الگوی خطرناکی که به شکست مذاکرات مسقط منتهی می‌شود؛ هیچ‌کس جنگ نمی‌خواهد

به گزارش اکوایران، ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران امروز اولین مذاکرات سطح بالای خود را پس از یک دهه برگزار خواهند کرد. هر دو طرف می‌گویند که آماده‌اند توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران انجام دهند، اما در مورد دامنه توافق یا حتی اینکه نمایندگانشان در یک اتاق بنشینند، اختلاف دارند.

استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور دونالد ترامپ به خاورمیانه و مذاکره‌کننده اصلی در مسائل مختلف سیاست خارجی، هیات آمریکایی را به عمان در خلیج فارس هدایت خواهد کرد، جایی که وزیر خارجه عمان، مذاکرات را با وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، میانجیگری خواهد کرد.

ماموریت تازه ویتکاف 

به گزارش واشنگتن‌پست، این نشست جدیدترین تلاش‌ ترامپ در زمینه مذاکرات برای حل چالش‌های سیاست خارجی است که او قول داده بود در آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش به سرعت حل خواهد شد. ویتکاف روز جمعه برای سومین دیدار با ولادیمیر پوتین درباره تلاش‌های ایالات متحده برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین به سنت‌پترزبورگ رفت.

اما هر دو جنگ، یعنی جنگ اسرائیل و غزه و همچنین جنگ روسیه در اوکراین، با وجود تلاش‌های میانجی‌گری ویتکاف، شدت یافته‌اند. غربی‌ها، هر دو جنگ را به نوعی به جمهوری اسلامی ایران مرتبط کرده‌اند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و ترامپ وعده داده‌اند اگر توافقی با تهران حاصل نشود، اقدام نظامی علیه سایت‌های هسته‌ای ایران داده‌اند.

مذاکرات عمان اولین دور از مذاکراتی است که در آن دولت ترامپ تلاش می‌کند توافقی مستقیم با یکی از دشمنان خود به‌دست آورد. اما حتی نوع مذاکره نیز مورد تردید است. کاخ سفید می‌گوید که ویتکاف و عراقچی رو در رو دیدار خواهند کرد، در حالی که ایران می‌گوید فقط موافقت کرده است که مذاکرات غیرمستقیم با نمایندگان عمان به عنوان واسطه انجام دهد.

شیوه مطلوب

ارنست مونیز، وزیر انرژی سابق ایالات متحده که عضو تیم مذاکره‌کننده جان کری، وزیر امور خارجه وقت بود و توافق‌نامه ۲۰۱۵ بین قدرت‌های جهانی و تهران را که برنامه هسته‌ای این کشور را به شدت محدود می‌کرد، به امضا رساندند گفت: «به نظر من، مذاکره مستقیم بسیار، بسیار مطلوب‌تر است.»

مونیز که اکنون رئیس ابتکار تهدید هسته‌ای است، گفت که اگر او بود در مذاکرات غیرمستقیم شرکت نمی‌کرد: «هر دو طرف نشان داده‌اند که آمادگی و انعطاف‌پذیری برای ورود به مذاکرات دارند و باید این کار به‌طور سریع و به روشی انجام شود که منجر به سوءتفاهم نشود.»

طبق گفته یک مقام آمریکایی، برخی از مقامات دولت ایالات متحده معتقد هستند که ویتکاف «نباید خود را به زحمت بیاندازد» مگر اینکه مستقیماً با عراقچی ملاقات کند. برخی دیگر استدلال کردند که بهتر است ویتکاف در عمان تلاش کند و اجازه دهد هر طرف دیدگاه خود را درباره نوع مذاکرات نهایی ارائه دهد.

این مقام افزود: «این اولین ملاقات است تا ببینیم چه چیزی ممکن است و از اینجا می‌توانیم به کدام سو برویم. اگر همه چیز خوب پیش برود، امیدواریم که بتوانیم مذاکرات را در سطح فنی‌تری آغاز کنیم.»

مسیر ملاقات روز شنبه بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران سال‌ها پیش با خروج رئیس‌جمهور ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و اعمال تحریم‌های فشار حداکثری علیه ایران آغاز شد. با وجود تلاش‌های دولت بایدن برای احیای توافق، ایران به‌طور قابل توجهی کیفیت و مقدار اورانیوم غنی‌شده خود را افزایش داد. به ادعای  ارنست مونیز، اکنون ذخیره سوخت ایران می‌تواند ظرف چند هفته برای سوخت‌رسانی به پنج یا شش سلاح هسته‌ای پردازش شود که این ارزیابی توسط بازرسان بین‌المللی و سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده نیز تأیید شده است.

سایه جنگ

ترامپ در شرایطی به کاخ سفید بازگشته که مدعی شده که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را به طور کامل متوقف کند و به حمایت ایران از گروه‌های گروه‌های مقاومت منطقه پایان دهد. ماه گذشته، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مایکل والتز، خواستار برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران شد. ترامپ همچنین هشدار داد که اگر تهران به خواسته‌های ایالات متحده پاسخ ندهد «بمباران‌هایی اتفاق خواهد افتاد که هرگز مشابه آن را ندیده‌اند.»

با وجود این تهدیدات، وزیر امور خارجه پیشین اردن، مروان معاشر معتقد است که ایران آماده مذاکرات است، زیرا اقتصاد آن ضعیف شده، و نیروهای مورد حمایتش تحت حملات اسرائیل در لبنان و غزه و ایالات متحده در یمن قرار دارند. معاشر همچنین به تردیدها در مورد تمایل ترامپ به جنگ اشاره کرد و گفت که او بیشتر به دنبال مذاکرات است تا جنگ.

با وجود تهدیدهای ترامپ برای بمباران ایران و حمایت قوی از اسرائیل، زمانی که در جریان دیدار دو نفره در روز دوشنبه در دفتر بیضی اعلام کرد که مذاکراتی در «بالاترین سطح» با ایران در حال برگزاری است،  به وضوح نتانیاهو را غافلگیر کرد. به گفته معاشر: «او به نتانیاهو گفت که نمی‌خواهد مداخله نظامی انجام دهد.»

نتانیاهو تفسیر خود را ارائه کرد. او در یک بیانیه ویدیویی که پس از جلسه در اسرائیل پخش شد، گفت: او و ترامپ «موافق هستند که ایران نباید سلاح هسته‌ای به دست آورد. این اتفاق می‌تواند از طریق یک توافق حاصل شود». او گف تنها «توافقی که شامل ورود به تأسیسات، انفجار آن‌ها، و از بین بردن تمام تجهیزات تحت نظارت و اجرای آمریکایی باشد» مورد حمایت اوست. نتانیاهو اضافه کرد: «گزینه دوم این است که ایران مذاکرات را کش دهد، و سپس تنها گزینه باقی‌مانده نظامی است. همه این را درک می‌کنند. ما این موضوع را به تفصیل بحث کردیم.»

پس از این دیدار، نتانیاهو با جان راتکلیف، مدیر سیا، و دیوید بارنیا، رئیس موساد دیدار کرد و سپس کابینه امنیتی اسرائیل را در جریان قصد خود برای هماهنگی کامل با دولت ترامپ در مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران قرار داد.

به گفته یاکی دایان، کنسول پیشین اسرائیل در لس آنجلس: «بدون شک، ترجیح اسرائیل راه حل نظامی است». او افزود: «اما ترامپ، استاد قراردادها، می‌خواهد به توافق برسد و اسرائیل باید مطابق با آن عمل کند.»

لیبی؛ الگوی شکست مذاکرات

فضای زیادی برای بروز اختلافات در جریان مذاکرات وجود دارد، چرا که هر طرف سعی دارد حدود مذاکرات را تعیین کند. در مقایسه با دیدگاه وسیع دولت ترامپ در مورد موضوعات قابل بحث، عراقچی این هفته گفت که تنها موضوع مورد بحث، مسئله هسته‌ای است.

به گفته حسین موسویان، سفیر پیشین ایران که در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای حضور داشت، مذاکره‌کنندگان ایرانی احتمالاً در پی توافقی محدود با ایالات متحده هستند که بتوان آن را به سرعت نهایی کرد.او گفت: «اگر ترامپ درخواست کند که تمام برنامه هسته‌ای ایران برچیده شود، هیچ شانسی وجود ندارد. این باعث شکست توافق می‌شود.»

پیشنهاد نتانیاهو برای توافقی «شبیه لیبی»، که در آن معمر قذافی، پس از تهدید ایالات متحده برای نابودی آن، در سال ۲۰۰۳ برنامه هسته‌ای خود را به طور داوطلبانه کنار گذاشت، به گفته او و دیگران، فراتر از آن چیزی است که جمهوری اسلامی ایران حاضر به پذیرش آن باشد.

به گفته موسویان اگر مذاکره‌کنندگان آمریکایی مشابه مرحله اول مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، فقط به دنبال جلوگیری از توسعه سلاح هسته‌ای توسط ایران، اعمال شفافیت بیشتر و تعیین محدودیت‌هایی برای غنی‌سازی باشند، دو طرف ممکن است بر سر مذاکرات بیشتر برای رسیدن به یک «درک اصولی» توافق کنند.

جمهوری اسلامی ایران همواره نسبت به تعامل با ایالات متحده مشکوک بوده است، و ترامپ به‌ویژه در چندین نوبت تهران را عصبانی کرده است. علاوه بر خروج از توافق ۲۰۱۵، ترامپ دستور ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر کرد و بارها تحریم‌های جدیدی را اعمال کرده است، از جمله همین هفته.

در داخل ایران، برخی نشانه‌ها از امید محتاطانه وجود دارد. قیمت دلار پس از رسیدن به پایین‌ترین سطح تاریخی خود در هفته گذشته، اندکی بهبود یافت.

اما بسیاری از ایرانیانی که تحت تحریم‌های فلج‌کننده سال‌ها در تلاش برای تامین معیشت خود هستند، ملاقات پیش رو را به عنوان نمایشی سیاسی می‌دانند که تاثیری بر مسیر کلی ایران نخواهد داشت.

مصطفی، پرستار ۴۹ ساله‌ از تهران گفت وضعیت اقتصادی بد در ایران، باعث شده که کسانی که مشاغلی مانند او دارند نتوانند از خانواده‌هایشان حمایت کنند. او گفت: «واقعاً فکر نمی‌کنم کسی انتظار داشته باشد که اوضاع بهتر شود. بالاترین انتظاری که ممکن است داشته باشند این است که سرعت بدتر شدن اوضاع برای مدتی کاهش یابد.»

کسی جنگ نمی‌خواهد!

هم‌پیمانان ایالات متحده در منطقه نیز از خبر مذاکرات استقبال کردند و مشتاقند که ایالات متحده و ایران بعد از هفته‌ها سخنان تشدیدکننده تنش و شدت گرفتن حضور نظامی آمریکا در منطقه، به صورت دیپلماتیک وارد گفتگو شوند.

یک مقام امارات متحده عربی که به شرط ناشناس ماندن برای بحث در مورد دیپلماسی حساس صحبت می‌کرد گفت: «یک فصل دیگر از درگیری‌های نظامی در منطقه مفید نخواهد بود؛ هیچ‌کس نمی‌خواهد شاهد جنگ دیگری باشد.»

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، که تمایل خود به مذاکرات را نشان داده، سعی داشت در حین بازدید از نمایشگاه صنعت هسته‌ای در روز چهارشنبه، قدرت خود را به نمایش بگذارد. او گفت: «ما به دنبال داشتن سلاح‌های هسته‌ای نیستیم.»او افزود: «ما به دنبال جنگ نیستیم و به هیچ کشوری حمله نخواهیم کرد، اما با هرگونه تجاوزی با قدرت مقابله خواهیم کرد. هرچه تهدیدات و حملات شدیدتر باشد، ما مقاوم‌تر خواهیم بود.»