آخرین تلاش اتحادیه اروپا برای نجات برجام

به گزارش اکوایران، روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز گزارش داد که انریکه مورا هماهنگ کننده اتحادیه اروپا در تلاش برای یافتن راه حلی برای بن بست چند ماهه بین تهران و واشنگتن، روز سه‌شنبه به تهران سفر خواهد کرد و آن را آخرین تلاش اتحادیه اروپا برای نجات برجام توصیف کرد.

نورنیوز، رسانه منتسب به شورای عالی امنیت ملی ایران که هدایت تصمیمات در مذاکرات توافق هسته‌ای را بر عهده دارد، روز شنبه سفر انریکه مورا، معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا (EEAS) را تایید کرد.

این رسانه گزارش داد: با توجه به نقش اتحادیه اروپا در تبادل نظر بین تهران و واشنگتن، سفر انریکه مورا به تهران را می توان گامی جدید برای مذاکرات سازنده پیرامون مسائل معدود اما مهم باقی مانده تلقی کرد. این گزارش تاکید کرد که ایران علیرغم «تداوم رویکردهای خصمانه آمریکا علیه کشورمان» که مغایر با روح مذاکرات سازنده است، همچنان در مذاکرات باقی مانده است.

بر اساس گزارش الجزیره، گفت‌وگوها برای احیای برجام از اوایل ماه مارس برای هفته‌ها تعلیق شده، چراکه ایران و ایالات متحده نتوانستند بر سر تعدادی از موضوعات محدود اما حیاتی به توافق برسند.

مهمترین آنها این است که آیا ایالات متحده نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از لیست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت خارجه آمریکا  (FTO) را لغو خواهد کرد یا خیر. ایران همچنین تاکید کرده است که حصول اطمینان از منافع اقتصادی حاصل از توافق هسته‌ای احیا شده نیز همچنان روی میز است، اما جزئیات بیشتری در مورد آن ارائه نکرده است.

دو طرف از اوایل سال جاری پیام‌هایی را از طریق هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارسال کرده‌اند، زیرا ایران از مذاکره مستقیم با آمریکا پس از خروج یکجانبه واشنگتن از توافق در سال 2018 خودداری کرده است.

ایده سفر دوباره مورا به تهران هفته‌ها پیش توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطرح شده بود. مورا آخرین بار در اواخر ماه مارس به تهران سفر کرد و متعاقباً به واشنگتن رفت. اما رد و بدل پیشنهادات بی‌نتیجه ماند و اکنون موضوع حذف سپاه از لیست یاد شده در هر دو کشور با حساسیت‌های سیاسی بیشتری مواجه است.

ایران همچنان به طور علنی، بر این تاکید دارد که ایالات متحده باید با کنار گذاشتن «مطالبات زیاده‌خواهانه» خود، رویکردی «واقع بینانه» اتخاذ کند و پس از آن می توان به سرعت به توافق دست یافت.

در همین حال، ایالات متحده گفته است که ایران در صورت حذف نام سپاه از فهرست [ادعایی] «سازمان‌های تروریستی خارجی» باید در مورد فعالیت‌های منطقه‌ای خود تضمین دهد و این موضوع را فراتر از برجام اعلام کرده است. اما از نگاه ایران این نامگذاری به عنوان بخشی از کمپین «فشار حداکثری» دونالد ترامپ، پس از خروج از توافق هسته‌ای تلقی می‌شود.

بر اساس گزارش المانیتور، یک منبع نزدیک به سپاه گفت: «ترور [شهید] سردار سلیمانی بر اساس نامگذاری سپاه به عنوان سازمان تروریستی رخ داده است و ماندن آنها و سپاه قدس در این لیست ها به معنای پذیرش حق آنها برای ترور فرماندهان ما چه حالا و چه بعداً خواهد بود».

آخرین تیر در خشاب

وال استریت ژورنال در اول ماه مه گزارش داد، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا، ظاهراً پیشنهاد داده است که دوباره به ایران سفر کند تا این بن‌بست را از بین ببرد، اما تا روز گذشته به نظر می‌رسید هنوز ایران دعوتنامه‌ای صادر نکرده است.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «مورا می خواست به تهران برود و با آنها صحبت کند و ببیند آیا می توان راهی برای پیشرفت پیدا کرد یا خیر. و من فکر می کنم ایران تمایلی به دعوت از هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ندارد زیرا آنها پیش‌بینی می‌کنند که او پیشنهاد جدیدی را که می‌خواهند به آنها ارائه نمی‌دهد، بلکه سعی می‌کند آنها را متقاعد کند که از درخواست‌های خود برای خروج سپاه از فهرست FTO صرف نظر کنند». بورل نیز این اکراه اولیه ایران را تأیید کرد و گفت که وی خواستار سفر مورا به تهران بوده است اما ایران در ابتدا «بسیار بی‌میل بود».

با این حال  روز شنبه روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی از سفر قریب‌الوقوع مورا به تهران خبر داد و نوشت: اتحادیه اروپا آخرین تلاش خود را برای نجات توافق هسته ای ایران و شکستن بن بست ناشی از اختلاف تهران و واشنگتن درباره حذف نام سپاه پاسداران از لیست FTO آغاز می‌کند.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به فایننشال تایمز گفت که او به دنبال یک «راه حل میانی» برای پایان دادن به بن‌بستی است که بیش از یک سال تلاش‌های دیپلماتیک برای امضای توافق احیای برجام را تهدید می‌کند.

بورل همچنین به این روزنامه گفت که ایران ابتدا نسبت به سفر مورا به تهران «بسیار بی‌میل بود». وی این تلاش دیپلماتیک را به عنوان "آخرین تیر در خشاب" توصیف می‌شود.

تنها نقطه تعادلی ممکن

فایننشال تایمز همچنین گزارش داد که بورل در حال بررسی سناریویی است که در آن تعیین نامگذاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در FTO برداشته می‌شود اما سایر بخش‌های این سازمان ذیل فهرست باقی می‌مانند. اما پیشنهاد مشابهی قبلاً به تهران ارائه شده بود که هنوز به موفقیت منجر نشده است.

مقامات غربی اصرار دارند که توافقی آماده امضا است. اما از ماه مارس تاکنون هیچ مذاکره ای در وین صورت نگرفته است. تهران بارها اعلام کرده است که در صورت تحقق خواسته‌هایش توسط واشنگتن آماده امضای توافق است.

تحلیلگران گفتند که دولت بایدن تمایلی به لغو این نامگذاری ندارد زیرا با واکنش شدید داخلی و همچنین مخالفت متحدان آمریکا در خاورمیانه مواجه خواهد شد.

بورل گفت: «در این لحظه، باید بگویم که به عنوان هماهنگ کننده [مذاکرات وین] این پیشنهاد را به طور رسمی روی میز می گذارم. تنها نقطه تعادل ممکن همین نقطه است. ما نمی‌توانیم برای همیشه به همین منوال ادامه دهیم، زیرا در این بین ایران به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد».

وی افزود: «پرونده روی میز خود رئیس جمهور بایدن است، گفتگوهای من با [آنتونی] بلینکن به پایان رسیده است».

یک مقام ارشد دولت آمریکایی گفت واشنگتن معتقد نیست که موضوع سپاه به مذاکرات هسته ای مرتبط باشد. این مقام گفت: «اگر برای ایرانی‌ها مهم باشد که این نامگذاری را برداریم، در ازای آن به چیزی نیاز داریم که نگرانی‌های غیرهسته‌ای ما را برطرف کند. اگر ایران اصرار داشته باشد که این نامگذاری باید برداشته شود و همه ایده‌هایی را که ما مطرح کرده‌ایم رد کند، مذاکرات با شکست مواجه خواهد شد.»

با این حال، بورل در نشانه ای از تأثیر تهاجم روسیه به اوکراین بر مذاکرات گفت که مذاکره کنندگان به ایران اولتیماتوم نمی دهند. تحلیلگران می گویند که آنها در مورد ایجاد یک بحران جداگانه با ایران محتاط هستند و مشتاق به دستیابی به توافقی هستند که تهران را قادر می سازد تا صادرات نفت خود را برای جلوگیری از افزایش قیمت انرژی و جایگزینی نفت خام روسیه افزایش دهد.

بورل گفت که آمریکا و ایران خواهان توافق هستند. ما اروپایی‌ها نیز از این معامله بسیار ذینفع خواهیم بود، او افزود: «خب ما به آن نیاز نداریم، اکنون برای ما بسیار جالب است که یک تامین کننده [خام] دیگر داشته باشیم. و آمریکایی ها به موفقیت دیپلماتیک نیاز دارند».

هیچ گزینه بدون هزینه‌ای وجود ندارد

علی واعظ، کارشناس مسائل ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت که دولت بایدن قبلا در گفتگو با دولت حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق، در ازای تعهد به ادامه مذاکرات بر سر یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر و بحث‌های بعدی در مورد مسائل منطقه‌ای، پیشنهاد حذف سپاه پاسداران از این فهرست را داده بود. واشنگتن علاوه بر اینکه همان پیشنهاد را به رئیس جمهور ابراهیم رئیسی داد، پیشنهاد دیگری نیز مطرح کرد که دو طرف متعهد شوند مقامات یکدیگر را هدف قرار ندهند. در هر دو مورد، تهران از پذیرش پیشنهادات آمریکا امتناع کرد.

واعظ گفت: « در حالی که ایرانی‌ها امیدوار بودند که بایدن ابتدا پلک بزند، دولت آمریکا پس از اتمام گزینه‌های خود، اکنون امیدوار است که ایرانی‌ها فارغ از خروج سپاه از فهرست FTO با توافق موجود موافقت کنند».

وی گفت که اکنون خطر این است که تلاش برای احیای برجام وارد یک دوره طولانی برزخ شود. او گفت: «هیچ گزینه بدون هزینه برای دولت وجود ندارد».