به گزارش اکوایران، انتخاب ژنرال جوزف عون، فرمانده نیروهای مسلح لبنان، به‌عنوان چهاردهمین رئیس‌جمهور این کشور توسط پارلمان در روز پنج‌شنبه، به دو سال بن‌بست سیاسی پایان داد و گامی جدید به سوی اصلاحات نهادی دولتی برداشت؛ اصلاحاتی که برای دستیابی به کمک‌های مالی خارجی به‌منظور بازسازی کشوری که از فساد، سوءمدیریت و جنگ ویران شده است، ضروری هستند.

پیروزی عون با فشار دیپلماتیک هماهنگ مقامات سعودی و آمریکایی امکان‌پذیر شد.

به نوشته المانیتور، مقامات ارشد دولت بایدن، حذف رهبران ارشد حزب‌الله توسط اسرائیل در پی پیامدهای جنگ غزه را فرصتی برای متقاعد کردن شخصیت‌های سیاسی جایگزین در بیروت برای تشکیل دولت جدید دانستند. حمله نظامی اسرائیل به لبنان در اواخر سال گذشته، اگرچه در دیگر پایتخت‌های عربی زنگ خطر به صدا درآورد، در نهایت به جایگاه نظامی و سیاسی حزب‌الله آسیب رساند.

تحلیل‌گران می‌گویند که انتخاب عون بدون همسویی آمریکا و عربستان بر سر نامزدی او ممکن نبود. این همسویی در بیروت به رهبری آموس هوخشتاین، نماینده آمریکا، و یزید بن فرحان، نماینده ریاض، انجام شد. دیپلمات‌های فرانسوی نیز در مراحل پایانی مذاکرات که به این موفقیت منجر شد، مشارکت داشتند. حضور ولید بخاری، سفیر عربستان در بیروت، در صحن پارلمان هنگام رأی‌گیری نهایی نشان‌دهنده نقش بالقوه عربستان در شکل‌دهی به ریاست‌جمهوری عون و کمک‌های توسعه خارجی برای لبنان است.

چالش‌های پیش روی عون

با این حال، عون و دولتی که مأمور تشکیل آن شده است، با موانع بزرگی روبه‌رو خواهند بود.

نزدیک به یک‌پنجم جمعیت کشور، عمدتاً از شیعیان، همچنان به دلیل آخرین جنگ اسرائیل علیه حزب‌الله آواره هستند. لیره لبنان ۹۸ درصد از ارزش خود را از دست داده است و فقر در این کشور طی دهه گذشته سه برابر شده است.

اقتصاد لبنان جوزف عون

شاید دشوارترین وظیفه در مسیر پیچیده سیاسی پیش رو، تلاش دولت آینده لبنان برای خلع سلاح حزب‌الله باشد. عون به وضوح در سخنرانی پیروزی خود در برابر پارلمان در روز پنج‌شنبه به این هدف اشاره کرد. او گفت: «تعهد من این است که به‌عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح، وظایفم را انجام دهم و برای تضمین حق انحصاری دولت در نگهداری سلاح تلاش کنم.» این سخنان با تشویق قابل‌توجهی همراه شد.

او همچنین خواستار گفت‌وگوی ملی برای تدوین یک دکترین دفاعی جدید شد و تأکید کرد که «دولت لبنان» ضامن حاکمیت کشور خواهد بود، با این واقعیت که مثلث فعلی «مردم، ارتش، مقاومت» نیاز به بازنگری دارد.

پیام حزب‌الله و تصمیم تهران

با این حال، علی‌رغم حمایت از عون در دور دوم رأی‌گیری، حزب‌الله نشانه‌ای از قصد خود برای کنار گذاشتن نفوذش در آینده لبنان بروز نداده است.

رئیس فراکسیون حزب در مجلس، محمد رعد، در سخنانی گفت: «ما از شهدای مقاومت که کشور را حفظ کردند تا این جلسه برای دستیابی به وفاق ملی در این دوره دشوار برگزار شود، تجلیل می‌کنیم». رعد گفت: «با تأخیر در رأی‌گیری برای رئیس‌جمهور، می‌خواستیم پیامی منتقل کنیم که ما ضامن توافق ملی هستیم.»

یکی از عوامل کلیدی بن‌بست سال‌های اخیر، ساختار پراکنده سیاسی مجلس لبنان بوده است که در آن ۱۳ بلوک دارای کرسی هستند و تقریباً به طور مساوی بین اردوگاه‌های حامی و مخالف حزب‌الله تقسیم شده‌اند.

این‌که آیا امتیازات عمده‌ای به حزب‌الله برای موافقت با رهبری عون ارائه شده یا خیر، همچنان نامشخص است. اما حتی اگر عون بتواند نخست‌وزیری را معرفی کند که با او برای اجرای اصلاحات لازم جهت آزادسازی کمک‌های بین‌المللی همکاری کند، بخش عمده‌ای از این کمک‌ها باید از طریق نهادهای دولتی لبنان، از جمله یک بانک مرکزی اصلاح‌شده، هدایت شود.

قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل به جنگ ۲۰۰۶ پایان داد، اما شامل هیچ برنامه سیاسی برای اجرای عقب‌نشینی حزب‌الله تا رودخانه لیتانی و خلع سلاح آن نشد. در این مدت، این جناح به بزرگ‌ترین گروه شبه‌نظامی غیردولتی در جهان تبدیل شد. در اوج خود، پیش از جنگ اخیر با اسرائیل، حزب‌الله تعداد نیروهایی بیشتر از ارتش لبنان داشت و حدود ۱۵۰ هزار موشک هدایت‌شونده و غیرهدایت‌شونده جمع‌آوری کرده بود.

اقتصاد لبنان

مقامات فعلی و سابق ایالات متحده گفته‌اند که برنامه فعلی هوخشتاین، که سال گذشته تهیه شده است، تلاش می‌کند جایی را که قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت متوقف شده بود، ادامه دهد. نکته کلیدی در پیشنهاد ایالات متحده، ارائه بودجه جدید برای توسعه اقتصادی جنوب عمدتاً شیعه‌نشین لبنان است، بخشی از تلاشی برای کاهش وابستگی جمعیت به حزب‌الله برای اشتغال و خدمات اجتماعی. اما این چشم‌انداز با چالش‌های زیادی روبرو است. بخش بزرگی از جنوب لبنان بر اثر بمباران‌های اسرائیل ویران شده و هزاران نفر از ساکنان آواره آن بدون خانه‌ای برای بازگشت باقی مانده‌اند.

جوزف بحوط، مدیر مؤسسه سیاست عمومی و امور بین‌المللی عصام فارس در دانشگاه آمریکایی بیروت، در مقاله‌ای برای نشریه فرانسوی رویو اسپیریت در اواخر سال گذشته استدلال کرد: «در حالی که حزب‌الله تضعیف شده، اما از میان نخواهد رفت. این احتمال وجود دارد که حزب‌الله تغییر ماهیت دهد و به ریشه‌های خود بازگردد، به این معنا که به یک جنبش مخفی تبدیل شود که از ذخیره جدیدی از افراد آواره عضوگیری می‌کند».

در چنین شرایطی، تحلیلگران می‌گویند که دولت آینده لبنان باید رهبران سیاسی شیعه را در آغوش بگیرد که بتوانند حداقل بخشی از نقشی را که حزب‌الله به طور تاریخی در نمایندگی این جامعه ایفا کرده است، پر کنند.

جمهوری اسلامی ایران که طی چهار دهه گذشته به انحای مختلف درصدد حمایت از حزب‌الله بوده، هنوز به طور علنی مشخص نکرده که چگونه به دنبال بازسازی حزب‌الله خواهد بود. چنین تصمیمی ممکن است به رویکرد دولت آینده دونالد ترامپ در قبال برنامه هسته‌ای ایران بستگی داشته باشد، که همچنان فوری‌ترین نگرانی برای دو طرف است.

بحوط استدلال کرد: «آن‌ها به سادگی می‌توانند خود را منزوی کنند و بر مذاکرات جدید با غرب تمرکز کنند یا برعکس، پس از مدتی یک حمله متقابل را آغاز کنند، همان‌طور که در دوران تأسیس حزب‌الله انجام دادند».

با این حال، حتی بدون حمایت نظامی جمهوری اسلامی، حزب‌الله می‌تواند به تاکتیک‌های زیرزمینی بازگردد. حنین غدار گفت: «آن‌ها باهوش‌تر از این هستند.» او افزود: «اتفاقات ۷ می ۲۰۰۸ تکرار نخواهد شد.» اشاره او به تسلط قهری حزب‌الله بر محله‌های عمدتاً سنی بیروت ظرف تنها دو روز پس از تلاش دولت برای تعطیل کردن شبکه‌های ارتباطی این گروه بود.

ابتدا اصلاح نهادها

فساد در دولت لبنان همچنان گسترده است و دولت جدید باید پیش از آنکه بتواند تعهدات تضمین‌شده‌ای از سوی اهداکنندگانی مانند عربستان سعودی و قطر دریافت کند، چه برسد به بسته نجات عظیم صندوق بین‌المللی پول که بیش از دو سال است به تعویق افتاده، ابتدا با آن مقابله کند.

اقتصاد لبنان

دولت بایدن که در حال اتمام دوره خود است، اخیراً ۱۰۰ میلیون دلار اضافی برای حمایت از ارتش و دولت لبنان تخصیص داده است، اما این مقدار همچنان کمتر از حدود ۴۰۰ میلیون دلاری است که عون در جریان سفر سال گذشته خود به واشنگتن برای تثبیت و گسترش صفوف ارتش درخواست کرده بود.

حتی اگر دولت جدید لبنان بتواند در انتخابات پارلمانی که برای مه ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده، حزب‌الله را به‌طور مؤثر از مجلس کنار بزند، این جناح را نمی‌توان صرفاً از طریق نظامی خلع سلاح کرد. با وجود مشکلات اقتصادی و آوارگی‌های خشونت‌آمیز ناشی از جنگ اخیر، لبنان همچنان چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد.

در اکتبر گذشته، نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، به‌طور مستقیم خطاب به مردم لبنان سخن گفت و عملاً تهدید کرد که اگر حزب‌الله خلع سلاح نشود، کشور را نابود خواهد کرد.

دولت بایدن، که آتش‌بس را در اواخر سال گذشته میانجی‌گری کرد، فرمانده ارشد نیروهای عملیات ویژه ایالات متحده در خاورمیانه، سرلشکر جاسپر جفرز، را برای نظارت بر خط آبی میان دو کشور و ایفای نقش میانجی برای جلوگیری از تشدید درگیری‌ها اعزام کرده است.