احیای چشم‌انداز احیای برجام/ مذاکره ایران-آمریکا در قطر؟

به گزارش اکوایران، وزیر امور خارجه ایران روز شنبه در بحبوحه تلاش دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا برای شکستن بن بست چند ماهه در مذاکرات هسته‌ای  گفت: «مذاکرات غیرمستقیم ایران با آمریکا برای احیای توافق هسته ای 2015 به زودی از سر گرفته می شود».

گفتگوی طولانی اما مثبت

خبرگزاری الجزیره نوشته است: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و جوزپ بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا، در یک کنفرانس خبری پس از گفتگوی «طولانی اما مثبت» در روز شنبه اعلام کردند که توافق کرده‌اند که مذاکرات غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن برای احیای برجام ظرف چند روز آینده از سر گرفته شود.

امیرعبداللهیان به خبرنگاران گفت، آنچه برای ایران مهم است این است که بتواند از مزایای اقتصادی کاملی که در توافق اولیه وعده داده شده بود، بهره مند شود.

وی گفت: «هر موضوعی که بتواند بر منافع اقتصادی ایران تأثیر منفی بگذارد، برای ایران و دولت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور قابل قبول نخواهد بود».

وزیرخارجه ایران گفت: «ما به ویژه امیدواریم که طرف آمریکایی این بار به طور واقع‌بینانه و منصفانه دست به اقدامات متعهدانه و مسئولانه برای رسیدن به نقطه نهایی توافق بزند».

بورل همچنین از از سرگیری مذاکرات استقبال کرد و گفت که بازگرداندن توافق هسته‌ای به نفع منطقه و جهان خواهد بود.

او همچنین گفت که مایل است در آینده، احتمالاً زمانی که تحریم‌های آمریکا لغو شود، به ایران بازگردد تا درباره «پتانسیل بالای» گسترش روابط تجاری و انرژی بین ایران و اتحادیه اروپا گفتگو کند.

او در مجموعه ای از توئیت ها پس از کنفرانس خبری بدون اشاره به جزئیات گفت: مذاکرات با هدف "حل و فصل آخرین مسائل باقی مانده"  از سر گرفته خواهد شد.

بورل و معاونش انریکه مورا اواخر روز جمعه وارد تهران شدند و روز شنبه با امیرعبداللهیان و علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد هسته ای دیدار کردند. بورل همچنین روز شنبه با علی شمخانی، مقام ارشد امنیت ملی ایران دیدار کرد.

امیرعبداللهیان هفته گذشته اعلام کرد که ایران پیشنهاد جدیدی به آمریکا برای پیشبرد مذاکرات ارائه کرده است. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جزئیاتی را ارائه نکرد، اما گفت که پیشنهاد جدید از طریق اتحادیه اروپا و دو وزیر امور خارجه که نامشان را ذکر نکرد، مطرح شده است.

سفر مورا و بورل به تهران چند روز پس از دیدار آنها با رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران انجام می‌شود که طی آن مالی «تکرار تعهد قاطعانه آمریکا برای بازگشت به توافق» را اعلام کرد.

خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفت که نمی تواند درباره وضعیت مذاکرات صحبت کند. کربی به خبرنگارانی که در ایر فورس وان همراه وی سفر می‌کردند، گفت: «اما هیچ تغییری در موضع ما مبنی بر اینکه توافق هسته ای بهترین راه برای جلوگیری از پیشروی هسته ای ایران است، ایجاد نشده است».

۲ موضوع اختلافی باید حل شوند

به نوشته پریسا حافظی، خبرنگار رویترز، بورل در یک کنفرانس مطبوعاتی در تهران گفت: «انتظار می رود در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم و بن‌بست را بشکنیم. سه ماه گذشته است و باید کار را تسریع کنیم. من از تصمیمی که در تهران و واشنگتن گرفته شده بسیار خوشحالم».

دو مقام، یکی ایرانی و دیگری اروپایی، پیش از سفر بورل به رویترز گفتند که «دو موضوع از جمله یکی درباره تحریم‌ها باقی مانده است که حل و فصل شود»، اظهاراتی که وزارت خارجه ایران نه تایید و نه رد کرده است.

بورل گفت: ما بر سر از سرگیری مذاکرات بین ایران و آمریکا در روزهای آینده با تسهیل تیم من برای حل آخرین مسائل باقی مانده توافق کردیم. و روزهای آینده به معنای روزهای آینده است. یعنی به سرعت، بلافاصله.

و با وجود از سرگیری قریب‌الوقوع مذاکرات، به نظر می‌رسد بورل احتمال یک معامله سریع را کم اهمیت جلوه می‌دهد.

بورل در کنفرانس خبری گفت: «من نمی‌توانم پیش بینی کنم... ما برای توافق فشار می‌آوریم. من از حسن نیت طرف ایرانی قدردانی می کنم. از طرف آمریکایی نیز حسن‌نیت وجود دارد. اما  هنوز نمی دانم که آیا هر دو قادر به غلبه بر اختلافات سیاسی خود خواهند بود».

پیشروی هسته‌‌‌ای در قبال رفتار غیرقانونی

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، نهادی که برای مذاکرات هسته‌ای تصمیم‌گیری می‌کند، به بورل گفت که ایران برنامه هسته‌ای خود را تا زمانی که غرب «رفتار غیرقانونی» خود را تغییر ندهد، توسعه خواهد داد.

شمخانی بدون اشاره به جزئیات گفت: اقدامات تلافی جویانه ایران در بخش هسته‌ای صرفا پاسخی قانونی و منطقی به یکجانبه گرایی آمریکا و انفعال اروپاست و تا زمانی که رویه‌های غیرقانونی غرب تغییر نکند ادامه خواهد داشت.

قطر، میزبان احتمالی مذاکرات شاتل ایران و آمریکا؟

همچنین لارا روزن، خبرنگار آمریکایی در حساب کاربری ساب‌ستک خود -دیپلماتیک- گزارش داد: جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 25 ژوئن در تهران گفت: علیرغم حسن نیت ایران و ایالات متحده، "من هنوز نمی دانم که آیا هر دو قادر به غلبه بر اختلافات سیاسی خود خواهند بود."

بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شنبه در سفر دو روزه خود به ایران گفت: ایالات متحده و ایران به زودی در یک کشور خلیج فارس گفتگوهای غیرمستقیمی که توسط اتحادیه اروپا تسهیل می شود خواهند داشت.

بورل در کنفرانس مطبوعاتی عصر شنبه در تهران گفت: «آمریکا و ایران - نه مستقیم - با تسهیل من و تیم من به عنوان هماهنگ کننده، گفتگوهایی به میزبانی یک کشور خلیج فارس خواهند داشت.

یک دیپلمات اروپایی گفت که مذاکرات غیرمستقیم احتمالاً در قطر برگزار خواهد شد.

بورل، یک اسپانیایی که به عنوان مقام ارشد سیاست خارجی اروپا خدمت می کند، در نشست خبری مشترک دیگری با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، اوایل روز شنبه گفت: «تصمیماتی باید در تهران و واشنگتن گرفته شود. اما ما توافق کردیم که این سفر با از سرگیری مذاکرات بین ایران و آمریکا با تسهیل تیم من در تلاش برای حل آخرین مسائل باقی مانده دنبال شود».

امیرعبداللهیان روز شنبه در نشست خبری با بورل گفت: «ما آمادگی داریم در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم. آنچه برای ایران مهم است دریافت کامل منافع اقتصادی توافق 2015 است».

گفت‌وگوها درباره احیای توافق هسته‌ای ایران، از ماه مارس، زمانی که پیش‌نویس توافق اساسا تدوین شده بود، متوقف شد. اما نهایی کردن آن ابتدا به دلیل مخالفت های نامربوط روسیه که حل شد به تاخیر افتاد. و سپس به دلیل ناتوانی واشنگتن و تهران در یافتن مصالحه در مورد درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه وزارت خارجه آمریکا در برزخ قرار گرفت.

فرمت و مکان جدید مذاکرات

علیرغم توافق برای از سرگیری گفتگوها برای غلبه بر بن بست طولانی مدت، دیپلمات‌ها و کارشناسان نسبت به افزایش امیدها هشدار داد‌ه‌اند.

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران مدعی شد: ایران همچنان به دنبال امتیازات غیرواقعی از آمریکا است. واعظ مدعی است: «حتی اگر مذاکرات از سر گرفته شود و صرف نظر از فرمت و محل برگزاری، مذاکرات موفقی نخواهد بود مگر اینکه ایران از درخواست‌های غیرواقعی برای لغو تحریم‌ها علیه شرکت‌های وابسته به سپاه و تضمین عدم خروج رئیس‌جمهور بعدی آمریکا از توافق، دست بردارد».

خانم روزن در ادامه نوشته است: انتظار می رود این فرمت شامل معاون دبیرکل اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات ایران انریکه مورا - که بورل را در سفر به ایران همراهی می کرد - و تیمش در یک هتل باشد، تیم ایالات متحده به رهبری راب مالی نماینده ایالات متحده در یک هتل دیگر، و تیم ایرانی به رهبری علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه در هتل سوم، درحالیکه تیم اتحادیه اروپا در حال رفت و آمد بین آنها.

فرانسه، یکی از امضاکنندگان برجام، روز جمعه از ایران خواست تا از سفر رهبران اتحادیه اروپا استفاده کند و گفت‌وگوها را اکنون به پایان برساند «در حالی که هنوز ممکن است».

ایالات متحده و متحدان اروپایی اش که توافق را امضا کردند - فرانسه، آلمان و بریتانیا - اوایل ماه جاری قطعنامه ای را در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) ارائه کردند تا ایران را به خاطر پیشرفت های هسته ای اش محکوم کنند، که به تصویب رسید.

اندکی پس از آن، ایران 27 دوربین نظارتی آژانس را که مشمول برجام بودند، حذف کرد و شروع به نصب سانتریفیوژهای پیشرفته IR-6 در سایت‌های نطنز و فردو کرد و گفت در برابر فشارها سر فرود نمی‌آورد.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داده است که این اقدام تهدیدی برای تداوم دانش آژانس است و در صورت عدم اصلاح، می‌تواند ضربه مهلکی به تلاش‌ها برای احیای برجام وارد کند.

به نوشته رویترز، درخواست گروسی برای سفر به تهران برای گفت‌وگو درباره موضوع نظارت تاکنون محقق نشده است.