به گزارش اکوایران، با رسیدن به روزهای پایانی مهلت نهایی فعالسازی مکانیسم ماشه و رد قطعنامه پیشنهادی ایران در شورای امنیت، پرونده هستهای کشور در یکی از حساسترین مقاطع پس از برجام قرار گرفته است.
فرصت بسیار کمی تا احتمال بازگشت همه تحریمهای سازمان ملل باقی مانده و فضای سیاسی و اقتصادی کشور زیر سایه نگرانیهای ناشی از بازگشت تحریمها، بیش از هر زمان دیگری متلاطم است. در همین شرایط، مسعود پزشکیان رئیسجمهوری ایران به نیویورک رفته تا در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی کند؛ سفری که بسیاری از ناظران آن را نه فقط یک حضور تشریفاتی، بلکه آخرین فرصت دیپلماسی ایران در برابر فعال شدن کامل اسنپبک میدانند.
در همین خصوص اکوایران با چند تن از کارشناسان و تحلیلگران سیاست داخلی و بینالملل گفتوگو کرده است.
بنبست دیپلماتیک و محدودیت زمان
محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بینالملل، فعالسازی مکانیسم ماشه را تقریباً قطعی دانست و گفت: فقط یک معجزه میتواند جلوی این روند را بگیرد. او تأکید دارد که حتی اگر اجرای کامل اسنپبک حدود یک ماه طول بکشد، اثر روانی آن بر بازار ارز، سکه و طلا از همین حالا نمایان است.
جلیلوند هشدار داد که با فعال شدن این سازوکار، ایران ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار میگیرد که گرچه مجوز اقدام نظامی نمیدهد، اما فشارهای امنیتی و تحریمی گسترده را به دنبال دارد.
جلیلوند درباره سفر پزشکیان یادآور شد که روسایجمهور ایران در چنین نشستهایی اختیارات محدودی برای مذاکره مستقیم دارند: انتظار گشایش قابل توجه از این سفر واقعبینانه نیست مگر آنکه سطح اختیارات ریاستجمهوری افزایش یابد.
فرصت ششماهه پیشنهادی
جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین کشورمان به طرح روسیه برای تمدید ششماهه مهلت برجام اشاره کرده و این سناریو را یکی از معدود امیدهای دیپلماسی دانست. او گفت: اگر اروپا و آمریکا با این فرصت موافقت کنند، میتوان فضای مذاکره را تا ۹ فروردین حفظ کرد، هرچند احتمال پذیرش این پیشنهاد ضعیف است.
ساداتیان تأکید کرد که ارسال نماینده ویژه مانند محمدجواد ظریف به جای شخص رئیسجمهوری میتواند برای مذاکرات پشتپرده موثرتر باشد؛ اقدامی که البته نیازمند اذن رهبری است.
دو ضربالاجل حساس: ۲۸ سپتامبر و ۱۸ اکتبر
کوروش احمدی، کارشناس روابط بینالملل، به دو تاریخ کلیدی اشاره کرد:
-
۲۸ سپتامبر: آخرین فرصت اروپاییها برای ارائه نامه توقف اسنپبک.
- ۱۸ اکتبر: موعد مختومه شدن قطعنامه ۲۲۳۱.
او هشدار داد که برای توقف روند ماشه، هر دو ضربالاجل باید همزمان مدیریت شود؛ در غیر این صورت، یا تحریمها بازمیگردد یا قطعنامه ۲۲۳۱ از دست میرود.
احمدی معتقد است حتی یک اقدام اعتمادساز حداقلی مانند ارائه گزارش کلی به آژانس میتواند به تعویق مکانیسم ماشه کمک کند، اما زمان بسیار محدود است.
پیامدهای تحریم: سختتر از گذشته
رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بینالملل سه عامل کلیدی را مطرح کرد که تحریمهای جدید را خطرناکتر میکند:
-
کاهش تابآوری داخلی جامعه و حکومت نسبت به دوره قبل تحریمها.
-
پیشرفت فناوریهای نظارتی (هوش مصنوعی و ماهوارهای) که دور زدن تحریمها را دشوارتر کرده است.
-
برداشت منفی کشورهای منطقه از ضعف ایران که آنها را به همراهی بیشتر با غرب ترغیب میکند.
قهرمانپور در ادامه گفت: زمانی که ایران در سال ۱۳۸۵ و پس از بیانیه ۱۶۹۶ نخستین بار تحت تحریم قطعنامه ۱۷۳۷ قرار گرفت، شاید توان تابآوری حکومت و جامعه در برابر فشارها بیشتر بود. اما امروز، پس از سالها تحریم، وضعیت متفاوت است و میتوان گفت کشور در مسیری شبیه به کوبا حرکت میکند؛ یعنی زیرساختها به دلیل فقدان سرمایهگذاری خارجی به تدریج تضعیف و حتی دچار اضمحلال میشوند. در سطح سیاسی نیز، تحریمهای طولانی میتوانند نارضایتیهای اجتماعی و سیاسی را تشدید کنند.
دیپلماسی دقیقه ۹۰
قاسم محبعلی، سفیر پیشین ایران در یونان، نیز گفت: فرصت دیپلماسی هرگز کاملاً از بین نمیرود، اما هر روز تأخیر، هزینهها را سنگینتر میکند. او تأکید دارد که ایران اکنون در آستانه بازگشت به روزهای پیش از برجام و قطعنامههای الزامآور فصل هفتم قرار دارد؛ روندی که میتواند علاوه بر فشار اقتصادی، خطرات امنیتی و حتی نظامی به همراه داشته باشد.
عبور از بنبست ژئوپولیتکی در نیویورک؟
غلامعلی جعفرزاده ایمنآبادی، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی نیز بر لزوم بهرهگیری حداکثری از فرصت حضور در نیویورک تأکید کرد و گفت: رفتن مسعود پزشکیان به نیویورک بدون مذاکره با طرفهای آمریکایی و اروپایی و بهخصوص با دونالد ترامپ، علیرغم تمام رفتارهای غیرحرفهای ترامپ، بیهوده خواهد بود. بهنظر من آقای پزشکیان باید با هماهنگی رهبری انقلاب و شورای عالی امنیت ملی تدابیری اتخاذ کند که اگر ترامپ و تیم آمریکایی درخواست ملاقات دادند با حفظ اقتدار، عزت و مصلحت کشور در این دیدار شرکت کند تا هر چه سریعتر مسئله ما با غرب حل شود و از این بنبست ژئوپلیتیکی که برای ایران ایجاد شده، خارج شویم.
فرصت محدود
کارشناسان متفقالقولاند که زمان برای تهران بسیار محدود است. از یکسو، شورای امنیت با رأی ۹ کشور غربی عملاً مسیر بازگشت تحریمهای بینالمللی را باز کرده؛ از سوی دیگر، حضور پزشکیان در نیویورک میتواند آخرین میدان دیپلماسی باشد، اما تنها در صورتی که همراه با اقدامات عملی اعتمادساز و تصمیمات سطح عالی نظام باشد.
به بیان دیگر، آینده پرونده هستهای ایران در هفته پیشرو رقم میخورد؛ هفتهای که میتواند یا آغاز دوباره یک فصل تاریک تحریمها باشد یا فرصتی برای خرید زمان و بازگشت به میز مذاکره.
