به گزارش اکوایران، عربستان سعودی آمادگی خود را برای میانجیگری بین دولت ترامپ و جمهوری اسلامی با هدف دستیابی به یک توافق جدید برای محدود کردن برنامه هسته‌ای تهران اعلام کرده است.

بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، عربستان سعودی امیدوار است که با استفاده از روابط نزدیک خود با دونالد ترامپ، مسیری دیپلماتیک برای ارتباط ایران با کاخ سفید فراهم کند.

مشخص نیست که عربستان سعودی به‌طور رسمی این پیشنهاد را مطرح کرده است یا نه، اما این اقدام نشان‌دهنده تمایل ریاض به استفاده از روابط بهبود‌یافته‌اش با تهران و کسب جایگاهی در مذاکرات احتمالی برای یک توافق جدید است.

آمریکا عربستان

در حالی که ترامپ گفته است که خواهان مذاکرات برای یک توافق جدید است، پیام‌های دریافتی از سمت جمهوری اسلامی ایران متفاوت بوده است. 

عربستان سعودی به‌طور علنی از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بین جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی استقبال کرد، اما در پشت پرده، از عدم رسیدگی دولت اوباما به نگرانی‌هایش در مورد فعالیت‌های منطقه‌ای تهران، به‌ویژه برنامه موشکی و گروه‌های نیابتی ایران در یمن، عراق و لبنان به شدت ناخشنود بود.

ریاض از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ استقبال کرد. اما یک سال پس از این خروج، تأسیسات نفتی عربستان هدف حملات پهپادی و موشکی بزرگی قرار گرفتند که تولید نفت این کشور را موقتاً به نصف کاهش داد.حوثی‌های یمن مسئولیت این حمله را بر عهده گرفتند، اما ایالات متحده ایران را مقصر دانست، بااین‌حال، واشنگتن در نهایت از اقدام نظامی مستقیم برای دفاع از عربستان خودداری کرد.

از آن زمان، تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و عربستان به‌شدت کاهش یافته است. در مارس ۲۰۲۳، دو کشور با میانجیگری چین اعلام کردند که روابط خود را عادی‌سازی می‌کنند، اتفاقی که مقامات سعودی آن را یک موفقیت بزرگ می‌دانند.

به باور عربستان، نتایج این توافق کاملاً به نفع ریاض بوده است: حملات حوثی‌ها به خاک عربستان متوقف شده است.

در حملات تلافی‌جویانه سال گذشته بین اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران، علی‌رغم نگرانی‌هایی که درباره حمله احتمالی به تأسیسات انرژی کشورهای عرب خلیج فارس وجود داشت، تأسیسات نفتی عربستان آسیبی ندیدند.

مقامات سعودی، وضعیت فعلی منطقه را یک فرصت تاریخی برای کاهش تنش با تهران و بهبود روابط دوجانبه می‌دانند. آن‌ها تأکید دارند که قصد ندارند در هیچ تقابل نظامی میان آمریکا یا اسرائیل با تهران مشارکت داشته باشند.

بااین‌حال، ریاض نگران است که تهران در شرایط کنونی ممکن است بیشتر به سمت توسعه هسته‌ای سوق پیدا کند. به همین دلیل، عربستان یک توافق هسته‌ای جدید را راهی برای جلوگیری از این خطر می‌داند.

نیروگاه بوشهر

مقامات سعودی معتقدند که یک ایران ضعیف نیز به نفع عربستان نیست. ریاض سیاست خارجی خود را بر اساس منافع اقتصادی تنظیم کرده و بی‌ثباتی بیشتر منطقه را مانعی برای پیشرفت خود می‌داند.

یک «جشن بزرگ خاورمیانه‌ای»

دونالد ترامپ از زمان آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش ادعا کرده که خواهان یک توافق جدید با جمهوری اسلامی ایران است. او به‌رغم تمایلش، تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را به بهانه برنامه هسته‌ای تشدید کرده و گفته است که «خیلی دوست دارد» به یک توافق برسد و روابط را بهبود بخشد.

ترامپ هفته گذشته در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت: «من می‌خواهم ایران کشوری بزرگ و موفق باشد، اما کشوری که هرگز سلاح هسته‌ای نداشته باشد. گزارش‌هایی مبنی بر اینکه ایالات متحده با همکاری اسرائیل قصد دارد ایران را به خاک و خون بکشد، بسیار اغراق‌آمیز است!»او ادامه داد: «من ترجیح می‌دهم یک توافق صلح هسته‌ای تأیید شده داشته باشیم، که به جمهوری اسلامی اجازه دهد به‌طور مسالمت‌آمیز رشد کند و پیشرفت نماید. باید فوراً روی آن کار کنیم و وقتی توافق امضا و تکمیل شد، یک جشن بزرگ خاورمیانه‌ای برگزار کنیم. خداوند خاورمیانه را حفظ کند!»

با اقتصادی که بر اثر تحریم‌های آمریکا در تنگنا قرار دارد، مسعود پزشکچیان، رئیس‌جمهور ایران که سال گذشته با شعار آشتی جهانی به قدرت رسید، تحت فشار شدید اصلاح‌طلبان و مردم عادی برای حل بحران سقوط ارز، بیکاری گسترده جوانان و قطعی‌های مکرر برق قرار دارد.

اما سیگنال‌های تهران متناقض بوده است. پزشکچیان و دیگر مقامات ایرانی بارها تمایل خود را برای گفت‌وگو با دولت ترامپ بر سر یک توافق جدید اعلام کرده‌اند و گفته‌اند که «پس از آن، می‌توان درباره مسائل دیگر نیز مذاکره کرد.»

بااین‌حال، پزشکچیان روز دوشنبه نسبت به صداقت ترامپ در تلاش برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای جدید ابراز تردید کرد. 

نفوذ فزاینده‌ی ریاض

فراس مقصد، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، می‌گوید در حالی که سیاست خارجی عربستان همچنان بر یک شراکت استراتژیک با ایالات متحده استوار است، ریاض به دنبال متنوع‌سازی گزینه‌های خود در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بوده تا در مواقع لزوم انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد.

او در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان افزود: «اعلام تمایل عربستان برای میانجیگری بین ترامپ و جمهوری اسلامی ایران، این امکان را به ریاض می‌دهد که به‌طور ضمنی از کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه تهران فاصله بگیرد.»

اقتصاد عربستان

بااین‌حال، مقصد خاطرنشان کرد که با توجه به ابرهای بی‌اعتمادی میان عربستان و جمهوری اسلامی ایران، بعید است که این موضوع فراتر از یک ژست دیپلماتیک پیش برود.

روابط نزدیک ریاض و ترامپ و میزان نفوذ محمد بن سلمان بر رئیس‌جمهور آمریکا احتمالاً با طرح جنجالی ترامپ برای تصرف غزه و اخراج جمعیت فلسطینی آن مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.

این پیشنهاد می‌تواند روند عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل را که ترامپ و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با جدیت دنبال می‌کنند، از مسیر خارج کند.

هفته گذشته، ترامپ درباره عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل با خوش‌بینی صحبت کرد و ادعا کرد که ریاض خواستار تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی در ازای این توافق نیست.

اما عربستان سعودی به سرعت واکنش نشان داد و قاطعانه هرگونه طرحی برای جابه‌جایی فلسطینیان را رد کرد و تأکید کرد که هیچ توافقی بدون تشکیل کشور مستقل فلسطین صورت نخواهد گرفت.

بااین‌حال، روابط نزدیک عربستان با ترامپ همچنان پابرجاست. درحالی‌که بسیاری از متحدان ایالات متحده محتاطانه از تحریک ترامپ اجتناب می‌کنند، جایگاه بین‌المللی و نفوذ عربستان احتمالاً در دوران او افزایش خواهد یافت.

ترامپ حتی اشاره کرده است که اولین سفر خارجی او به‌عنوان رئیس‌جمهور، بار دیگر به عربستان سعودی خواهد بود، جایی که محمد بن سلمان ممکن است خود را در نقش غیرمنتظره‌ میانجی بین آمریکا و روسیه برای پایان دادن به بزرگ‌ترین جنگ اروپا از زمان جنگ جهانی دوم بیابد.