سوریه، آغاز اتحاد پوتین و اسد

روسیه پس از ورود به مناقشه سوریه در سال 2015، ثابت کرد که یک متحد حیاتی برای دولت بشار اسد بوده است.

از پوشش دیپلماتیک در سازمان ملل گرفته تا اعزام نیروی هوایی گسترده در جهت دفاع از دولت بشار اسد، کارشناسان به‌طور گسترده روسیه را عامل حفظ حکومت اسد قلمداد می‌کردند.

به واسطه این حمایت، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قادر بود به شکل قابل توجهی پایگاه دریایی کشورش در طرطوس را گسترش دهد که نخستین‌بار در جریان معاهده اتحاد جماهیر شوروی با سوریه در سال 1971 حاصل شده بود. این گسترش همچنین شامل پایگاه هوایی حمیمیم نیز می‌شد.

روسیه سوریه

هر دوی این پایگاه‌ها که در استان لاذقیه قرار دارند، برای جاه‌طلبی‌های بین‌المللی روسیه حیاتی محسوب می‌شوند. در واقع مسکو به واسطه آن‌ها هم به انجام عملیات نظامی برای حمایت از بشار اسد اقدام می‌کرد و هم نفوذ خود در سراسر منطقه مدیترانه و آفریقا را به نمایش می‌گذاشت.

مارک گالئوتی، رئیس مایاک اینتلیجنس، یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره‌ای مستقر در بریتانیا که بر روسیه متمرکز است، و نویسنده چندین کتاب درباره پوتین و روسیه، گفت: «هر دو پایگاه برای روسیه مهم هستند.»

با وجود تعهد روسیه به جنگ اوکراین، نگرانی‌های مسکو در لیبی، سودان و سراسر آفریقای مرکزی به شکل قابل توجهی به پایگاه‌هایش در لاذقیه گره خورده‌اند.

موقعیت استراتژیک سوریه برای روس‌ها

مارک گالئوتی گفت: «ترکیه اجازه نمی‌دهد که کشتی‌های جنگی از تنگه بسفر عبور کنند. این بدان معناست که بدون پایگاه روسیه در طرطوس، تنها مسیر برای به نمایش گذاشتن قدرت دریایی در مدیرانه از طریق بالتیک است که به‌سختی یک گزینه‌ ایده‌آل در نظر گرفته می‌شود». او گفت: «به‌طور مشابه، بدون پایگاه هوایی حمیمیم، فراهم کردن حمایت هوایی برای عملیات‌های آفریقا به ترکیه بستگی خواهد داشت؛ کشوری که بعید است با کرملین به‌خوبی در این موضوع کنار بیاید.»

یک منبع کاخ کرملین اعلام کرده است به نظر می‌رسد در حال حاضر یکپارچگی هر دو پایگاه و پرسنل آن‌ها تأمین شده است. این مبنع درباره اینکه تا چه زمانی امنیت این پایگاه‌ها تضمین خواهد داشت، هیچ اظهارنظری نداشته است.

برخی از وبلاگ‌نویسان جنگ روسیه که بسیاری از آن‌ها به ارتش نزدیک هستند، هشدار دادند که اوضاع در اطراف پایگاه‌ها همچنان متشنج است.

مهمانان روسیه

پرواز اسد به مسکو به این معناست که این رهبر پیشین سوریه به اشخاص مشهوری که به پایتخت روسیه گریخته‌اند، اضافه شده است.

اسلوبودان میلوسوویچ، رهبر یوگسلاوی، در روسیه زندگی کرد. مقامات مختلف گرجستانی که در تفلیس برای اقدامتشان پیش از انقلاب گل رز، اتهامات کیفری صادر شده است نیز به روسیه فرار کردند. یک شخص مشهور دیگر، ادوارد اسنودن - افشارگر آمریکایی - است که در روسیه حضور دارد.

نمادگرایی روسیه، یک جنگ نرم با آمریکا

با این حال، الکسی موراویف از دانشگاه کرتین استرالیا هشدار داد که اگرچه اسد ممکن است ارزش عملی را برای کرملین از دست داده باشد، اما به لحاظ نمادین همچنان دارای ارزش است. او به الجزیره گفت: «من فکر می‌کنم این موضوع بیشتر به نمادگرایی مربوط می‌شود، یعنی اینکه پوتین چگونه به‌طور مؤثر نسبت به کسانی که شخصا به او وفادار هستند، واکنش نشان می‌دهد. و به وضوح، اسد وفاداری شخصی خود را به پوتین در طول سالیان متمادی نشان می‌داد، از جمله حمایت از حمله روسیه به اوکراین.»

او افزود: «بنابراین این سیگنالی است به دیگر مشتریان و دوستان روسیه در منطقه، در منطقه خلیج فارس، در خاورمیانه و همچنین در آفریقا و آسیا. روس‌ها می‌گویند تا زمانی که شما وفادار بمانید، ما قرار نیست تو را رها کنیم، ما کاری را که آمریکایی‌ها در برخی مناطق انجام می‌دهند، انجام نمی‌دهیم. ما از شما مراقبت خواهیم کرد.»

آمریکا روسیه

با سقوط بشار اسد از قدرت، سوریه شاهد ریخته شدن خون‌های زیاد مانند آنچه که از سال 2011 دیده شد، نبوده است.

مارک گالئوتی اعلام کرد: «ما می‌دانیم که روسیه هفته گذشته در دوحه با ایران و ترکیه در حال مذاکره بود. ممکن است بر سر خروج اسد توافق شده باشد تا از رویارویی نهایی شدید و ناامیدانه در دمشق جلوگیری شود که اگر بشار اسد راهی برای خروج نداشت، اتفاق می‌افتاد.»

او با اشاره به هیئت تحریر الشام، نیروی مخالف قدرتمند در سوریه که سازمان ملل متحد، روسیه، ترکیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا آن را یک سازمان تروریستی می‌دانند، گفت: «برای این گروه در حالیکه ایران همیشه یک رقیب خواهد بود، ممکن است منطقی باشد که گفت‌وگوی جدیدی با مسکو آغاز شود.»

منتقدان پوتین و اسد سریعا از سقوط رهبر سوریه ابراز خوشحالی کردند و این اتفاق را یک پایان ممکن برای جاه‌طلبی‌های روسیه در خاورمیانه می‌بینند.

ایلیا یاشین، سیاستمدار برجسته اپوزیسیون روسیه، در ایکس نوشت: «یک متحد کمتر برای پوتین»

دیمیترو کولبا، وزیر خارجه سابق اوکراین، گفت: «پوتین اسد را فدا کرد تا جنگش در اوکراین را طولانی‌تر کند. منابع او بسیار کم است. پوتین آنقدر که وانمود می‌کند قوی نیست.»

پایان ماجراجویی‌های روسیه در خاورمیانه؟

اما طبق برخی ناظران، تا زمانی که روسیه بتواند پایگاه‌های خود در لاذقیه را حفظ کند، بعید است که اهداف سیاستی کلی این کشور و رویکرد منطقه‌ای آن تغییر پیدا کنند.

پائول سالم از موسسه خاورمیانه گفت: «خاورمیانه برای روسیه بسیار مهم است.»

او به تعدادی از روابط کلیدی منطقه‌ای روسیه نظیر تجارت انرژی با کشورهای خلیج فارس، فروش تجهیزات هسته‌ای غیرنظامی و فروش تسلیحاتی رو به کاهش مسکو به دلیل جنگ پرهزینه در اوکراین استناد کرد و گفت: « بعید است که همه آن‌ها تحت تأثیر از دست رفتن یک متحد قرار گیرند.»

سالم خاطرنشان کرد که مداخله روسیه در سال 2015 در حمایت از اسد، کمتر به دنبال پیشبرد اهداف خاورمیانه‌ای گسترده‌تر آن بود و بیشتر برای مقابله با جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ایالات متحده و تلاش‌های مکرر آن برای تغییر رژیم، همانطور که در عراق و لیبی دیده می‌شود، بود.

او پیش بینی کرد که روابط اصلی منطقه‌ای روسیه با ایران دست‌نخورده باقی می‌ماند. سالم گفت: «از دست دادن اسد قطعا ضربه‌ای به حیثیت عمومی پوتین است، اما وضعیت او را در خاورمیانه به‌طور کلی تغییر نمی‌دهد».