ضربه ویران‌گر به لیبرال دموکراسی؛ بزرگ‌ترین شکست امپراطوری روسیه توسط پوتین

به گزارش اکوایران، سال ۲۰۲۲ با ویرانگرترین ضربه به نظم بین‌المللی لیبرال از زمان جنگ جهانی دوم آغاز شد؛ تهاجم گستاخانه رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین به اوکراین، یک کشور دموکراتیک مستقل. با وجود وحشت‌های فراوان آن جنگ، امسال با تحقیر کامل پوتین توسط نیروهای اوکراینی به پایان می‌رسد. به رهبری رئیس‌جمهور قهرمانش، ولودیمیر زلنسکی، فداکاری اوکراین برای حفظ "شعله آزادی"  - همان‌طور که جو بایدن این مبارزه خونین را توصیف کرد- ، کارساز بود.

به نوشته مایکل هرش، از سردبیران فارن پالیسی، این وقایع به حاشیه رانده‌شدن پوتین در آینده امور جهانی را تضمین کرده است. شکست پوتین در اوکراین بدترین شکست برای امپراتوری روسیه است - روسیه امروزی را باید این‌گونه نامید - بدترین شکست از زمانی که تزار نیکلاس دوم شاهد نابودی ناوگان دریایی خود توسط ژاپن در حال ظهور در سال ۱۹۰۵ بود.

در ماه آوریل، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، مارین لوپن، رقیب خود را شکست داد. در آلمان، دولت میانه‌رو محکم عمل کرده و در ماه دسامبر یک کودتا را خنثی کرد و ۲۵ تن از افراط‌گرایان راست را به ظن توطئه برای سرنگونی دولت دستگیر کرد و در انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل لولا داسیلوا، بولسونارو را شکست داد؛ لفاظی‌های نژادپرستانه و شبه فاشیستی، بولسنارو را به «ترامپ مناطق استوایی» مشهور کرده بود.

ترامپ نیز اکنون در مشکل عمیقی قرار دارد؛ رفتار‌های او در تحریک قیام ۶ ژانویه ۲۰۲۱ در ساختمان کنگره ایالات متحده، پایه‌های دموکراسی آمریکا را تهدید می‌کرد. حال ترامپ و پیام پوپولیستی خشن او در انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر به طور چشمگیری رد شد. نظرسنجی‌های نهایی نشان داد که برای بسیاری از رأی‌دهندگان، ترس‌ از ترامپ در مورد دوام دموکراسی یک موضوع کلیدی بوده و به شکست اکثر نامزدهای انتخاب‌شده او کمک بسیاری کرده است.

ترامپ شش سال پیش در دوران رشد سیاسی‌اش به‌خود می‌بالید و اعلام کرد: ما خیلی پیروز می‌شویم، شما از برنده‌شدن خسته می‌شوید. اما ترامپ و نامزدهای مورد حمایت او اکنون در سه انتخابات متوالی در سال‌های ۲۰۱۸، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ شکست‌خورده‌اند. برای اولین‌بار از سال ۲۰۱۵، جمهوری‌خواهان برجسته بر این باورند که دورنمای منصفانه‌ای وجود دارد که ترامپ کنترل حزب را نیز از دست بدهد. به‌ویژه اینکه شرکت وی به اتهام کلاهبرداری مالیاتی و جعل سوابق مجرم شناخته شده است و انتظار می‌رود که برای رئیس‌جمهور سابق آمریکا کیفرخواست صادر شود.

نشانه‌های امیدوارکننده دیگری نیز وجود داشت که نشان می‌دهد شاخه‌ سبز جدیدی از فعالیت‌ دموکراتیک در یکی از سرکوبگرترین دولت‌های جهان در حال ظهور است. در چین، سیاست‌های سختگیرانه شی جین‌پینگ در برابر کووید صفر و متمرکزکردن مجدد اقتصاد، جدی‌ترین اعتراضات را از سال ۱۹۸۶ به وجود آورد.

فرانسیس فوکویاما، فیلسوفی که سه دهه پیش به دلیل پیش‌بینی «پایان تاریخ» خود مشهور شد، گفت: این وقایع در صحنه نمایش جهانی در حال اثبات دوباره ضعف‌های ذاتی خودکامگی و دیکتاتوری است. با فروپاشی کمونیسم، راه برای گسترش جهانی لیبرال دموکراسی و غرب روشن شد. درست پس از قیام ۶ ژانویه که به نظر می‌رسید ترامپیسم از کنترل خارج شده است و فوکویاما در مورد اینکه کدام نظام‌های سیاسی در بلندمدت پیروز خواهند شد، مطمئن نبود.

فوکویاما در مصاحبه‌ای پیشنهاد کرد که به‌جای پیروزی نهایی دموکراسی یا همان پایان تاریخ که زمانی پیش‌بینی کرده بود، حال ممکن است که زمان بازیافت همیشگی اقتدارگرایی و دموکراسی باشد. این عدم اطمینان عمدتا به دلیل آشکارتر شدن دیکتاتوری در دو کشور چین و روسیه که بزرگ‌ترین تهدید  برای نظم بین‌المللی هستند، بود.

بااین‌حال، اخیراً فوکویاما ابراز اطمینان کرده است که دموکراسی‌های لیبرال قرار است بر استبدادها غلبه کنند.فوکویاما گفت، در چند سال گذشته، شی به‌اندازه پوتین به یک خودکامه قدرتمند تبدیل شده است؛ او سلطه‌گرترین دیکتاتور چین از زمان مائو است که در نتیجه ممکن است تصمیمات بدی بگیرد؛ زیرا افراد کمتری جرئت ردکردن او را دارند.

فوکویاما در ایمیلی گفت: حکومت شی در کوتاه‌مدت به‌راحتی زنده می‌ماند. اما اقتصاد چین در وضعیت بسیار بدی قرار دارد؛ بسیاری از اقتصاددانان اینجا فکر می‌کنند که اکنون رشد منفی دارند و هیچ راه‌حل واقعی برای آن یا خروج از کووید وجود ندارد.

نیکول سداکا از خانه آزادی گفت: نشانه مثبت دیگری که از اعتراضات خیابانی در چین پدیدار شد این است که مردم رژیم‌های خودکامه را عقب می‌رانند و متوجه می‌شوند که این رژیم‌ها آن‌قدر قوی و غیرقابل‌نفوذ نیستند که به آنها اعتبار داده شده است؛ یک اتاق فکری ایجاد شده که وضعیت دموکراسی، آزادی سیاسی و حقوق بشر را در سرتاسر جهان دنبال می‌کند.

اما همچنان کارشناسان هشدار می‌دهند که هنوز احتمال سرکوب اعتراضات در چین وبقیه کشور‌ها وجود دارد. لوپن ممکن است از ماکرون شکست‌خورده باشد، اما او همچنان بیش از هر نامزد افراطی در تاریخ مدرن فرانسه آرای بیشتری به دست آورد. همان‌طور که در ایتالیا با ظهور جورجیا ملونی، رهبر راست افراطی که در اکتبر به‌عنوان اولین نخست‌وزیر زن ایتالیا سوگند یادکرد.

در سطح جهانی، به نظر می‌رسید که شانس‌ها در برابر دموکراسی پایین آمده است. طبق گزارش خانه آزادی، تنها ۲۰ درصد از جمعیت جهان در کشورهای آزاد زندگی می‌کنند، بقیه در کشورهایی هستند که یا آزاد نیستند یا تا حدی آزاد در نظر گرفته می‌شوند. گزارش مؤسسه - VDem -  مستقر در سوئد که در سال جاری منتشر شد حتی تلخ‌تر بود و نشان داد که دموکراسی‌های لیبرال تنها در ۳۴ کشور وجود دارد که این آمار در مقایسه با سال ۲۰۱۲ از رتبه ۴۲، سقوط ۸ پله‌ای داشته است. این گزارش به این نتیجه رسید که تقریباً تمام پیشرفت‌های جهانی برای رشد دموکراسی از زمان فروپاشی دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ ریشه‌کن شده است.

چارلز کوپچان، دانشمند علوم سیاسی دانشگاه جورج تاون، می‌گوید: « روند جهانی نگران‌کننده است، به این دلیل که پیشرفت ترقی‌خواهانه تاریخ کمرنگ شده است و بر اساس آمار، ما شاهد کم‌تر دموکراتیک شدن جهان هستیم».

بااین‌حال، سداکا استدلال کرد که در ایالات متحده و مناطق دیگر، شوروشوق جدیدی برای دفاع از دموکراسی وجود دارد؛ با امید جدیدی که رژیم‌های استبدادی «قلعه‌ای آهنین نیستند که نمی‌شود آنها را به چالش کشید. آن‌قدر که فکر می‌کردیم قدرتمند نیست.» او گفت که در سرتاسر جهان ما شاهد یک نبرد بین نیروهای دموکراتیک و نیروهای خودکامه هستیم.

مبارزه تا سال ۲۰۲۳ و پس از آن ادامه خواهد داشت، اما برای اولین‌بار در دهه گذشته، به نظر می‌رسد که دموکراسی در سراسر جهان در حال بازگشت است.