هدف پنهان عملیات ترور روز یک‌شنبه در تهران

به گزارش اکوایران، در حالی که مذاکرات احیای برجام به واسطه اختلاف اخیر میان ایران و ایالات متحده به بن‌بست کشیده شده، شنیده شده تلاش‌های میانجی‌گرانه در حال ثمر دادن است و دو طرف به سوی مصالحه‌ای در این زمینه پیش می‌روند. در این شرایط روز گذشته یکی از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تهران مورد سوءقصد قرار گرفت. در حالی که منابع ایرانی انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفته‌اند، انگیزه‌های این عملیات تروریستی محل پرسش قرار گرفته است.

ترتیتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی رسپانسیبل استیت کرفت با عنوان «آیا ترور اخیر در ایران یکی دیگر از تلاش‌های اسرائیل برای خرابکاری در برجام بود؟» به بررسی گمانه‌های پیرامون این حادثه پرداخته است.

ترور در روز روشن

در حالی که هنوز کسی مسئولیت جدیدترین ترور یک مقام ایرانی را بر عهده نگرفته، اگر گمانه زنی‌های اولیه رسانه‌ها مبنی بر مسئولیت اسرائیل در این حادثه درست باشد، انگیزه و اهداف آن چه می‌تواند باشد؟

آن‌چه ما می‌دانیم این است که یک افسر ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران روز یک‌شنبه در مقابل خانه‌اش در تهران توسط دو مرد مسلح ناشناس سوار بر موتور به ضرب گلوله کشته شد. ما هم‌چنین می‌دانیم که معدود کشورهایی هستند که انگیزه و توانایی انجام ترور در ایران را دارند و اسرائیل -احتمالاً با استفاده از اعضای سازمان مجاهدین خلق- تعدادی از دانشمندان ایرانی را در گذشته به همین شکل ترور کرده است.

همان‌طور که روز یک‌شنبه در واشنگتن پست اشاره شد، «اتهام [ایران] به [مسئولیت اسرائیل] و هم‌چنین شیوه کشتار وقیحانه، احتمال ارتباط این عملیات را با سایر ترورهای موتورسیکلتی که قبلاً به اسرائیل در ایران نسبت داده شده بود، مانند آنهایی که دانشمندان هسته‌ای این کشور را هدف قرار داده، افزایش داده است».

عملیات از راه دور

آخرین ترور برجسته‌ای که به اسرائیل نسبت داده شده، ترور محسن فخری‌زاده، معمار برنامه اتمی ایران بود که در نوامبر 2020، درست دو ماه قبل از آغاز به کار جو بایدن به عنوان رئیس جمهور -که در جریان مبارزات انتخاباتی خود وعده داده بود که ایالات متحده را بار دیگر به توافق هسته‌ای بازگرداند- اتفاق افتاد.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای بعدی، اسرائیل یا عواملش فخری زاده را با استفاده از یک ربات هوش مصنوعی با کنترل از راه دور که به صورت غیرقانونی به ایران قاچاق شده و در آنجا مونتاژ شده بود، ترور کردند.

تعویق توسعه هسته‌ای یا عقب راندن دیپلماسی

اگر هدف از این ترورها به تعویق انداختن پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران بوده باشد، تا حد زیادی نتیجه عکس داشته است. به گفته بسیاری از کارشناسان، به نظر می رسد پس از هر ترور برنامه هسته‌ای تهران شتاب گرفته و اکنون به نقطه‌ای رسیده است که به ادعای آنها ایران تنها دو هفته با نقطه گریز هسته‌ای فاصله دارد.

در حالی که به نظر می‌رسید این ترورها با پیشرفت برنامه هسته‌ای ارتباطی نداشته باشد -مگر آ‌ن‌که انگیزه‌ای برای تشدید آن بوده‌- این ترورها با زمان‌هایی مصادف شدند که به نظر می‌رسید ایالات متحده و ایران در آستانه یک پیشرفت دیپلماتیک هستند.

در واقع، تیم اوباما ترورهای پیشین اسرائیل را دقیقاً به این دلیل محکوم کردند که می‌دانستند این قتل‌ها برنامه هسته‌ای ایران را متوقف نمی‌کند و تنها هدف و تأثیر آن عقب‌نشینی از دیپلماسی خواهد بود. به همین ترتیب بود که ترور یکی از دانشمندان ایرانی در سال 2012 - درست زمانی که دولت اوباما بی‌سروصدا مذاکراتی را که نهایتا به برنامه جامع اقدام مشترک در سال 2015 ختم شد را آغاز کرد- باعث محکومیت شدید مقامات عالی ایالات متحده شد.

سنگ‌اندزی در برابر پیشرفت مذاکرات

هویت آخرین قربانی ترور در ایران ممکن است سرنخی از مقاصد احتمالی به ما بدهد. حسن صیاد خدایی، سرهنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود - همان سازمانی که بر اساس گزارش‌ها، قرار گرفتنش در فهرست تروریسم وزارت امور خارجه آمریکا در دوران ترامپ تبدیل به آخرین مسئله مورد اختلاف میان ایالات و ایران برای پیوستن مجدد به توافق هسته‌ای است.

اگرچه تیم بایدن می‌داند و اذعان کرده که حضور سپاه پاسداران در این فهرست هیچ کمکی به منافع واشنگتن در محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران نمی‌کند و دولت ترامپ دقیقا به این دلیل این اقدام را انجام داده تا از نظر سیاسی کار را برای بازگشت جانشینانش به برجام بسیار دشوارتر کند، اما تاکنون از حذف این سازمان از فهرست مذکور خودداری کرده است.

شایعاتی وجود دارد مبنی بر این‌که تهران ممکن است در مورد اصرار خود بر خروج سپاه پاسداران از این فهرست به عنوان شرط بازگشت خود به محدودیت‌ها در مورد غنی‌سازی اورانیوم و سایر مفاد کلیدی برجام، آماده مصالحه باشد. وزیر امور خارجه قطر که میانجی‌گری میان واشنگتن و تهران را برعهده داشته، روز شنبه این نکته تائید کرده است. آیا واقعا یک پیشرفت احتمالی در راه بود؟

همان الگوی قدیمی؟

اگر اسرائیل پشت این ترور است، به همین دلیل است که به جای یک دانشمند هسته‌ای، یک افسر سپاه را هدف قرار داده است؟ آیا محاسبه کرده که ترور یک افسر سپاه پاسداران  مخالفان تندرو برجام را چنان تحریک می‌کند که دستیابی به سازش را بسیار دشوارتر می کند؟

این مطمئناً با الگوهای گذشته مطابقت دارد: زمانی که به نظر می‌رسید ترورهای اسرائیل برای خرابکاری در تعامل دیپلماتیک آمریکا با ایران زمان‌بندی شده بود. این مسئله زمانی جالب به نظر می‌رسد که ایران استدلال کرده حفظ سپاه پاسداران در فهرست تروریسم ترور اعضای این سازمان را بر اساس قوانین ایالات متحده صورت قانونی می‌بخشد.

اگر اسرائیل در پشت پرده این عملیات ترور دست داشته باشد، این مسئله قطع به یقین با انگیزه از بین بردن هرگونه سازش احتمالی در مورد وضعیت سپاه پاسداران بین واشنگتن و تهران انجام شده است. این همچنین نشان می‌دهد که استراتژی بایدن در تلاش برای مماشات با اسرائیل تاکنون نتوانسته از خرابکاری آن در دیپلماسی آمریکا جلوگیری کند.