به گزارش اکوایران، هند در سال گذشته به تدریج روابط خود را با طالبان تقویت کرده است؛ اما این نشست جدید اولین تعامل سطح بالای از این نوع محسوب می‌شود.

به گزارش الجزیره، هند در ۲۰ سال گذشته بیش از سه میلیارد دلار در کمک‌ها و پروژه‌های بازسازی در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است. در بیانیه‌ای وزارت امور خارجه هند، موضوعات معمولی مانند تحولات منطقه‌ای، تجارت و همکاری‌های بشردوستانه، به همراه توافق بر سر ازسرگیری پروژه‌های توسعه‌ای و حمایت از بخش بهداشت و پناهندگان در افغانستان ذکر شده است.

با این حال، آنچه در این بیانیه گفته نشده اما از زمان‌بندی و دستور کار این نشست مشهود است، تغییری در واقعیت‌های ژئوپلیتیکی منطقه را نشان می‌دهد.

اولاً، این نشست تنها چند روز پس از آن برگزار می‌شود که هند حملات هوایی پاکستان به افغانستان را که طی ماه گذشته منجر به کشته شدن حداقل ۴۶ نفر شده است، محکوم کرد. این نشست همچنین پس از انتصاب یک سرکنسول موقت طالبان در کنسولگری افغانستان در بمبئی در نوامبر سال گذشته صورت گرفت.

در حالی که دولت هند در مورد این انتصاب اظهار نظری نکرده است، اما زمان‌بندی آن با سفر معاون وزارت امور خارجه هند به کابل، در همان ماه همزمان بود.

اعزام اکرام‌الدین کامل، دانشجوی سابق افغان در هند که اکنون دیپلمات طالبان است، به بمبئی، هند را در فهرست در حال رشد کشورهایی مانند روسیه، چین، ترکیه و ازبکستان قرار داده که به طالبان اجازه داده‌اند کنترل سفارتخانه‌های افغانستان را به دست بگیرند. پیش‌تر، در سال ۲۰۲۲، هند نیز یک تیم فنی کوچک برای بازگشایی جزئی سفارت خود در کابل اعزام کرده بود.

تغییر راهبردی؟

تحلیل‌گران می‌گویند رویدادهای اخیر نشان‌دهنده تعمیق روابط بین دهلی‌نو و کابل است. اما این حرکت شاید آن تغییر راهبردی که به نظر می‌رسد، نباشد. به گفته کبیر تانیجا، معاون مدیر و عضو بنیاد تحقیقات ناظر، یک اندیشکده هندی، «این صرفاً پیشرفتی طبیعی در رویکرد محتاطانه و طولانی‌مدت هند نسبت به واقعیت طالبان در کابل از سال ۲۰۲۱ به این سو است.»

او گفت: «همانند دیگر همسایگان، برای هند نیز طالبان یک واقعیت است و نادیده گرفتن افغانستان و مردم افغان گزینه‌ نیست.»

راغاو شارما، استادیار مدرسه روابط بین‌الملل جندال در دهلی‌نو، نیز موافق است. او گفت: «فکر می‌کنم این ادامه سیاست قبلی است که ما به نوعی با طالبان تعامل داریم؛ اما نمی‌خواهیم عمق این تعامل را بپذیریم.»

او افزود: «وقتی صحبت از تعامل دیپلماتیک با طالبان می‌شود، ما در حاشیه مانده‌ایم.» او به مطالعه‌ای از مؤسسه واشنگتن، یک اندیشکده آمریکایی، اشاره کرد که تعامل بین‌المللی با طالبان را تحلیل کرده است. این مطالعه نشان می‌دهد کشورهایی مانند قطر، چین و ترکیه در توسعه روابط با طالبان پیشرو هستند و پاکستان از نظر نفوذ در جایگاه پنجم قرار دارد.

شارما گفت: «هند حتی در این فهرست حضور هم ندارد.»

او افزود: «هند مدت‌هاست می‌گوید که افغانستان کشوری با اهمیت استراتژیک است و ما روابط تاریخی با آن داریم، اما باید به این حرف‌ها عمل کرد. پس از سقوط دولت جمهوری، افغانستان را به حال خود رها کردیم و فقط زمانی که نیاز داشتیم، به طور موقت به آن پرداختیم.»

تردید هند ادامه دارد

تانیجا گفت، یکی از اقدامات مثبت احتمالی که ممکن است از این تحولات حاصل شود، صدور ویزا برای افغان‌ها است. او افزود: «نکته اصلی تعامل این است که هند ممکن است به صدور دور جدیدی از ویزا برای افغان‌ها، به ویژه در زمینه تجارت، گردشگری سلامت و آموزش نزدیک باشد.»

پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱، هند به دلیل تعلیق ویزاهای افغان‌ها، از جمله ویزای پزشکی و دانشجویی، مورد انتقاد قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، هند ویزای بسیار کمی برای افغان‌ها صادر کرده است. تانیجا گفت: «زمان آن رسیده است که دهلی‌نو در این زمینه اقدامی کند. این اقدام می‌تواند به بسیاری از شهروندان افغان که هند را به عنوان گزینه‌ای ترجیحی برای تحصیلات عالی، خدمات پزشکی و غیره انتخاب کرده بودند، آرامش دهد.»

شارما گفت: او کمتر امیدوار است که ویزاهای بیشتری صادر شود، زیرا نگرانی‌های امنیتی وجود دارد. او افزود: «در نهایت، طالبان یک جنبش ایدئولوژیک است و بازگشت آن‌ها به قدرت منجر به افزایش افراط‌گرایی شده است که چالشی خواهد بود.»

هند نیز باید به دخالت در منطقه ادامه دهد. او گفت: «هند معتقد است که با باز نگه داشتن کانال ارتباطی با طالبان، می‌تواند حداقل در برخی مسائل مهم برای هند با آن‌ها تعامل داشته باشد.این‌که طالبان بتوانند پاسخ‌گو باشند یا نه، موضوع دیگری است؛ ما چه اهرم‌هایی در برابر طالبان داریم؟»

شارما گفت، این نشست برای طالبان ضروری‌تر از هند بود. با توجه به درگیری‌های نظامی این گروه با پاکستان، -یک متحد سابق طالبان-، این گروه مشتاق است نشان دهد که گزینه‌های گسترده‌تری در اختیار دارد.

او افزود: «آن‌ها می‌خواهند به‌خصوص به اسلامآباد نشان دهند که استقلال دارند. اما این اقدام به آن‌ها کمک می‌کند تا با تبلیغات گسترده‌تر، مقابله کنند؛ تبلیغاتی که می‌گوید آن‌ها هیچ استقلال استراتژیکی ندارند، هیچ اختیاری ندارند و صرفاً عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی پاکستان هستند.»

گام‌های محتاطانه یا صرفاً نبود استراتژی؟

دلایل دیگری نیز وجود دارد که هند ممکن است تمایلی به گسترش روابط خود با طالبان نداشته باشد. تحلیل‌گران می‌گویند روابط نزدیک‌تر می‌تواند بزرگ‌ترین دموکراسی جهان را در مخمصه‌ای اخلاقی قرار دهد.

شارما پرسید: «هند مدت‌ها تلاش کرده که خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین دموکراسی جهان معرفی و بازاریابی کند. اما حتی ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان را هم محکوم نکرده و در این مسائل سکوت مطلق حاکم بوده است. پس چه پیامی به مردم خودمان می‌فرستیم؟»

هند حضور قوی در افغانستان داشته و یکی از اولین کشورهایی بود که پس از سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱، یک مأمور دیپلماتیک به افغانستان فرستاد. با این حال، با وجود منافع قابل‌توجه در منطقه، هند فاقد سیاست منسجم در قبال این کشور بوده است.

شارما گفت: «هرگونه مانوری که هند می‌خواست انجام دهد، همیشه در هماهنگی با سایر قدرت‌ها بوده که با آن‌ها همگرایی منافع داشتیم. این قدرت‌ها عمدتاً جمهوری ایران و روسیه در گذشته و سپس آمریکایی‌ها بودند. اما پس از سقوط دولت جمهوری تحت حمایت آمریکا، هند خود را در موقعیتی جدید یافت.»

«قرار دادن تمام تخم‌مرغ‌ها در سبد طالبان»

اکنون، ذی‌نفعان منطقه‌ای در حال ارزیابی هستند که دولت آینده ترامپ در ایالات متحده چه معنایی برای طالبان خواهد داشت.

تانیجا گفت: «افغانستان محل توجه در واشنگتن، نیست.» در حالی که این کشور از نظر امنیتی همچنان مهم است، اما «از مسائل فوری‌تر مانند غزه، جمهوری اسلامی و اوکراین پیشی نخواهد گرفت».

او افزود، پیش‌بینی آنچه در ادامه اتفاق می‌افتد سخت است. «استراتژی‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آتی آمریکا مانند پیش‌بینی روزانه آب‌وهواست. با این حال، هر اپوزیسیونی که در تلاش برای تقویت خود است، ممکن است گوش شنواتری در دوران ترامپ بیابد تا دوران جو بایدن.»

در نهایت، با وجود اینکه هند قوی‌ترین قدرت در منطقه است، نتوانسته است با بازیگران متنوع در افغانستان تعامل داشته باشد و در بلندمدت منافع خود را منزوی کرده است.

شارما گفت: «در ابتدا ما اشتباه کردیم که تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد حامد کرزی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان و سپس سبد اشرف غنی -سلف او- قرار دادیم. ما این کار را در بنگلادش هم انجام دادیم و تمام حمایت خود را به شیخ حسینه اختصاص دادیم.»

او افزود که ترمیم این وضعیت ممکن است زمان‌بر باشد زیرا هند ممکن است فاقد درک عمیق از جامعه افغانستان باشد. «این فقط مربوط به ایجاد روابط در سطح سیاسی نیست، بلکه به درک این موضوع نیز مربوط می‌شود که چگونه برخی ساختارهای اجتماعی-سیاسی عمل می‌کنند. فکر نمی‌کنم هند چنین درکی داشته باشد، که دارای تناقض است، زیرا ما از نظر جغرافیایی و فرهنگی به آن‌ها نزدیک هستیم. با این حال، ما در زمینه تلاش برای درک جامعه سرمایه‌گذاری بسیار کمی کرده‌ایم.»

تانیجا گفت: «فکر می‌کنم ما در حال تکرار همان اشتباه هستیم و تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد طالبان قرار می‌دهیم.» او هشدار داد که وضعیت سیاسی افغانستان همیشه بسیار بی‌ثبات بوده است و افزود: «شرایط به سرعت تغییر می‌کند.»