جعبه ابزار قدیمی و افول اهرم جهانی آمریکا در برابر محور شرقی

به گزارش اکوایران، اخیرا روسیه و جمهوری اسلامی ایران پیمانی را با سویه‌های دفاعی امضا کردند که برای ماه‌ها آمریکا نسبت به همکاری‌هی نظامی ایران و روسیه هشدار داده و به چین هم گفته که قطعات نظامی برای جنگ مسکو در اوکراین فراهم نسازد.

به نوشته بلومبرگ، غرب ادعا می‌کند که اکنون ایران در حال انجام همان کاری است که واشنگتن گفته بود انجام ندهد و چین هم به مرز تأمین قطعات نظامی برای روسیه نزدیک می‌شود. در واقع، آمریکا و متحدانش به طور فزاینده‌ای نگران سرعت و شدت روابط میان این سه کشور به همراه کره شمالی هستند که علی‌رغم مواجهه با شدیدترین تحریم‌هایی که غرب تا کنون اعمال کرده، به طور فزاینده‌ای به هم نزدیک شده و به دنبال به چالش کشیدن سلطه آمریکا هستند.

قیام دشمنان

این نافرمانی به الگویی شبیه است که کارشناسان خارجی و به طور فزاینده‌ای مقامات آمریکایی و متحدانش مشاهده می‌کنند؛ این که واشنگتن در تلاش برای دستیابی به خواسته‌هایش در سراسر جهان با چالش‌های بیشتری مواجه است.

آن‌ها می‌گویند که نمونه‌های بسیاری وجود دارد. رهبر اقتدارگرای ونزوئلا فشار چندماهه آمریکا برای انتخابات آزاد و عادلانه را نادیده گرفت و پس از انتخاباتی که به طور گسترده تقلبی تلقی می‌شد، در قدرت باقی ماند. ائتلاف دریایی تحت رهبری واشنگتن در نهایت نتوانسته محاصره حوثی‌ها را که باعث اختلال در کشتیرانی در دریای سرخ شده، بشکند. واشنگتن و متحدانش از پایگاه‌هایی در آفریقا اخراج شده‌اند، در حالی که چین و روسیه در حال گسترش نفوذ خود هستند. پکن نیز دست‌اندازی خود در دریای چین جنوبی را افزایش داده است.

سپس مسئله متحدان مطرح است. واشنگتن برای ماه‌ها نتواست اسرائیل را به پذیرش توافق آتش‌بس با حماس وادار کند. مارتین کیمانی، سفیر سابق کنیا در سازمان ملل و مدیر مرکز همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه نیویورک می‌گوید: «نفوذ آمریکا سریعاً در حال کاهش است. قدرت‌های در حال ظهور، از چین گرفته تا دیگران، هستند که می‌خواهند بیشتر در فضای چندجانبه خود را نشان دهند و دیدگاه کشورهای جنوب جهانی نیز به طور فزاینده‌ای اهمیت یافته است».

از سوی دیگر، دولت بایدن افتخار می‌کرد که توانسته ائتلافی از بیش از دو دوجین کشور را برای حمایت از اوکراین در تلاش برای عقب‌راندن تهاجم روسیه ایجاد کند. حتی در خاورمیانه نیز مقامات واشنگتن مدعیند تلاش‌های آن‌ها به محدودکردن گسترش یک درگیری که ممکن بود به یک درگیری تمام عیار منطقه‌ای تبدیل شود، کمک کرده است. اما به گفته کیمانی، حمایت قوی واشنگتن از اسرائیل در حال کاهش‌دادن اعتبار دیپلماتیک آن است.

افول غرب با افزایش موج انزواگرایی

این در حالی است که اخیرا کشورهای بیشتری خواهان عضویت در بریکس شده‌اند؛ گروهی که اکنون شامل ۹ عضو، از جمله برخی از دشمنان آمریکا، همچنین ایران و بنیان‌گذاران بریکس، یعنی روسیه و چین است. کشورهای بیشتری درخواست عضویت در گروهی کرده‌اند که صراحتاً خواستار ایجاد مرکزی جایگزین برای تأثیرگذاری جهانی، از جمله رقبایی برای تسلط دلار آمریکا شده‌اند.

نادیا شَدلو، یکی از مقامات ارشد سابق دولت دونالد ترامپ و از اعضای ارشد کنونی مؤسسه هادسون گفت: «کشورهایی که خارج از مدارهای آمریکا و رقبای آن قرار دارند، در حال مشاهده ظهور این بلوک جدید قدرت هستند. احتمالاً این به آن‌ها کمک می‌کند تا در میان هر دو قطب باقی مانده و به چندقطبی‌شدن در جهان کمک کنند. اکنون آمریکا باید این وضعیت را به طور مؤثرتری مدیریت کند که کار دشواری است».

همزمان، سیاست داخلی در آمریکا و اروپا در حال کشاندن پایتخت‌ها به دور از تعهدات بین‌المللی است، زیرا رهبران پوپولیست که به دنبال سیاست‌های انزواگرایانه بیشتری هستند، حمایت روزافزونی پیدا جلب کرده‌اند.

در همین حال، مسکو در حال تعمیق روابط خود بوده و در ازای کمک‌های نظامی پکن، تهران و پیونگ‌یانگ، دانش نظامی حساس را با آن‌ها به اشتراک می‌گذارد. این روند با کشیده‌شدن جنگ اوکراین به سوی چهارمین سال خود تسریع شده است.

آندریا کِندال-تیلور، یکی از مقامات ارشد سابق اطلاعاتی آمریکا و عضو کنونی مرکز امنیت جدید آمریکایی گفت: «در چین و روسیه این تصور وجود دارد که ایالات متحده و غرب در حال افول اجتناب‌ناپذیر هستند. اکنون آن‌ها می‌بینند که جریان به نفع آن‌ها بوده، بنابراین مایلند ریسک بیشتری کنند تا این افول را تسریع ببخشند».

دونالد ترامپ تلاش کرده از این آشفتگی بهره‌برداری کند و می‌گوید که تحت رهبری او روسیه هرگز به اوکراین حمله و حماس به اسرائیل حمله نمی‌کرد. اما کارشناسان و تحلیل‌گران می‌گویند که مشکل عمیق‌تر از این حرف‌هاست.

جعبه‌ابزار کهنه تحریم‌ها

موج تحریم‌های آمریکا یکی پس از دیگری علیه این کشورها نتوانسته تجارتشان را متوقف کند. به گفته مؤسسه هادسون، چین راه‌هایی برای تأمین ۹۰ درصد از تراشه‌های مورد نیاز روسیه برای تولید موشک‌ها، تانک‌ها و هواپیماهای نظامی پیدا کرده است.

تحریم‌های واشنگتن همچنین نتوانسته‌اند از تلاش روسیه، چین و سایر کشورها برای مداخله در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر آمریکا جلوگیری کنند. 

یکی از مقامات ارشد آمریکا گفت که تحریم‌ها، هرچند صد درصد مؤثر نیستند، تلاش‌های دشمنان را برای همکاری پیچیده‌تر کرده و هزینه اقتصادی نافرمانی از واشنگتن را افزایش داده است. این مقام افزود در مورد چین نیز روابط عمیق‌تر آن با روسیه و کره شمالی احتمالاً منجر به پیوندهای نزدیک‌تر بین آمریکا و متحدانش در منطقه خواهد شد؛ چیزی که پکن احتمالاً از آن استقبال نمی‌کند.

ادغام عمیق چین در سیستم مالی جهانی تحت سلطه آمریکا و وابستگی به تجارت بین‌المللی نیز ممکن است میزان تمایل آن برای مخالفت با آمریکا را محدود سازد.

اختلافات و اشتراکات بلوک غرب

اما حتی با اینکه آمریکا روابط خود با متحدانش را برای حمایت از اوکراین دوباره گرم کرده، جلب حمایت متحدان اروپایی برای مجموعه اقدامات اضافی علیه کشورهای تحریم‌شده همچنان دشوار می‌شود.

برای مثال، یک دیپلمات آشنا با موضوع گفت ایتالیا هنوز موافقت نکرده که تحریم‌ها علیه شرکت ایران‌ایر که توسط آمریکا در پی ادعای ارسال موشک‌های بالستیک ایرانی به روسیه درخواست شده بود را اجرا کند. در حالی که بروکسل در مقابل چین موضع تندتری اتخاذ کرده، تحریم‌های سنگین‌تر در پاسخ به کمک‌های چین به روسیه ممکن است به دلیل روابط تجاری عمیق شرکت‌های اروپایی با آن کشور به سختی توافق شوند.

در نهایت، آمریکا و متحدانش بر این پندارند که همکاری آن‌ها که بر اساس ارزش‌های مشترک دموکراتیک پایه‌گذاری شده، همچنان بتواند در سراسر جهان تأثیرگذار باشد. ریچارد مور، رئیس سرویس اطلاعات مخفی ام‌آی‌۶ بریتانیا در اوایل سپتامبر با اشاره به همکاری بریتانیا، آمریکا و اروپا گفت: «همسویی روسیه و چین با کره شمالی و ایران کاملاً از لحاظ کیفی متفاوت از نوع رابطه‌ای است که ما داریم». او افزود: «چیزی که این همکاری بین روسیه، چین، ایران و کره شمالی را هدایت می‌کند، بر اساس ارزش‌های مشترک نیست. این همکاری بر اساس ملاحظات عمل‌گرایانه است».