چرایی منفی شدن تورم صنعت؛ صدای پای رکود

به گزارش اکوایران، تورم فصلی تولید کننده بخش صنعت در تابستان امسال منفی 2.3 درصد برآورد شده، به عبارت دیگر میانگین قیمت اقلام صنعتی در مبدا تولید یا همان درب کارخانه در تابستان امسال نسبت به بهار بالغ بر 2 درصد کاهش یافته است. آخرین باری که تورم فصلی تولید کننده صنعت منفی شده بود به تابستان سال 98 باز می گردد، پس از آن این شاخص در روندی صعودی قرار گرفت و حتی در تابستان 99 به بالا 31 درصد هم رسید و اکنون بار دیگر در سال جاری منفی شده است. به تبع منفی شدن تورم فصلی این بخش، تورم نقطه به نقطه صنعت نیز از 46 درصد در بهار امسال به 30.1 درصد رسیده و روندی نزولی به خود گرفته است. کاهش قیمت و یا تورم منفی به طبع برای جامعه خبر خوبی تلقی می شود اما این موضوع به خصوص در مورد شاخص قیمت تولید کننده صنعت می تواند نتایجی دیگری مانند رکود در بر داشته باشد. همچنین شاهد آن بوده ایم که دقیقا در گروه هایی که تورم شان منفی به ثبت رسیده، موجودی انبار ها مثبت برآورد شده است. در ادامه گزارش به بررسی علل منفی شدن تورم بخش صنعت در تابستان و همچنین نتیج آن برای اقتصاد کشور پرداخته شده است.

تورم تولید کننده؛ پیش بینی کننده تورم و اقتصاد

تورم تولید کننده یا همان شاخص ppi یکی از مهم ترین شاخص ها در اقتصاد کلان است. تورم تولید کننده پیشرانی برای تورم مصرف کننده محسوب می شود. به بیان ساده تر افزایش قیمتی که در مبدا تولید و ارائه کالا و خدمات رخ می دهد که تورم تولید کننده گویای آن است، با یک فاصله زمانی به بازار های خرد منتقل شده و مصرف کنندگان آن را حس خواهند کرد. البته در بخش های مختلف این فاصبه زمانی متفاوت است، به عنوان مثال تورمی که در مبدا تولید بخش صنعت رخ می دهد به طبع دیر تر از بخش خدمات به مصرف کننده خرد منتقل می شود. هرچه شرایط اقتصادی و جامعه بی ثبات تر و تورمی تر باشد، این انتقال سریع تر خواهد بود، انتظارات منفی نیز در تسریع انتقال تورم بسیار حائز اهمیت است.

همانگونه که گفته شد تورم تولید کننده تغییرات قیمت در مبدا را نشان می دهد، از همین رو زمانی که قیمت در کوتاه مدت در مبدا کاهش میابد به معنی کاهش تقاضا است. از همین رو می توان گفت که کاهش تقاضا از علل اصلی منفی شدن تورم بخش صنعت در تابستان امسال بوده، کاهش تقاضا بایستی در شاخص هایی مانند تغییرات موجودی انبار نمایان شود. به بیان ساده تر اگر دچار رکود تقاضا شویم بایستی موجودی انبار ها نیز افزایش یابد و تولید بیش از فروش باشد. بررسی ها نشان می دهد تغییرات موجودی انبار ها و تورم گروه های بخش صنعت در تابستان با هم تطابق دارد.

تورم زیر گروه های صنعت در تابستان 1401

بر اساس آمار منتشر شده از 23 گروه اصلی بخش صنعت، تنها 3 گروه تورم فصلی شان در تابستان منفی بوده و سایر گروه ها افزایش قیمت را مبدا تجربه کرده اند. اما با توجه به اینکه سه گروهی که تورم منفی را به ثبت رسانده اند اصلی ترین گروه های بخش صنعت محسوب می شود، تورم کل نیز منفی شده است. به بیان ساده تر هر یک از این زیر گروه ها ضریب اهمیتی در محاسبه تورم کل صنعت دارند، به عنوان مثال ضریب اهمیت صنعت تولید فراورده های توتون و تنبانکو در محاسبه تورم بسیار پایین است و به طبع تغییرات قیمت در این گروه تورم کل صنعت را آنچنان تحت تاثیر قرار نمی دهد.

تورم فصلی تولید کننده گروه «ساخت کک و فرآورده های نفتی» که بیشترین ضریب اهمیت را محاسبه تورم و از این حیث مهم ترین جز بخش صنعت محسوب می شود، منفی 9 درصد به ثبت رسیده است. گروه های «ساخت مواد شیمیایی و فرآورده های شیمیایی» و «فلزات پایه» به تریتب در جایگاه دوم و سوم مهم ترین گروه های صنعت قرار دارند، تورم فصلی تولید کننده این دو گروه در تابستان منفی 3.7 درصد و منفی 9.6 درصد بوده است. تنها این سه گروه تورم فصلی منفی به ثبت رسانده و به این علت که حدود نیمی از ضریب اهمیت محاسبه تورم صنعت متاثر از این سه گروه است، تورم کل فصلی تولید کننده صنعت در تابستان منفی بوده است.

تورم منفی و تغییرات موجودی انبار ها

تحلیل موجودی انبار ها یکی از مهم ترین اجزای اقتصاد کلان است، چه بسا بررسی تغییرات رشد اقتصادی بدون تحلیل تغییرات انبار ها ماه را دچار خطا کند. زمانی که موجودی انبار ها افزایش میابد به معنی بیشتر بودن رشد تولید از رشد تقاضا است که بیان می کند تقاضا به نسبت به عرضه در وضعیت رکود قرار دارد( چنانچه تغییرات موجودی انبار به طور ارادی باشد، تحلیل متفاوت خواهد بود که از بحث کنونی خارج است). بررسی تراز نامه 280 شرکت بورسی که بیش از نیم از تولید صنعتی کشور را تشکیل می دهد گویای این است که؛ موجودی انبار چندین صنعت اصلی اقتصاد ایران در تابستان مثبت بوده است. دو گروه مهمی که در تمامی ماه های تابستان 1401 موجودی انبار هایشان مثبت شده عبارت است از؛ فلزات اساسی و صنایع شیمیایی.

تغییرات موجودی انبار صنایع شیمیایی در تابستان امسال 8.4 درصد برآورد شده، به بیان دیگر در تابستان امسال بالغ بر 8 درصد به موجودی کالاهای محصولات شیمیایی در انبار ها که تولید شده اما تقاضا نشده، افزوده شده است. همچنین تغییرات موجودی انبار های گروه فلزات اساسی یا همان پایه در تابستان امسال مثبت 3.3 درصد به ثبت رسیده است. همانگونه که شاهد آن بودیم دقیقا در همان گروه هایی که تورم شان منفی بوده، شاهد افزایش موجودی انبار هایشان بوده ایم. بر این اساس می توان بیان کرد که رکود سمت تقاضا (به نسبت سمت عرضه) در تابستان امسال در گروه های اصلی بخش صنعت، باعث تورم منفی تولید کننده شده است. همچنین در میان گروه های اصلی بخش صنعت تنها موجودی انبار ماشین آلات منفی شده که در همین گروه هم شاهد تورم مثبت در تابستان بوده ایم. چنانچه بنا باشد در ماه های آتی نیز  موجودی انبار های گروه های اصلی صنعت مثبت شود و رکود تقاضا تداوم پیدا کند، یقیقا تولید کنندگان را از تولید منصرف و رشد تولید نیز در این گروه های متوفق خواهد شد، در ادامه نیز کل بخش صنعت را تحت تاثیر قرار خواهد داد.