به گزارش اکوایران، کمیسیون اروپا سال ۲۰۲۵ را نقطه اوج تحولات فناوری میداند؛ سالی که هوش مصنوعی نهتنها صنایع و بازار کار، بلکه امنیت، سبک زندگی، آموزش و حتی سیاست را تحتتأثیر قرار داده است. در آمریکا و آسیا، ناوگان خودروهای خودران در حال فراگیر شدن است، سرویسهای مبتنی بر مدلهای بنیادین به ابزار روزمره کار و زندگی تبدیل شدهاند و سرمایهگذاری در داده و پردازش به سرعت از توان زیرساختی اروپا پیشی میگیرد.
اتحادیه اروپا در این میان با تناقضی اساسی روبهرو است: از یک سو مقرراتگذاری پیشرو مانند «قانون هوش مصنوعی» مزیت اخلاقی و حقوقی ساخته و از سوی دیگر کمبود زیرساختهای پردازشی، ضعف جدی در اکوسیستم نیمههادی و عقبماندگی در ابررایانش، آن را در برابر بازیگران آمریکایی و چینی آسیبپذیر کرده است. گزارش تأکید میکند که بدون سرمایهگذاری چشمگیر در محاسبات ابری و شبکههای پرظرفیت، ایده «قاره هوش مصنوعی» تنها یک شعار باقی خواهد ماند.
جایی که دادهها زیادند اما توان پردازش کم است
در بخش دیگری از گزارش، آمارهایی ارائه میشود که تصویر روشنی از وضعیت کنونی ترسیم میکند. سه ابررایانه اروپایی در میان ۱۰ ابرکامپیوتر برتر جهان قرار گرفتهاند، اما ظرفیت پردازشی قاره هنوز فاصلهای بسیار با نیازهای مدلهای نسل جدید دارد. تنها دو درصد بازار ابری اروپا در اختیار یک بازیگر اروپایی است؛ در حالی که ابرهای آمریکایی و چینی پشتوانه اصلی توسعه مدلهای هوش مصنوعی در جهان شدهاند.
همزمان، مصرف برق مراکز داده در جهان تا سال ۲۰۳۰ بهاندازه کل مصرف انرژی ژاپن خواهد بود و ۴۰ درصد این مصرف تنها به هوش مصنوعی اختصاص مییابد. اروپا برای تأمین انرژی پاک، شبکه پایدار و ظرفیت مناسب با چالشهای جدی مواجه است. این شکاف انرژی و زیرساخت، به باور کمیسیون، یکی از مهمترین موانع جهش فناوری در اروپا در سالهای آینده خواهد بود.
فشار افکار عمومی و اضطرار سیاسی
نتایج میدهند شهروندان اروپایی بیش از هر زمان دیگری نسبت به فضای آنلاین نگرانند. ۸۸ درصد مقابله با اخبار جعلی و ۹۰ درصد حفاظت از کودکان آنلاین را «ضرورتی فوری» دانستهاند. این نگرانیها لایه دیگری از فشار سیاسی را بر اتحادیه اروپا تحمیل کرده؛ چرا که بدون افزایش سواد دیجیتال و مهارتهای فناورانه نیروی کار، هرگونه توسعه زیرساختی و صنعتی کماثر خواهد بود.
طبق گزارش، کمبود متخصصان ICT همچنان معضل ساختاری اروپاست؛ معضلی که در حوزههایی مانند امنیت سایبری، هوش مصنوعی و نیمههادیها، عقبماندگی ایجاد میکند. در حالی که آمریکا و چین با سرمایهگذاریهای عظیم نیروی انسانی خود را برای رقابتهای پیشرو تجهیز کردهاند، اروپا هنوز درگیر ناهماهنگیهای آموزشی و مهاجرتی است.
نقشه راهی بدون بودجه کافی
همه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اکنون «نقشه راه دهه دیجیتال» خود را ارائه کردهاند که در آن طرحهایی با بیش از ۱۹۰۰ اقدام و ۲۸۸ میلیارد یورو سرمایهگذاری پیشبینیشده است. با وجود این، کمیسیون اروپا هشدار میدهد این میزان فاصلهای جدی با نیاز واقعی دارد. بر اساس برآورد سرویس پژوهشی پارلمان اروپا، تنها برای جبران عقبماندگی در نوآوری دیجیتال سطح بالا، سالانه بین ۲۱۲ تا ۳۸۰ میلیارد یورو سرمایهگذاری لازم است؛ رقمی چند برابر بودجه فعلی است.
گزارش به صراحت اعلام میکند که اتحادیه اروپا بدون یک «چرخش بزرگ» در الگوی تأمین مالی، از مسیر تحقق اهداف ۲۰۳۰ منحرف خواهد شد. سرمایهگذاریهای خصوصی همچنان نسبت به ریسکپذیری در بخشهای عمیق فناوری بیمیلاند و بازار سرمایه اروپا عمق و ظرفیت لازم برای رقابت با سیلیکونولی را ندارد.
وابستگی خطرناک اروپا
گزارش بخش مهمی را به آسیبپذیریهای ساختاری اختصاص داده است. زنجیره تأمین نیمههادیها اصلیترین نقطه ضعف شناخته میشود؛ جایی که ۹۰ درصد تراشههای پیشرفته جهان در تایوان ساخته میشود. اروپا نه تنها فاقد ظرفیت تولید تراشههای زیر ۱۰ نانومتر است، بلکه ۸۰ درصد تأمینکنندگان اروپایی خارج از قاره قرار دارند. کوچکترین بحران ژئوپولیتیکی در شرق آسیا میتواند صنایع استراتژیک اروپا، از خودروسازی تا تجهیزات پزشکی را فلج کند.
در فضای ابری نیز، سلطه بازیگران آمریکایی چنان عمیق است که ایده «ابر مستقل اروپایی» هنوز در حد پروژههای آزمایشی باقی مانده. این شکاف نهتنها تبعات اقتصادی، بلکه پیامدهای امنیتی و حقوقی دارد زیرا زیرساختهای حیاتی اروپا ممکن است زیر قوانین فراسرزمینی آمریکا قرار گیرد.
جنگ اوکراین و بحرانهای ژئوپولیتیکی، وابستگی متقابل اوکراین به سرویسهای غیراروپایی مانند استارلینک و خطرات ناشی از آن را آشکار کرد. گزارش جدید کمیسیون با صراحت میگوید امنیت اروپا اکنون بدون امنیت دیجیتال ممکن نیست.
از هوش مصنوعی در دفاع سایبری و تحلیل میدان نبرد گرفته تا رایانش کوانتومی برای رمزنگاری، و شبکههای ماهوارهای مستقل، اتحادیه اروپا باید یک زیرساخت چندلایه و مقاوم در برابر فشارهای خارجی بسازد. شکاف سرمایهگذاری ۱.۲۵ تریلیون یورویی در حوزه دفاع از سال ۲۰۰۶ تاکنون، نشان میدهد اروپا هنوز برای عصر جنگهای فناورانه آماده نیست.
اگر اروپا دست به کار نشود چه میشود؟
اگر اتحادیه اروپا نتواند سرمایهگذاریها، سیاستها و ظرفیتهای فناوری خود را هماهنگ و تقویت کند، مزیت رقابتیاش در اقتصاد جهانی بهشدت تضعیف خواهد شد. در سناریوی خوشبینانه، با اجرای کامل برنامهها، تولید ناخالص داخلی اتحادیه میتواند تا ۱.۸۴ درصد رشد بیشتری را تجربه کند. اما در سناریوی تأخیر، شکاف دیجیتال نهتنها اقتصادی، بلکه امنیتی و اجتماعی خواهد بود.
کمیسیون اروپا اعلام کرده در سال ۲۰۲۶ بازبینی اساسی «دهه دیجیتال» را آغاز خواهد کرد؛ بازبینیای که میتواند آینده صنعتی و سیاسی اروپا را شکل دهد. در جهانی که سرعت تحولات فناوری از ظرفیت تصمیمگیری دولتها پیشی گرفته، اکنون این واقعیت آشکار شده که اروپا تنها در صورتی میتواند از نیمه دوم دهه دیجیتال عبور کند که عقبماندگیهای انباشتهشده خود را جبران کرده و دوباره جایگاهش را در رقابت فناوری پس بگیرد؛ رقابتی که زمانی خود آغازگر آن بود و امروز خطر تبدیلشدن به یک ناظر صرف را پیش روی قاره سبز قرار داده است.
