ادامه جنگ در اوکراین مطابق نقشه پوتین؛ چرا ترامپ در رسیدن به آتش‌بس ناتوان بوده؟

به گزارش اکوایران، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، در توصیف حمله موشکی دو مرحله‌ای مرگبار روسیه به شهر سومی در اوکراین در روز شنبه گفت: «به من گفته شد که آن‌ها اشتباه کرده‌اند»؛ حمله‌ای که گفته می‌شود برای افزایش تلفات، در آن از بمب‌های خوشه‌ای استفاده شده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که موشک‌های مورد استفاده از نوع «اسکندر» بوده‌اند که دقت بالایی دارند. به‌کارگیری دو موشک می‌تواند حاکی از عمد و قصد مشخصی برای زدن نیروهای امدادی‌ای باشد که برای کمک به محل حادثه می‌شتابند. این احتمال که کرملین متوجه اشتباه خود شده باشد، اندک است - چرا که این تاکتیک اکنون به روالی رایج بدل شده - و شاید، یکی از حامیان روسیه در حال توجیه اقدامات این کشور برای رئیس‌جمهور آمریکا است.

به نوشته سی‌ان‌ان، این حمله در آخر هفته، برای متحدان اوکراین یادآور تلخ و خونینی بود از نیت واقعی مسکو در حمله نظامی‌اش: ترساندن و تسلیم کردن مردم اوکراین. شهر سومی همچنین در خط مقدم اهداف فوری روسیه قرار دارد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، می‌گوید که به‌دنبال ایجاد «منطقه حائل» درون خاک اوکراین است و برای تحقق این هدف، به گلوله‌باران این شهر مرزی و پررونق متوسل شده است.

این حمله همچنین توجه ناخوشایندی را به این نکته جلب کرد که تلاش‌های بی‌وقفه کاخ سفید برای دیپلماسی تا چه حد بی‌ثمر بوده‌اند. ترامپ روز جمعه در رسانه‌های اجتماعی گفت که روسیه باید «دست‌به‌کار شود»، اما هیچ مهلت مشخصی تعیین نکرد و از پیامدهای صریح در صورت عدم همکاری نیز سخنی نگفت، هرچند که تحریم‌های ثانویه علیه خریداران نفت روسیه به‌عنوان گزینه‌ای احتمالی مطرح شده است.

در واقع، او در ادامه به مواضع همیشگی و آشنای خود بازگشت. هنگامی که در این باره تحت فشار قرار گرفت، ترامپ گفت که اوکراین آغازگر جنگ بوده است. او گفت: «ببینید، وقتی جنگی رو شروع می‌کنید، باید مطمئن باشید که می‌توانید ببرید، درسته؟ شما نمیاید با کشوری که ۲۰ برابر بزرگ‌تر از شماست بجنگید و بعد امیدوار باشید که بقیه چند تا موشک به شما بدهند.» این پاسخ او به پرسشی درباره درخواست فوری کی‌یف برای دریافت سامانه‌های دفاعی موشکی پاتریوت بود.

در ۱۱ آوریل ۲۰۲۵، کیریل دیمیتریف، مذاکره‌کننده ارشد اقتصادی روسیه، در سن پترزبورگ با استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ، دیدار کرد.

مذاکرات سرگیجه‌آور

حقیقتی که شاید ترامپ تمایلی به انتشار آن نداشته باشد این است که دیپلماسی روسیه، همان‌طور که انتظار می‌رفت، به یک چرخه سرگیجه‌آور از انحراف‌ها بدل شده است و عملاً نتیجه‌ای ندارد، جز اینکه برای مسکو زمان می‌خرد تا جنگ را مطابق با شرایط خودش ادامه دهد.

دیپلمات‌های آمریکایی و روسی اکنون سوار بر یک گردونه‌اند؛ گردونه‌ای که به نظر می‌رسد با طراحی روسیه به حرکت درمی‌آید، با مسیرهایی متعدد که تقریباً هیچ شانسی برای پیشرفت واقعی باقی نمی‌گذارد. استیو ویتکاف، فرستاده خارجی ترامپ، گهگاه به روسیه سفر می‌کند، احتمالاً برای شنیدن مستقیم مطالبات کرملین. یک مقام روسی سفر روز جمعه او به سن پترزبورگ را «سازنده» توصیف کرد. در عین حال، دیپلمات‌های رده‌بالای آمریکا و روسیه در عربستان سعودی دیدار می‌کنند تا پیشنهاداتی درباره آتش‌بس و کاهش تنش گسترده‌تر مطرح کنند. از سوی دیگر، مذاکرات دیپلماتیک رده‌پایین نیز از هفته گذشته در محل جدیدی در ترکیه آغاز شده تا جزئیات فنی بازگشایی سفارتخانه‌ها را بررسی کند.

و این همه‌اش نیست. آمریکایی‌ها و اوکراینی‌ها همچنین در واشنگتن مشغول بررسی راه‌حلی عملی برای یک قرارداد پیچیده مربوط به مواد معدنی نادر هستند. طبق آخرین پیش‌نویسی که به‌دست سی‌ان‌ان رسیده، این قرارداد تقریباً به‌طور کامل به نفع کاخ سفید است.

هم‌زمان، یک مسیر دیپلماتیک جداگانه برای صلح نیز میان آمریکا و اوکراین در عربستان سعودی دنبال می‌شود که تاکنون آتش‌بسی گسترده پیشنهاد داده است؛ پیشنهادی که روسیه هنوز با آن موافقت نکرده است. در مقابل، تنها یک آتش‌بس محدود ۳۰ روزه برای زیرساخت‌های انرژی برقرار شده - آتش‌بسی که با هرج‌ومرج آغاز شد و تقریباً رعایت هم نشد - و قرار است روز جمعه به پایان برسد. این نخستین آزمون دیپلماسی، که از ابتدا محکوم به شکست به‌نظر می‌رسید، هنوز نتوانسته امید به تلاش‌های بعدی را از بین ببرد.

چند مسیر موازی برای یک توافق

تنها فاکتور مشترک میان همه این مسیرها، تلاش دولت ترامپ برای پیشبرد چند گفت‌وگوی موازی است، به امید اینکه سرانجام همه این‌ها به یک روند صلح پایدار منجر شوند. پنج مسیر گفت‌وگوی فعال وجود دارد - و این حتی بدون در نظر گرفتن نقش تقریباً ساکت ژنرال کیت کلاگ، فرستاده ویژه ترامپ در امور اوکراین و روسیه، یا تماس‌های تلفنی گهگاه اما اثرگذار میان پوتین و ترامپ است.

منتقدان مسکو می‌گویند این ساختار پراکنده و گیج‌کننده، تاکتیکی استاندارد از سوی روسیه برای وقت‌کشی است. دولت ترامپ پیش از رسیدن به مرحله عمل، از ضرب‌الاجل‌هایی از ۲۴ ساعت تا ۱۰۰ روز برای دستیابی به صلح سخن می‌گفتند. اما اکنون هیچ ضرب‌الاجل مشخصی در کار نیست - و هیچ پایانی برای مذاکراتی که روزبه‌روز گسترش می‌یابد، دیده نمی‌شود.

اما چرا پوتین به‌دنبال خریدن زمان است؟ چون معتقد است حواس ترامپ به‌راحتی پرت می‌شود و به‌دنبال یک پیروزی آسان است، نه یک مصالحه پیچیده. همچنین، پوتین به‌وضوح بر این باور است که می‌تواند در تابستان امسال در جبهه‌های جنگ پیروزی ملموسی کسب کند که ورق را در مذاکرات برگرداند.

وضعیت میدان

حمله شدید روسیه به سومی، نه‌تنها برای ایجاد فضایی امن در مرزهایش طراحی شده، بلکه هدفش کشاندن نیروهای اوکراینی به این منطقه نیز هست. روسیه در جنوب زاپوریژیا، جایی که تقریباً دو سال پیش قرار بود ضدحمله‌اش به شکلی قاطع موفق شود، پیشرفتی کند اما نگران‌کننده داشته است. یکی از افسران اطلاعاتی اوکراینی که به‌تازگی به نزدیکی شهر خارکیف منتقل شده، خط مقدم در آن منطقه را آرام‌تر از حد انتظار توصیف کرده و از نگرانی نسبت به آینده خبر داده است.

نگرانی‌ها در حال افزایش‌اند که روسیه در حال گردآوری نیروهای کمکی و منتظر خشک شدن زمین در ماه مه است تا حمله‌ای بهاری را تشدید کند - حمله‌ای که مقامات اوکراینی می‌گویند درواقع بخشی از آن از همین حالا آغاز شده است. کی‌یف به‌طور تلویحی از کمبود مهمات توپخانه‌ای در هفته‌های آینده سخن گفته و وعده‌های اخیر متحدانش نیز شاید نتوانند بحران قریب‌الوقوع را برطرف کنند. تابستان امسال برای اوکراین بسیار دشوار خواهد بود.

اینجاست که جنگ به واقعیت عینی بدل می‌شود. مسکو همه چیز را روی این جنگ سرمایه‌گذاری کرده - جنگی که در آن، کمتر از پیروزی را نمی‌تواند بپذیرد. او اکنون سودی در توافق درباره خطوط جبهه‌ای منجمدشده نمی‌بیند. در حالی که کاخ سفید هنجارهای اقتصادی و امنیتی را یکی پس از دیگری کنار می‌گذارد، و اوکراین برای تأمین نیروی انسانی و منابع در تنگناست، جریان امور هر روز بیش‌تر به نفع روسیه پیش می‌رود. روس‌ها در حال وقت‌کشی‌اند، چون معتقدند زمان به نفع آن‌هاست.

دو آینده ناخوشایند

متحدان اروپایی اوکراین نیز با نگرانی خود را برای دو آینده ناخوشایند آماده می‌کنند. نخست، احتمال فروپاشی اوکراین و دیگری لزوم ایستادگی اعضای اروپایی ناتو در برابر روس‌ها بدون کمک آمریکا. این سناریو کمتر محتمل است، اما زمزمه‌های آن در آماده‌سازی‌ها در سراسر قاره شنیده می‌شود. سناریوی دوم، واقع‌بینانه‌تر و علنی‌تر است: بریتانیا و فرانسه در حال رهبری آماده‌سازی نیرویی موسوم به «نیروی اطمینان‌بخش» برای حفاظت از هرگونه آتش‌بس هستند. این سروصدا و برنامه‌ریزی، دو هدف دارد: به کی‌یف این امکان را می‌دهد که با اطمینان از وجود تضمین‌های امنیتی، وارد مسیر دیپلماسی شود؛ و تا حدی نیز مسکو را شرمنده می‌کند که در برابر طرحی برای صلح که بیش‌ازپیش آماده اجراست، همچنان سنگ‌اندازی می‌کند.

اما با هر دور چرخش این چرخ دیپلماتیک، شرایط واقعی برای صلح، گیج‌کننده‌تر می‌شود. به‌نظر می‌رسد پوتین حتی حاضر به ارائه یک وقفه جزئی هم نیست، چون باور دارد ترامپ عملاً اهرمی ندارد و او را برای نپذیرفتن این تنش‌زدایی تنبیه نخواهد کرد.

مشکل این است که هم ترامپ و هم کرملین از ادامه دادن گفت‌وگوها راضی‌اند - و هیچ‌کدام هم واقعاً نمی‌خواهند دست به اقدام بزنند: ترامپ تمایلی ندارد تحریم‌های شدید وضع کند یا رابطه‌اش با مسکو را به خطر بیندازد، و کرملین هم هیچ اشتیاقی به توقف جنگ نشان نمی‌دهد.

ترامپ در آخر هفته درباره گفت‌وگوهای آمریکا با روسیه و اوکراین گفت: «می‌بینیم چه می‌شود، ولی به‌نظرم فعلاً اوضاع خوب است.»

و حالا اوکراین باید امیدوار باشد که منظور او از «خوب»، این نباشد که سرنوشت این کشور قرار است برای همیشه زیر سایه بحران دیگری قرار بگیرد.