به گزارش اکوایران، در شرایطی که هم‌چنان تلاش‌ها برای توافق بر سر احیای برجام ناکام مانده و در فاصله کوتاهی از سفر رئیس‌جمهور ایالات متحده به خاورمیانه، مقامات ایران و عربستان تائید کرده‌اند که در آینده‌ای نزدیک وزرای خارجه دو کشور با یکدیگر دیدار خواهند داشت.   

به همین بهانه، حسین ایبیش، تحلیل‌گر بلومبرگ با انتشار یادداشتی با عنوان «ایران در تلاش است تا با سعودی ها علیه آمریکا بازی کند» به تحلیل این ماجرا پرداخته است.

امید به روابط نزدیک‌تر رقبای تاریخی

با خروج جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از خاورمیانه، دو رقیب اصلی در منطقه در فکر کنار آمدن با هم هستند. ایران و عربستان سعودی که طی سال گذشته پنج دور مذاکرات را در عراق پشت سر گذاشته اند، هر دو هفته گذشته تائید کردند که به سمت مذاکرات آشتی جوبانه در سطح مقامات بالاتر پیش می روند. به شکلی پارادوکسیکال، چنین روابط نزدیک بین رقبا فرصت های مهمی را برای واشنگتن فراهم می کند.

ضربه نهایی و تغییر در سیاست‌های سعودی

پس از قطع روابط دیپلماتیک در پی حمله به سفارت عربستان در تهران در ژانویه 2016، دولت ریاض امیدوار بود تحریم‌های دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران، باعث تغییر رفتار ایران شود. در عوض، ایران بر شدت فعالیت های خود افزود.

photo_2022-07-31_14-01-07

حمله موشکی ویرانگر به تأسیسات آرامکو عربستان در سپتامبر 2019 باعث به اوج رسیدن تنش ها میان ایران و عربستان شد. ریاض تهران را متهم به مداخله در این حادثه کرد، در حالی که ایران هر گونه اثری در این واقعه را به شدت تکذیب کرد. دولت ترامپ که رویکردی عموما خصمانه نسبت به این ماجرا داشت، با این استدلال که هیچ امریکایی در اثر این حادثه کشته نشده، نسبت به این ماجرا بی اعتنا ماند. این ضربه نهایی به سعودی ها بود. آنها پیش از این هم از بابت این که توافق هسته ای سال 2015 دولت باراک اوباما با ایران دو نگرانی اصلی آنها -زرادخانه موشکی و پهپادی ایران و فعالیتهای منطقه ایران بالاخص در کشورهای عربی همچون عراق، لبنان، سوریه و یمن- را نادیده گرفته بود، به شدت گلایه مند بودند.

برای اساس، سعودی‌ها به این نتیجه رسیدند که واشنگتن دیگر قابل اعتماد نیست و اگر می‌خواهند مهم‌ترین دغدغه های امنیتی‌ مرتبط به تهران آنها روی میز مذاکره باشد، خودشان باید دست به کار شوند. پس از انتخابات 2020 آمریکا، این درک با تشویق دولت بایدن به دیپلماسی به جای استفاده از زور در منطقه همراه شد.

مذاکرات آشتی‌جویانه

مذاکرات آشتی جویانه به طور رسمی در آوریل 2021 در فرودگاه بغداد آغاز شد. عراق به عنوان عنصری تقریباً بی طرف شناخته می شود. در ابتدای مذاکرات پیشرفت کمی حاصل شد. سعودی‌ها پافشاری داشتند  که ایران به حوثی های یمن فشار بیاورد تا با آتش‌بس موافقت و در نهایت  به حل و فصل صلح آمیز جنگی که به باتلاقی برای ریاض تبدیل شده، تن دهند. این در حالی بود که ایرانی ها فقط می خواستند در مورد احیای روابط دیپلماتیک گفتگو کنند.

4667296

اما پس از برگزاری دور پنجم مذاکرات در اوایل سال جاری -در شرایطی که مذاکرات بر سر احیای برجام به بن بست کشیده شده بود- یک پیشرفت جزئی، اما واقعی رخ داد. حوثی‌ها در پاسخ به درخواست ایران، سرانجام با آتش‌بسی موافقت کردند که بیش از دو ماه به طول انجامید و امکان ارسال کمک‌های بشردوستانه قابل توجهی را به این کشور محاصره‌شده فراهم کرد.

ایجاد و حفظ آتش بس سعودی های درگیر در یک جنگ خونین، کاخ سفید و کنگره را خشنود کرد. ریاض همچنین از این فرصت استفاده کرد و در نهایت خود را از شر عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور سرسخت یمن خلاص کرد و یک شورای رهبری جدید ریاست جمهوری را جایگزین وی کرد.

لحظه‌ای حساس در سیاست خاورمیانه‌ای کاخ سفید

دور دیگری از مذاکرات، که به نظر قریب الوقوع می رسد، در لحظه ای حساس در روابط ایالات متحده با دوستان و دشمنانش در خاورمیانه برگزار خواهد شد. هدف از سفر بایدن به منطقه ترمیم روابط تیره‌ آمریکا و عربستان بود. اما شاید مهم‌تر از آن، رئیس‌جمهور عربستان سعودی را تشویق کرد تا به سایر کشورهای عربی و حتی اسرائیل بپیوندد تا مجموعه‌ای از ترتیبات امنیتی غیررسمی را ایجاد کند که شامل سیستم های دفاع هوایی و موشکی برای خنثی کردن زرادخانه قدرتمندتر ایران می شود.

photo_2022-07-30_12-33-55

هدف نهایی از چنین همکاری گسترده ای این است که ارتش ایالات متحده حضورش را در خاورمیانه را کاهش دهد، و با صرف انرژی کمتر کارهای بیشتر انجام دهد، چرا که از نظر کاخ سفید، همکاری منطقه ای می تواند مؤثرتر و پایدارتر از مداخله خارجی باشد.

بازی با ریاض

اما همه چیز به آرامی پیش نمی رود. در حال حاضر نشانه هایی وجود دارد که ممکن است آتش بس شکننده در یمن از بین برود و  در این میان ایران نقش مهمی را بازی می کند.

همچنین واضح است که تهران امیدوار است از مذاکرات آشتی جویانه با ریاض برای ایجاد اختلاف بین آمریکا و عربستان سعودی استفاده کند. هدف این است که سعودی ها بین بازسازی همکاری نزدیک با واشنگتن یا دستیابی به نزدیکی با ایران و خروج از جنگ یمن یکی را انتخاب کنند.

این در حالی است که واشنگتن تلاش می کند با تقویت تعهدات امنیتی خود در قبال عربستان سعودی، تهران را کنار بگذارد تا همکاری بیشتر عربستان در زمینه تولید و قیمت‌گذاری انرژی را جلب کند، روسیه و چین را دور نگه دارد و هماهنگی امنیتی منطقه‌ای بیشتری را ایجاد کند. کشورهای عربی خلیج فارس هنوز در مورد تعهد و قابلیت اطمینان ایالات متحده تردید دارند، اما تصور می کنند که هیچ جایگزین عملی برای حمایت آمریکا وجود ندارد.

تردید سعودی‌ها

رسانه‌های ایرانی با شور و شوق از آشتی احتمالی با عربستان سعودی می گویند، اما در این میان سعودی‌ها به شدت مردد هستند. در واقع شاید ایالات متحده و عربستان سعودی ایرانی‌ها را با انتخاب‌های روشن مخیر کنند: آنها می‌توانند روابط خود را با سعودی‌ها احیا کنند، توافق هسته‌ای با واشنگتن را مجددا امضا کنند و به نگرانی‌های امنیتی مشروع -با شرایط معقول- احترام بگذارند.

شراکت بین واشنگتن و ریاض ممکن است مانند گذشته قوی نباشد، اما به وضوح در حال بهبود است. اکنون باید دید که آیا ایران می تواند از این وضعیت بهره ببرد یا نه.