خوشبینی تهران به توافق قریب‌الوقوع در وین

به گزارش اکوایران؛ مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده برای احیای برجام که پس از وقفه 10 روزه هفته گذشته از سر گرفته شد و مقامات طرف های توافق برای کاهش شکاف ها همچنان در حال دیپلماسی شاتل هستند، دیپلمات‌های غربی ضمن ابراز امیدواری از پیشرفتی که تاکنون داشته‌اند می‌گویند مسائل سخت حل نشده همچنان باقی است و ایران هرگونه ضرب الاجل تعیین شده توسط قدرت های غربی را رد کرده است.

با این حال المانیتور در مطلبی با عنوان «در حالی که مذاکرات هسته‌ای به آخرین ایستگاه نزدیک‌تر می‌شود تهران خوش‌بین به نظر می‌رسد» نوشت: به نظر می رسد مذاکره کنندگان ایرانی انتظار دارند که مذاکرات در مورد احیای توافق هسته ای به نتیجه موفق قریب‌الوقوع برسد.

ابتکار طرف ایرانی

ایرنا افزود،  با ورود مذاکرات به «مرحله نهایی» هرگونه توافقی به تمایل آمریکا برای کنار گذاشتن «خواسته‌های غیرواقع‌بینانه» و «تصمیم‌گیری برای رفع تحریم‌ها» بستگی دارد.

روزنامه اصلاح طلب ابتکار نیز عنوان کرد: احیای برجام در آخرین ایستگاه است. این روزنامه به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات، "محیط سازنده" را که در "مذاکرات جدی در مورد موضوعات باقی مانده ادامه دارد" تحسین کردند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه به لیز تراس، همتای انگلیسی خود گفت که این پیشرفت به دلیل «رویکرد و ابتکار منطقی طرف ایرانی» بوده است.

اهمیت راستی آزمایی و تضمین

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران پیش از این روز دوشنبه اعلام کرد که مذاکرات به بن بست نرسیده و تهران بر طرف آمریکایی برای «ضمانت های ملموس» برای رفع تحریم ها فشار می آورد.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران روز سه‌شنبه در توییتر نوشت: «بی صداقتی ثابت شده آمریکا بزرگترین تهدیدی است که هر توافقی را به خطر می‌اندازد». وی افزود: «راستی‌آزمایی و تضمین بخش جدایی ناپذیر یک معامله خوب است».

مقامات ایرانی در اظهارات عمومی خود در طول مذاکرات، همواره خواستار «دیپلماسی نتیجه‌محور» شده‌اند. آنها سقف را برای رفع کامل تحریم‌ها بالا نگه داشته‌اند، که شمخانی می‌گوید توافق باید «سودهای اقتصادی قابل اعتماد و پایدار» برای ایران فراهم کند.

به عنوان رادیکال ترین و سازش‌ناپذیرترین رویکردهای محافظه‌کارانه ایران، روزنامه فرامحافظه‌کار کیهان به دیپلمات‌های ایرانی توصیه کرد هوشیار باشند و به آنها گفت که باید اطمینان حاصل شود که «آمریکا لغو تحریم‌های خنثی‌شده را به ما نفروشد».

این روزنامه پیشنهاد می‌کند که «گزارش‌ها و آمارهای معتبر در حال حاضر رشد درآمدهای نفتی ایران را حتی با وجود تحریم‌های آمریکا نشان داده‌اند».

ایران آماده احیای برجام است

همچنین شورای آتلانتیک در تحلیلی باعنوان «ایران افکار عمومی را برای احیای برجام آماده می کند» مدعی شده است که تهران به تضمینی نیاز دارد که تجربه ترامپ تکرار نخواهد شد. بقیه موارد قابل مذاکره است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، خاطرنشان کرد: تهران ایده مذاکره مستقیم با آمریکا را در صورتی که به توافقی مناسب و تضمین شده کمک کند، نادیده نخواهد گرفت. ایران تاکنون از مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها در وین خودداری کرده است و در عوض پیام‌هایی را از طریق هیئت‌های دیگر برای مذاکرات ارسال کرده است.  رهبری عالی ایران نیز پیش‌تر اشاره کرد که می‌توان بدون تسلیم شدن، «با دشمن مذاکره کرد».

۳ عامل تلطیف موضع تهران

نویسنده مدعی است، به نظر می رسد تهران درباره شرایط سختی را که برای بازگشت به پایبندی کامل به برجام تعیین کرده بود، اندکی نرمش کرده است؛ از جمله درباره لغو تمامی تحریم های اعمال شده توسط دولت ترامپ و همچنین رد مذاکرات مستقیم با ایالات متحده در وین.

چندین تحلیلگر با نفوذ ایرانی و مقامات سابق می گویند که این تغییرات سیگنال های قوی از تمایل ایران برای بازگشت به پایبندی کامل حتی بدون رعایت همه شرایط سخت قبلی است. نظر آنها این است که سیاستگذاران اصلی، مذاکره مستقیم با آمریکا را تایید کرده اند تا قبل از پرداختن به موضوعات دیگر، پرونده هسته‌ای را حل و فصل کنند.

از جمله این تحلیلگران جاوید قربان اوغلی، دیپلمات ارشد سابق ایران است که معتقد است این دور مذاکرات در وین «ممکن است دور نهایی باشد». او همچنین پیشنهاد کرده است که روسیه و چین که بخشی از مذاکرات وین هستند، متحدان قابل اعتمادی برای ایران نیستند.

به ادعای تحلیلگر شورای آتلانتیک عوامل متعددی مسئول این تغییر عقیده هستند، که مهمترین آنها درک این موضوع است که شکست احتمالی مذاکرات وین، یک بهبودی سیاسی-اقتصادی بسیار ضروری برای ایران را از بین خواهد برد.

عامل دیگر بی صبری آشکار مقامات آمریکایی در مورد لزوم دستیابی به توافق قبل از پیشرفت بیشتر برنامه هسته ای ایران است.

عامل سوم و حیاتی، احتمال یک رویارویی نظامی جدید با آمریکا بر سر عراق است. اگرچه نه ایران و نه آمریکا خواهان تشدید تنش ها در عراق نیستند، فعالیت متحدان شیعه ایران در آنجا خطر چنین رویارویی را افزایش داده است.

ایران برای توافق مصمم و آمریکا مردد است

نویسنده می‌افزاید: به طور خلاصه، فضای تهران -که به طور غیرمستقیم و ضمنی از مراکز اصلی تصمیم‌گیری می‌آید- این است که توافق بیش از حد ممکن و در واقع مسلم است - و اگر مذاکرات به هم بخورد، تقصیر آمریکاست.

با ارزیابی رسانه های ایرانی، تهران مشتاق توافق است و این واشنگتن است که مردد به نظر می رسد.

تهران پس از اطمینان از عدم خروج مجدد آمریکا از برجام (دریافت تضمین)، به برجام پایبند خواهد بود. ایران می‌خواهد قبل از اینکه به پایبندی کامل خود به برجام بازگردد (که مستلزم از بین بردن یا حداقل حذف سانتریفیوژهای پیشرفته تر خود و ارسال ذخایر مازاد اورانیوم غنی شده خود است) از آمریکا تضمین دریافت کند.

برای تهران همه موارد به جز «تضمین» قابل مذاکره است

نویسنده مقاله که نامش فاش نشده و به عنوان «یک چهره شناخته شده در صحنه سیاسی ایران» معرفی شده است، در پایان نوشت: سوالی که تا آنجا که به تهران مربوط می شود باید پاسخ داده شود، این است که اگر دونالد ترامپ یا یک سیاستمدار همفکر در سال 2024 انتخاب شود، با توجه به فضای واشنگتن چه می شود؟ تهران به تضمینی نیاز دارد که تجربه ترامپ تکرار نخواهد شد. بقیه موارد قابل مذاکره است.

اختلاف عمیق مالی و نفیو

از سوی دیگر سالم الکتبی در تحلیلی برای جروزالم پست به این پرسش اساسی پرداخته است که آیا اساساً توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران در دیدرس است یا خیر، و می‌نویسد: اعلامیه طرف های آمریکایی و ایرانی مبنی بر اینکه آنها مایل به مذاکره مستقیم هستند ممکن است برای برخی نشانه مثبتی باشد. برای دیگران، این نقطه عطفی است که می تواند به امتیازات بیشتر ایالات متحده منجر شود.

وی نوشت: پس از هشت دور مذاکره ایران و هیأت‌های پنج عضو شورای امنیت و آلمان، به نظر می‌رسد مذاکرات توافق ایران در آستانه موفقیت است، مگر اینکه طرف‌ها در موضع خود سخت‌تر شوند، به‌ویژه که شرایط بین‌المللی کنونی نیز پیچیده‌تر شود. چراکه به زعم نویسنده بحران بین قدرت‌های بزرگ (تنش‌ها در اطراف اوکراین و تایوان) می‌تواند به نفع تهران برای گرفتن امتیاز بیشتر باشد.

به نوشته تحلیلگر جروزالم پست در این زمینه، نکاتی در مورد چگونگی ادامه مذاکرات ارائه شده است. از همه جالبتر، اخراج یا استعفای ریچارد نفیو، معاون نماینده ویژه آمریکا (ایالات متحده آمریکا) در امور ایران، رابرت مالی، از هیئت مذاکره کننده است.

اگرچه ایالات متحده رسماً در مورد دلایل خروج او از مذاکرات سکوت می کند و فقط می گوید که تغییر پرسنل پس از یک سال در دولت بسیار رایج است، چند مقاله خبری ممکن است بینش کمی در مورد آنچه اتفاق افتاده است ارائه دهد.

گزارشی در مجله انگلیسی The Spectator حاکی از آن است که مذاکرات در دورهای قبلی اصلا مؤثر نبوده است. به ادعای این گزارش رابرت مالی تمایل به دادن امتیازات بیشتر به ایرانی ها دارد.

این مجله به منابع دیپلماتیک غربی استناد می‌کند که مالی «سازشگرترین مقامی است که تا به حال دیده‌ایم» و اشاره می‌کند که مالی و معاونش ریچارد نفیو قبل از ترک صحنه مذاکره در وین، در مورد این رویکرد چ اختلاف نظر داشتند. اختلاف بین این دو مرد به حدی بود که به طرز شگفت انگیزی قبل از کریسمس گذشته با یکدیگر صحبت نکردند.

سود مذاکره مستقیم برای ایران

در این زمینه، بسیاری از ناظران آنچه را که می‌توان آن را فیلتر کردن هیئت مذاکره‌کننده آمریکا توصیف کرد، با تصمیم ایران در رد مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها پس از تأکید آمریکایی‌ها بر اهمیت گفت‌وگوی مستقیم، مرتبط می‌دانند.

در ادامه حسین عبداللهیان، وزیر امور خارجه، آمادگی کشورش را برای مذاکره مستقیم با آمریکا اعلام کرد، اتفاقی که چندین بار معنایی در بر دارد. به ادعای نویسنده، جدی ترین آنها عزم راسخ دولت بایدن برای دستیابی به هر گونه توافقی با ایران، صرف نظر از ماهیت یا مدت آن، موقت یا نامحدود بودن آن است.

نویسنده مدعی است، علیرغم هشدارهای مکرر آمریکا مبنی بر نبودن وقت، آخرین فرصت و مواضع دیگر، ایرانی ها بیشتر از آنچه در رسانه ها می خوانند، با توجه به رفتار هیئت آمریکایی در وین تفسیر می کنند.

اعلام آمادگی طرف‌های آمریکایی و ایرانی مبنی بر تمایل آنها برای مذاکره مستقیم ممکن است برای برخی نشانه مثبتی باشد، اما برای برخی دیگر نقطه عطفی است که می‌تواند منجر به امتیازات بیشتر آمریکا و مزایای استراتژیک برای ایران شود.

پیوند توافق هسته‌ای، آزادی زندانیان و انتخابات کنگره آمریکا

الکتبیب در ادامه نوشته است: برخی از ناظران بر این باورند که پرزیدنت بایدن از پرداختن به هرگونه فرمول دیگری به جز توافق با ایران خودداری می کند، زیرا می ترسد شکست مذاکرات به شانس حزب دموکرات در انتخابات میان دوره ای نوامبر لطمه بزند. شکست در وین به گزینه های دیگری برای مقابله با ایران نیاز دارد، به همین دلیل است که کاخ سفید در تلاش است تا از ورود به این وضعیت به طور کامل جلوگیری کند.

نشانه اصلی اینکه دولت بایدن مذاکرات وین را به انتخابات کنگره گره می زند از رابرت مالی است. او اخیراً به طور غیرمستقیم به این واقعیت اشاره کرد که بازگشت به توافق هسته ای ایران با آزادی چهار شهروند زندانی آمریکایی مرتبط است. مالی بر موضع آمریکا مبنی بر جدا بودن موضوع چهار بازداشتی در ایران از مذاکرات هسته ای تاکید کرده، اما به طور فزاینده ای آشکار می شود که آزادی آنها پیش شرط توافق هسته ای است و حتی برخی ناظران آن را تنها شرط بازگشت به توافق می‌دانند.

مالی گفت: «موضوع آنها جدا ست و ما در حال پیگری هر دوی آنها هستیم. اما من می گویم که تصور بازگشت به توافق هسته ای برای ما بسیار سخت است در حالی که چهار آمریکایی در ایران زندانی هستند». به زعم نویسنده، این تا حد زیادی منعکس کننده تغییر در موضع ایالات متحده است که به اعتقاد من در حال حرکت به سمت یک توافق نهایی با ایران است که می تواند به عنوان یک منفعت دیپلماتیک و سیاسی به مردم آمریکا فروخته شود.

نویسنده در پایان مدعی شده است: به عبارت دیگر، آزادی چهار آمریکایی ممکن است چهره پرزیدنت بایدن را نجات دهد و به او اجازه دهد تا ادعا کند که حفاظت از جان آمریکایی ها مهمتر از تشدید تحریم ها علیه ایران و همه اینها است. در واقع، ایران و همچنین روسیه و چین بر این باورند که دیپلماسی آمریکا هیچ پنجه‌ای ندارد. آنها معتقدند که بایدن گزینه جنگ را رد می کند و این یک تهدید جدی برای نفوذ ایالات متحده و موقعیت جهانی آن است.