به گزارش اکوایران، ولیعهد عربستان سعودی، محمد بن سلمان که مدت‌هاست به دنبال ایفای نقشی محوری در صحنه جهانی است، این هفته در مرکز دیپلماسی دو بحران مهم بین‌المللی قرار داشت.

روز دوشنبه، بن سلمان در ریاض با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، دیدار کرد تا درباره آینده غزه و جنگ اوکراین گفت‌وگو کنند. روز بعد، گفت‌وگوهای دوستانه‌ای میان روسیه و ایالات متحده در ریاض برگزار شد. روز جمعه نیز عربستان میزبان مقامات عربی برای برنامه‌ریزی در مورد بازسازی غزه بود.

به گزارش نیویورک‌تایمز، اینکه عربستان سعودی به محل مذاکراتی با چنین اهمیت جهانی تبدیل شده، نشان‌دهنده پیشرفت محمد بن سلمان در دستیابی به هدف خود برای تبدیل شدن به یک بازیگر قدرتمند جهانی است.

این تحولات تغییری قابل‌توجه برای ولیعهد جوان محسوب می‌شود، کسی که در گذشته برای مدتی در محافل دیپلماتیک طرد شده بود. او به نقض شدید حقوق بشر متهم شده است، از جمله تأیید قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف سعودی و ستون‌نویس واشنگتن پست در سال ۲۰۱۸، اتهامی که همواره آن را رد کرده است.

 

چشم‌انداز جدید برای عربستان

در سال ۲۰۱۶، حدود یک سال پس از به قدرت رسیدن ملک سلمان، ولیعهد کنونی که در آن زمان معاون ولیعهد بود، برنامه‌ای بلندپروازانه به نام چشم‌انداز ۲۰۳۰ را معرفی کرد.

این طرح هدف اصلی‌اش کاهش وابستگی اقتصادی عربستان به نفت و تنوع‌بخشی به اقتصاد کشور بود. برنامه شامل اقداماتی مانند افزایش تعداد سعودی‌های شاغل در بخش خصوصی، از جمله زنان، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، و فروش سهام شرکت نفتی دولتی «آرامکو» برای تأمین سرمایه جهت سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر، از جمله گردشگری بود.

این نقشه راه اقتصادی به محمد بن سلمان کمک کرد تا جایگاه خود را به عنوان ولیعهد و وارث تاج‌وتخت محکم کند.

اما برای موفقیت این برنامه اقتصادی، محمد بن سلمان مجبور شد اصلاحات اجتماعی عمیقی را از بالا به پایین اعمال کند که بسیاری از سنت‌های محافظه‌کارانه کشور را تضعیف کرد.

به‌عنوان بخشی از این تغییرات، او ممنوعیت رانندگی زنان را لغو کرد. یک کنفرانس مالی مجلل را برای جذب سرمایه‌گذاران به عربستان برگزار کرد و از یک «اسلام میانه‌رو، متعادل و باز به جهان، تمام ادیان، سنت‌ها و ملت‌ها» سخن گفت.

این تغییرات، بخشی از تلاش محمد بن سلمان برای تغییر چهره عربستان در عرصه جهانی و جذب حمایت بین‌المللی برای برنامه‌های توسعه‌ای او بوده است.

سرکوب رقبای داخلی

اولین کنفرانس سرمایه‌گذاری محمد بن سلمان در سال ۲۰۱۷ در هتل ریتز-کارلتون ریاض برگزار شد، اما برخی از شرکت‌کنندگان این کنفرانس، مدتی بعد تحت شرایطی کاملاً متفاوت به همان هتل بازگشتند.
دولت عربستان

صدها نفر از ثروتمندترین و قدرتمندترین چهره‌های سعودی، از جمله تعدادی از بستگان سلطنتی محمد بن سلمان، در این هتل بازداشت شدند.

دولت اعلام کرد که این بازداشت‌ها بخشی از مبارزه با فساد مالی بوده است و محمد بن سلمان ریاست کمیته‌ای را بر عهده داشت که این تحقیقات را رهبری می‌کرد. اما منتقدان معتقد بودند که او این بازداشت‌ها را برای تثبیت قدرت خود ترتیب داده است.

بسیاری از افراد بازداشت‌شده برای آزادی خود مجبور شدند مبالغ هنگفتی را به دولت واگذار کنند یا کنترل شرکت‌هایشان را از دست بدهند.

محمد بن سلمان در آن زمان، ادعاهای مربوط به تصفیه‌حساب سیاسی و قبضه قدرت را «مضحک» خواند و تأکید کرد که این اقدام برای ریشه‌کن کردن فساد و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی ضروری بوده است.

درگیری‌های خارجی

ولیعهد عربستان نه‌تنها در داخل کشور، بلکه در سطح منطقه نیز از فشار و نیروی قهریه استفاده کرده است.

او تلاش کرده تا نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران را از طریق مقابله با گروه‌های مورد حمایت آن، از جمله حوثی‌ها در یمن و حزب‌الله در لبنان، کاهش دهد. اما این تلاش‌ها گاهی نتایجی معکوس داشته است.

در سال ۲۰۱۵، زمانی که محمد بن سلمان وزیر دفاع بود، عربستان سعودی ائتلافی را برای جنگ علیه نیروهای حوثی در یمن رهبری کرد. اما این عملیات نتوانست حوثی‌ها را شکست دهد. هزاران غیرنظامی یمنی کشته شدند، و تا سال ۲۰۱۸، عربستان در یک بن‌بست خونین گرفتار شد و در سطح بین‌المللی به «قحطی دادن» یمن متهم شد.

در حادثه‌ای عجیب در سال ۲۰۱۷، عربستان سعودی تلاش کرد تا نفوذ حزب‌الله در لبنان را کاهش دهد. برای این کار، محمد بن سلمان سعد حریری، نخست‌وزیر وقت لبنان، را به ریاض فراخواند و تحت فشار شدید و رفتار نامناسب، او را مجبور به استعفا کرد. این اقدام تلاش داشت لبنانی‌ها را علیه حزب‌الله و دخالت‌های جمهوری اسلامی ایران متحد کند. اما در نهایت، حریری چند هفته بعد به لبنان بازگشت و دوباره نخست‌وزیر شد، و این ماجرا به یک رسوایی بین‌المللی تبدیل شد که تنها قدرت حزب‌الله را تقویت کرد.

ترور پرحاشیه

منابع اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که محمد بن سلمان دستور قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف سعودی و ستون‌نویس واشنگتن پست، را در سال ۲۰۱۸ صادر کرده است.

جمال خاشقچی

قتل او در کنسولگری عربستان در استانبول، تصویری تاریک از ولیعهد سعودی در سطح جهانی ایجاد کرد. با این حال، دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود همچنان از او حمایت کرد.

جو بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی ۲۰۲۰ قول داد که عربستان را به دلیل این قتل، به «کشوری منزوی» تبدیل کند. در سال ۲۰۲۱، دولت بایدن گزارشی منتشر کرد که نتیجه‌گیری کرده بود این قتل توسط نیروهای ویژه سعودی به دستور محمد بن سلمان انجام شده است. اما دولت سعودی این گزارش را رد کرد و آن را محکوم کرد و اعلام کرد که «این جنایت وحشیانه به‌طور واضح محکوم شده است.»

برای مدتی، بایدن از تعامل مستقیم با محمد بن سلمان خودداری کرد. اما در سال ۲۰۲۲، با تهاجم روسیه به اوکراین و تأثیر آن بر قیمت نفت، در حالی که ایران مشغول گسترش قابلیت‌های هسته‌ای خود بود، بایدن روابط خود با عربستان را ترمیم کرد. بایدن و محمد بن سلمان در ریاض دیدار کردند و این نشست، تا حدی فرآیند احیای بین‌المللی ولیعهد سعودی را که مدت‌ها به دنبال آن بود، محقق کرد.

ائتلاف معامله‌گران

دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸، ولیعهد سعودی را «متحدی واقعاً خارق‌العاده» توصیف کرد، حتی پس از آنکه سازمان سیا نتیجه گرفت که محمد بن سلمان دستور قتل جمال خاشقجی را صادر کرده است.

ترامپ ولیعهد سعودی را به عنوان شریک مورد علاقه خود در خاورمیانه معرفی کرد و او را به بخشی کلیدی از استراتژی منطقه‌ای دولت خود تبدیل کرد.

عربستان سعودی همچنین یکی از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات آمریکایی است. علاوه بر روابط رسمی دولتی، ارتباطات ترامپ با عربستان شامل معاملات تجاری خانوادگی او نیز می‌شود، به‌ویژه در حوزه املاک و مستغلات، که از طریق قراردادهای برندسازی نام «ترامپ»، سود مالی کسب می‌کند.

آمریکا عربستان

اهداف منطقه‌ای

ترامپ توافق‌نامه‌های ابراهیم ۲۰۲۰ را که رابطه رسمی اسرائیل با چهار کشور عربی (امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان) را برقرار کرد، یکی از دستاوردهای بزرگ سیاست خارجی خود در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش می‌داند و قصد دارد در این دوره نیز بر اساس آن اقدام کند. امضای عربستان سعودی پای این توافق، یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود. 

اما ترامپ در این ماه با پیشنهاد عجیبی کشورهای عربی را خشمگین کرد. او پیشنهاد داد که نوار غزه تحت کنترل ایالات متحده قرار گیرد و به «ریویرا» تبدیل شود، در حالی که فلسطینیان به مصر، اردن و سایر کشورها منتقل شوند. عربستان سعودی بلافاصله این ایده را رد کرد و تأکید کرد که پیش از عادی‌سازی روابط با اسرائیل، باید یک کشور مستقل فلسطینی تأسیس شود.

روز جمعه در ریاض، نمایندگانی از مصر، اردن، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی در حال کار بر روی برنامه‌ای برای بازسازی غزه بودند که تا حدی توسط کشورهای عربی تأمین مالی خواهد شد و امکان تشکیل کشور فلسطین را حفظ می‌کند.

عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای نقش میانجی را در جنگ روسیه و اوکراین ایفا کرده است و اعلام کرده که نمی‌خواهد در این درگیری جانب هیچ طرفی را بگیرد.

این کشور کمک‌های بشردوستانه به اوکراین ارسال کرده، در حالی که همزمان روابط نزدیکی را با روسیه حفظ کرده است.

با میزبانی مقامات روسی و آمریکایی برای مذاکرات درباره جنگ این هفته، ریاض موجب نارضایتی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، شد، تا جایی که او سفر برنامه‌ریزی‌شده خود به عربستان را به تعویق انداخت.

اما این نشست جایگاه ولیعهد سعودی را به عنوان یک واسطه کلیدی تقویت کرد، که می‌تواند قدرت‌های جهانی را پای میز مذاکره بیاورد و نقش او را فراتر از خاورمیانه به‌عنوان یک رهبر تأثیرگذار در عرصه بین‌المللی تثبیت کرد.

اوکراین عربستان