به گزارش اکوایران، میزبانی عربستان سعودی از مقامات ارشد آمریکا و روسیه برای یک نشست حساس با هدف آشتی، نشان‌دهنده جاه‌طلبی‌های این کشور برای تبدیل شدن به یک بازیگر جهانی است که توانایی میانجی‌گری موفق در درگیری‌های بین‌المللی را دارد. هدف دیگر این نشست می‌تواند افزایش اهرم فشار ریاض در مذاکرات آینده درباره سرنوشت غزه پس از جنگ باشد.

فراتر از میزبان

یک مقام سعودی به سی‌ان‌ان گفته است که این کشور نه‌تنها میزبان نشست میان آمریکا و روسیه در روز سه‌شنبه خواهد بود، بلکه قصد دارد نقش میانجی‌گری را نیز ایفا کند. تیم سعودی در این مذاکرات توسط مشاور امنیت ملی این کشور هدایت خواهد شد.

محل برگزاری این گفتگوها که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، آن را «محلی که به‌طور کلی مورد قبول آمریکا و روسیه است» توصیف کرده، به عنوان یک پیروزی برای محمد بن سلمان، ولیعهد ۳۹ ساله عربستان، در نظر گرفته می‌شود. ولیعهد سعودی در تلاش است تا کشور غنی از نفت خود را از گذشته بنیادگرایانه‌اش فاصله دهد و با استفاده از ثروت عظیم خود، قدرت نرم ایجاد کند.

علی شهابی، تحلیلگر سعودی، در این‌باره گفت: «فکر نمی‌کنم هیچ جای دیگری باشد که رهبر آن رابطه شخصی خوبی هم با ترامپ و هم با پوتین داشته باشد.» او افزود که «برای عربستان سعودی، این رویداد معتبر است و قدرت نرم عربستان را در سطح منطقه‌ای و جهانی تقویت می‌کند.»

چرخش بزرگ

این تحولات بخشی از تغییر سیاست‌های گسترده‌تر عربستان در سال‌های اخیر است. این کشور مسیر خود را به سمت بی‌طرفی در درگیری‌های جهانی تغییر داده، با این امید که سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی را جذب کند و به تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ – برنامه ولیعهد برای کاهش وابستگی اقتصاد عربستان به نفت – کمک کند.

آمریکا عربستان

محمد بن سلمان پس از سال‌ها جنگ با حوثی‌های یمن، به‌طور قابل‌توجهی از این درگیری عقب‌نشینی کرده، روابط خود را با رقیب منطقه‌ای‌اش، جمهوری اسلامی ایران، ترمیم کرده و ارتباط نزدیکی با چین و روسیه برقرار نگه داشته است، در عین حال، روابط سنتی و مستحکم خود را با غرب نیز حفظ کرده است.

عربستان سعودی علاوه بر میزبانی مسابقات بین‌المللی بوکس و جشنواره‌های موسیقی، تلاش کرده خود را به عنوان یک میانجی صلح جهانی معرفی کند. این کشور میزبان نشست‌های کمک‌رسانی و کنفرانس‌های صلح بوده و در آگوست ۲۰۲۳، اجلاس صلحی درباره اوکراین را با حضور نمایندگانی از بیش از ۴۰ کشور (بدون حضور روسیه) برگزار کرد. همچنین، در فوریه همان سال، ۴۰۰ میلیون دلار کمک مالی به اوکراین اختصاص داد.

روابط با پوتین و ترامپ

قدرت‌یابی بن سلمان در مذاکرات سیاسی، تا حد زیادی از روابط نزدیک او با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، نشأت می‌گیرد. ترامپ در زمانی که ولیعهد سعودی پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی، توسط عوامل عربستانی در سطح بین‌المللی مورد انتقاد قرار گرفته بود، از او حمایت کرد.

در سال ۲۰۱۷، ترامپ برخلاف رؤسای جمهور پیشین آمریکا، عربستان را به عنوان اولین مقصد سفر خارجی خود انتخاب کرد. حتی پس از شکست در انتخابات ۲۰۲۰، روابط تجاری نزدیک میان عربستان و ترامپ ادامه یافت. ریاض دو میلیارد دلار در یک شرکت تحت مدیریت جرد کوشنر، داماد ترامپ، سرمایه‌گذاری کرد و همچنین برنامه‌هایی برای ساخت برج‌های ترامپ در عربستان اعلام کرد.

جرد کوشنر

ولیعهد عربستان روابط نزدیکی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز دارد. پس از قتل جمال خاشقجی، پوتین از انزوای ولیعهد سعودی خودداری کرد. همچنین، محمد بن سلمان پس از حمله روسیه به اوکراین، در برابر فشارهای غرب برای قطع روابط با مسکو مقاومت کرد و همچنان با پوتین برای کنترل عرضه جهانی نفت همکاری نزدیک داشت. او حتی در سال ۲۰۲۲ با نادیده گرفتن درخواست‌های دولت بایدن برای افزایش تولید نفت، در کنار روسیه ایستاد.

پوتین در سال ۲۰۲۳ به عربستان سفر کرد و تلاش کرد ریاض را به عضویت در بریکس – گروهی از کشورها که به دنبال مقابله با نفوذ اقتصادی آمریکا هستند – ترغیب کند.

بازیگر کلیدی

به گفته تحلیلگران، سیاست متوازن عربستان در جهانی که روزبه‌روز قطبی‌تر می‌شود، برای این کشور مفید بوده است. استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه، اعلام کرد که ولیعهد عربستان نقش کلیدی در آزادی مارک فوگل، معلم آمریکایی زندانی در روسیه، ایفا کرده است.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی همچنین در میانجی‌گری چندین تبادل زندانی میان اوکراین و روسیه موفق عمل کرده‌اند.

آمریکا عربستان

روز دوشنبه، ویتکاف به همراه مایک والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در ریاض با ولیعهد عربستان دیدار کردند. این دیدار تنها یک روز پیش از مذاکرات برنامه‌ریزی‌شده با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، یوری اوشاکوف، دستیار پوتین، و کریل دیمیتریف، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری ملی روسیه، برگزار شد.

نکته قابل توجه این است که مذاکرات روز سه‌شنبه شامل اوکراین نخواهد شد. با این حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که در حال حاضر در ابوظبی حضور دارد، اعلام کرد که در ادامه هفته برای مذاکرات جداگانه با مقامات سعودی به عربستان سفر خواهد کرد.

در همین حال، رهبران اروپایی در پاریس گرد هم آمدند تا درباره واکنش هماهنگ به مذاکرات عربستان بحث کنند. اروپا از شرکت مستقیم در این مذاکرات کنار گذاشته شده، که این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از سوی واشنگتن باشد مبنی بر این‌که نقش امنیتی اروپا دیگر اولویت اصلی آمریکا نیست.

انگیزه پشت پرده

در بلندمدت، عربستان سعودی ممکن است از نقش خود به عنوان میانجی در مذاکرات میان روسیه و آمریکا برای تأثیرگذاری بر یک موضوع منطقه‌ای مهم استفاده کند؛ پیشنهاد جنجالی ترامپ مبنی بر این‌که آمریکا کنترل غزه را بر عهده بگیرد و ساکنان آن را به طور دائمی منتقل کند.

اوایل این ماه، ترامپ طرحی برای صلح در خاورمیانه ارائه داد که شامل بازسازی نوار غزه با ساخت خانه‌های لوکس مشابه «ریویرا» و انتقال دائمی بیش از دو میلیون ساکن آن بود.

کشورهای عربی به سرعت این ایده را رد کردند. قرار است در پایان این هفته، نشستی در عربستان برگزار شود که در آن یک پیشنهاد جایگزین مورد بحث قرار گیرد و سپس به ترامپ ارائه شود.

حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک بحرین، گفت: «با تسهیل هدف اعلام‌شده ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین، عربستان موقعیت خوبی برای کسب اعتبار در واشنگتن دارد. این کشور که قرار است روز جمعه یک نشست کوچک عربی را میزبانی کند، می‌تواند از جایگاه در حال رشد خود نزد دولت ترامپ برای پر کردن شکاف بین مواضع آمریکا و کشورهای عربی درباره سرنوشت غزه استفاده کند.»

در چهار سال آینده، احتمالاً محمد بن سلمان بر روی روابط نزدیک خود با ترامپ سرمایه‌گذاری خواهد کرد. اما در عین حال، ممکن است برای ایجاد توازن میان منافع منطقه‌ای خود و خواسته‌های سختگیرانه ترامپ، با چالش‌هایی روبه‌رو شود.

ترامپ خواهان عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل است. اما در شرایطی که خشم عمومی در خاورمیانه به دلیل حملات نظامی اسرائیل در غزه افزایش یافته، حمایت از راه‌حل تشکیل دولت فلسطینی برای ولیعهد عربستان غیرقابل مذاکره است.

اوایل این ماه، عربستان سعودی در بیانیه‌ای در واکنش به طرح ترامپ برای غزه اعلام کرد:«دستیابی به صلحی پایدار و عادلانه بدون به رسمیت شناختن حقوق مشروع مردم فلسطین مطابق با قطعنامه‌های بین‌المللی غیرممکن است. این موضع قبلاً به دولت‌های پیشین و فعلی آمریکا اعلام شده است.»