انتقاد بی‌سابقه علی‌اف از پوتین/ شعله‌های آتش تنش جدید در کمین کرملین؟

به گزارش اکوایران، باکو، روسیه را مسئول سقوط هواپیمای خود دانسته و کرملین را سرزنش کرد.

به نوشته نیویورک تایمز، رهبر جمهوری آذربایجان نسبت به واکنش کرملین در مورد سقوط هواپیمای مسافربری، که به گفته مقامات آذربایجان به احتمال زیاد توسط پدافند هوایی روسیه مورد اصابت قرار گرفته، انتقاد کرد.

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان مستقیماً روسیه را مسئول سقوط هفته گذشته هواپیمای مسافربری آذربایجان ایرلاینز دانست و از مسکو خواست مسئولیت آن را بپذیرد و به قربانیان غرامت بدهد. علی‌اف در مصاحبه روز یک شنبه خود با شبکه ملی آذربایجان گفت که عذرخواهی مبهم روز گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، برای حفظ روابط دوستانه بین دو کشور شوروی سابق کافی نیست.

به گفته دولت آذربایجان، هواپیمای مسافربری Embraer 190 که روز چهارشنبه از باکو به سمت گروزنی در جنوب روسیه در حرکت بود، پس از حمله سیستم‌های پدافندی و برخورد با اشیاء خارجی، از مسیر خود منحرف شد. این هواپیما بلافاصله پس از آن در قزاقستان سقوط کرد که منجر به کشته شدن 38 نفر از 67 سرنشین هواپیما شد. بیش از نیمی از مسافران شهروند آذربایجان بودند.

مقامات آذربایجان و آمریکا و هم‌چنین کارشناسان هوانوردی بین‌المللی گفته بودند که به احتمال زیاد این هواپیما توسط موشک پدافند هوایی روسیه سرنگون شده است. مسکو اما هنوز به صراحت مسئولیت آن را نپذیرفته است.

اظهارات علی‌اف در روز یک‌شنبه صریح‌ترین انتقاد را در مورد موضع کرملین در مورد سقوط هواپیما ارائه کرد. بر اساس خلاصه‌ای که به زبان انگلیسی توسط خبرگزاری دولتی آذربایجان منتشر شد، علی اف در این مصاحبه گفت: «امروز به وضوح می‌توانیم بگوییم که این هواپیما توسط روسیه سرنگون شده است. ابتدا طرف روسی باید از آذربایجان عذرخواهی کند. دوم اینکه باید به گناه خود اعتراف کند. سوم، مسئولین باید مجازات شوند». علی‌اف افزود که مسکو تاکنون تنها شرط اول را برآورده کرده است.

روز شنبه، پوتین سکوت سه روزه کرملین در مورد سقوط هواپیما را شکست. بر اساس خلاصه تماس منتشر شده توسط دو دولت،  او با علی‌اف تماس گرفته و عذرخواهی کرد؛ البته بدون این‌که مستقیماً مسئولیت روسیه را بپذیرد. بر اساس خلاصه تماس منتشر شده توسط کرملین: «ولادیمیر پوتین بابت وقوع این حادثه غم انگیز در حریم هوایی روسیه عذرخواهی کرد».

روسیه گفته که با نزدیک شدن هواپیما به گروزنی، پدافند هوایی روسیه شروع به دفع حمله پهپادهای اوکراینی به فرودگاه و اطراف آن کرده است. اوکراین که در هفته‌های اخیر گروزنی را با هواپیماهای بدون سرنشین هدف قرار داده، وقوع چنین حمله‌ای را تایید یا رد نکرده است.

علی اف در مصاحبه تلویزیونی خود گفت که هواپیمای مسافربری تصادفاً مورد اصابت قرار گرفته است. با این حال، او از واکنش دیرهنگام و غیرمتعهدانه مسکو انتقاد کرد که در ابتدا سعی داشت مه یا پرندگان را مقصر سقوط هواپیما بداند. علی اف گفت: «متاسفانه در سه روز اول، ما چیزی از روسیه جز برخی تئوری‌های واهی نشنیدیم».

تحلیلگران گفتند که علی اف موضع محکمی در قبال روسیه اتخاذ کرده است، زیرا زمانی که ارتش آذربایجان اشتباهاً یک هلیکوپتر نظامی روسی را در سال 2020 سرنگون کرد و دو نظامی روسی را کشت، خودش مسئولیت را پذیرفت و غرامت را پیشنهاد کرد.

زائور شیریف، کارشناس سیاست خارجی مستقر در باکو در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت: «آذربایجان اکنون انتظار اقدامات مشابهی از مسکو دارد».

هنوز مشخص نیست که آیا خواسته‌های قاطعانه علی اف از کرملین نشانه سرد شدن روابط بین دو کشور است یا در درجه اول برای جلب رضایت مخاطبان داخلی بوده است.

آذربایجان موضعی بی‌طرف در قبال جنگ در اوکراین اتخاذ کرده و در عین حال، از تجارت رو به رشد با روسیه سود می‌برد و از حواس‌پرتی مسکو برای تعقیب منافع خود در قفقاز هم استفاده می کند. تحلیل‌گران گفته‌اند که این کشور انگیزه کمی برای به خطر انداختن این وضعیت سودمند با مسکو دارد.

برخی از تحلیلگران گفته اند که پوتین می‌تواند شعله‌ور شدن تنش‌ها با علی اف را با انعقاد یک توافق خصوصی حل کند. آن‌ها می‌گویند که چنین سناریویی باعث می‌شود که پوتین از هزینه سیاسی برعهده گرفتن مسئولیت سقوط هواپیما در امان بماند، اما به گفته تحلیلگران، احتمالاً باعث ایجاد نارضایتی طولانی مدت علیه روسیه در افکار عمومی آذربایجان خواهد شد.

کرملین بلافاصله در مورد خواسته‌های علی‌اف در روز یک‌شنبه اظهار نظر نکرد.