به گزارش اکوایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان روز جمعه با حضور در نشستی به میزبانی دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده سندی را به امضا رساندند که واشنگتن آن را گامی مهم در مسیر برقراری صلح میان دو کشور معرفی کرده است.
ترامپ هنگام امضای این توافقنامه در حضور نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان و الهام علیاف، رئیسجمهور جمهوری آذربایجان گفت: این اعلامیه که مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بینالمللی» نامیده میشود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به آذربایجان اجازه میدهد به خاک خود در نخجوان دسترسی کامل داشته باشد. ارمنستان همچنین در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این گذرگاه است که میتواند تا ۹۹ سال ادامه یابد.
بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، در صورت پایداری این توافق، دولت ترامپ به دستاوردی قابل توجه در قفقاز جنوبی دست خواهد یافت؛ موفقیتی که احتمالاً نگرانی مسکو را ـ که این منطقه را بخشی از حوزه نفوذ خود میداند ـ برخواهد انگیخت.
یکی از مهمترین موارد این توافقنامه، ایجاد کریدور ادعایی «زنگزور» یا آنگونه که در توافق آمده، «مسیر ترامپ» است. جمهوری اسلامی ایران همواره مخالفت قاطع خود را با ایجاد چنین کریدوری که تمامیت ارضی کشورهای منطقه و همچنین مسدود شدن مسیرها را به دنبال داشته باشد، اعلام کرده است.
وزارت خارجه ایران نیز در بیانیه رسمی خود «نهاییشدن متن توافق صلح» را با استقبال خواند و آن را «گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه» برشمرد؛ اما همزمان «نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به ویژه در مجاورت مرزهای مشترک» ابراز کرد. این بیانیه تاکید داشت که هر گونه توسعه مسیرهای ترانزیتی باید در چارچوب منافع متقابل باشد و خواستار رعایت کامل حاکمیت ملی کشورها شد.
میانجیگری ترامپ در قفقاز، نمایش تبلیغاتی برای صلح نوبل
محسن پاکآئین، دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل قفقاز در گفتوگو با اکوایران توافق اخیر میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجیگری دونالد ترامپ را نه یک موافقتنامه رسمی، بلکه صرفاً یک «نیتنامه» یا Motivation Letter توصیف کرد که فاقد ارزش حقوقی است و صرفاً جنبه سیاسی دارد.
به گفته او مفاد این سند هیچ نکته تازهای دربر ندارد و مواردی همچون احترام به تمامیت ارضی یکدیگر که پیشتر در سال ۱۴۰۱ نیز اعلام شده بود، مطرح شد؛ توافقی که در نهایت منجر به بازگشت قرهباغ به آذربایجان شد.
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان تاکید کرد که در این سند، بحثی درباره کریدور زنگزور مطرح نشده و تنها دو طرف، با میانجیگری ترامپ به این نیتنامه رسیدهاند؛ موضوعی که به گفته پاکآئین، نه روسیه و نه ایران آن را نمیپذیرند.
او این اقدام را «نمایشی تبلیغاتی» برای معرفی ترامپ بهعنوان یک صلحطلب دانست و گفت: هدف این بود که مسیر دریافت جایزه صلح نوبل برای ترامپ هموار شود، در حالی که او نهتنها در دوران ریاستجمهوری خود نتوانست تصویری صلحطلبانه از خود نشان دهد، بلکه با ارسال سلاح به رژیم صهیونیستی در جنایات علیه غزه، چهره واقعی خود را آشکار کرد. ترامپ حتی در جنگ اوکراین نیز موفقیتی نداشت و در جریان مذاکرات با ایران نیز بهجای تنشزدایی برای نجات اسرائیل به ایران حمله کرد.
پاکآئین افزود: این نشست در عمل یک فضای تبلیغاتی برای ترامپ ایجاد کرد تا از این پس بتواند درباره صلحطلبی خود ادعاهایی مطرح کند، اما اقدام ارمنستان و آذربایجان در انتخاب واشنگتن بهجای مسکو، کاملاً مغایر با منافع روسیه بود.
او یادآور شد که روابط این دو کشور با روسیه در مقطع فعلی سرد است و به همین دلیل ایالات متحده را برای این رویداد انتخاب کردند. به گفته او همچنین اقدام اخیر روسیه در هدف قرار دادن دکل نفتی آذربایجان در اوکراین، «یک پیام جدی» به باکو و ایروان بود.
این کارشناس هشدار داد: حرکتی که در ظاهر صلحطلبانه بهنظر میرسد، میتواند زمینهساز مناقشه یا حتی جنگ جدیدی در قفقاز شود که یک طرف آن روسیه و طرف دیگر ارمنستان و آذربایجان باشند. هر سه کشور باید خویشتنداری کنند و جمهوری اسلامی ایران نیز با رصد دقیق تحولات، این کشورها را به حل اختلافات از راههای مسالمتآمیز دعوت کند.
پاکآئین در پاسخ به پرسشی درباره بخشهایی از بیانیه وزارت خارجه ایران که نسبت به ورود کشورهای خارجی به تحولات قفقاز ابراز نگرانی کرده بود، گفت: قطعاً حضور هر کشور فرامنطقهای، بهویژه آمریکا، برای امنیت قفقاز خطرناک است. آمریکا با هدف تحریک آذربایجان و ارمنستان علیه روسیه وارد این منطقه شده، همانگونه که در اوکراین عمل کرد. در آنجا، واشنگتن اوکراین را بهعنوان طعمه در برابر روسیه قرار داد تا مسکو آغازگر جنگ شود. اکنون نیز قصد دارد قفقاز را به منطقهای جنگی بدل کند و خود، از حاشیه، به طرفین جنگ سلاح بفروشد.
