ولی نصر؛ چرا ایران در حال عبور از خط قرمز غرب است؟

به گزارش اکوایران، پنج سال از زمانی که ایالات متحده از توافق هسته.ای با ایران خارج شد، می‌گذرد. به رغم تلاش‌ها برای احیای برجام، مذاکرات در این باب به بن‌بست خورده است.

به گفته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در سال گذشته: «پنجره توافق هم‌چنان باز است، اما این پنجره برای همیشه باز نخواهد ماند». آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده هم سال گذشته از عبارات مشابهی در این زمینه استفاده کرد: «وقت ما خیلی خیلی کم است. فرصت بسیار باریکی باقی مانده است».

این در حالی است که رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال گذشته ادعا کرد: «یک چیز درست است، آن‌ها مواد هسته‌ای کافی برای چندین سلاح هسته‌ای جمع‌آوری کرده‌اند... اما این بدان معنا نیست که ایران سلاح هسته‌ای دارد... اما این مسیر مطمئناً مسیر خوبی نیست».

در چنین شرایطی، مری لوئیز کلی، خبرنگار رادیو ملی آمریکا (ان‌پی‌آر) به سراغ رابرت مالی (نماینده دولت ایالات متحده در امور ایران) و ولی نصر (تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه و مشاور دولت باراک اوباما) رفته و نظر آن‌ها را در مورد آخرین وضعیت توافق هسته‌ای با ایران جویا شده است. اکوایران این گفت‌وگو را در دو بخش ترجمه کرده که پیش از این بخش اول آن که مصاحبه با رابرت مالی است با عنوان «سناریوی غیرقابل تصور رابرت مالی در مورد ایران» منتشر شده و در ادامه بخش دوم آن که مصاحبه با ولی نصر است، ارائه می‌شود:

ماموریت غیرممکن واشنگتن 

کلی: مهمان بعدی ما کارشناس مسائل ایران و استاد دانشکده مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جان هاپکینز، پروفسور ولی نصر است.پیش از شما، رای مالی، نماینده دولت بایدن در امور ایران، اگر می خواهید، این ادعا را کرد که ایالات متحده اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. از نظر واقع بینانه، آیا ایالات متحده می تواند آن‌ها را در این مرحله متوقف کند؟

ولی نصر: کار آسانی نیست. به عبارت دیگر، ایالات متحده این توانایی را دارد تا از گزینه نظامی علیه ایران استفاده کند، اما این مسئله لزوما برنامه اتمی این کشور را از بین نمی‌برد. و در واقع، ایران را وادار می کند تا همان تصمیمی را اتخاذ کند که راب مالی گفت که تهران هنوز نگرفته است، یعنی دستیابی به سلاح هسته‌ای. در این سناریو، ایالات متحده باید به فکر ادامه جنگ با ایران باشد تا سلاح‌های هسته‌ای را از ایران دور کند، که به معنای نوعی حضور نظامی در منطقه است که ایالات متحده نمی‌خواهد به آن فکر کند و ممکن است در انجام آن موفق نباشد. 

انگیزه‌های تهران عبور از خط قرمز غرب

کلی: یک چیز دیگر را که از راب مالی شنیدیم، بررسی کنید، این‌که ایران هنوز تصمیم نگرفته است که هسته‌ای شود یا نه. آیا این با تحلیل شما مطابقت دارد؟

سناریوی غیرقابل تصور رابرت مالی در مورد ایران

نصر: من هم چنین فکر می‌کنم. من فکر می‌کنم ایران مدت‌ها بود برنامه هسته‌ای خود را به عنوان راهی برای وادار کردن ایالات متحده به لغو تحریم‌ها و تحت فشار قرار دادن واشنگتن به کار برده است. داستان این گونه بود: اگر واقعاً تحریم‌ها را بردارید، این برنامه را که شما واقعاً نگران آن هستید، خنثی می‌کنیم تا بتوانیم یک اقتصاد نیمه‌عادی داشته باشیم و کشورمان را اداره کنیم. اما این اعتماد فعلا از بین رفته است. به عبارت دیگر، ایرانی‌ها دیگر معتقد نیستند که برنامه هسته‌ای واقعاً تحریم‌ها را لغو خواهد کرد، مگر اینکه برنامه‌ای بسیار بسیار بزرگ‌تر در کار باشد، کاری که آن‌ها در تلاش هستند به ثمر برسانند. اما این آن‌ها را به عبور از خط قرمز و تبدیل شدن به یک کشور هسته‌ای بسیار نزدیک‌تر کرده است.

به سوی یک توافق جدید

کلی: بیایید به عقب برگردیم و جایگزینی را در نظر بگیریم. شما در نگارش مقاله‌ای که در این ماه در مجله فارین افرز منتشر شد، مشارکت دارید. عنوانش چنین است: «مسیری به سوی یک توافق جدید ایران: توافق منطقه‌ای می‌تواند در جایی که واشنگتن شکست بخورد موفق شود». امکان دارد در این‌جا بحث خود را به اختصار بیان کنید.

سفر محرمانه مقام آمریکایی به عمان برای توافق با تهران

نصر: خب، در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که بتوانیم بر اساس توافق هسته‌ای 2015 با ایران به توافق هسته‌ای برسیم زیرا هیچ یک از طرفین به طرف مقابل اعتماد ندارند. ایالات متحده از ایران امتیازاتی می‌خواهد که ایران حاضر نیست مستقیماً به آمریکا و اروپایی‌ها بدهد و آن‌ها حتی دیگر قادر به مذاکره هم نیستند. هم‌چنین، ایالات متحده با توجه به فشارهایی که حتی در کنگره بر دولت وارد می شود، حاضر نیست تحریم ها را لغو کند یا پول مورد نیاز ایران را بدهد. بنابراین تعامل با منطقه راهی برای فراهم کردن یک مسیر سیاسی برای خروج از بن‌بستی است که برجام در حال حاضر با آن مواجه است.

سناریوی خطرناک برای تهران و واشنگتن

کلی: من از رابرت مالی پرسیدم ممکن است سناریوی کره شمالی برای ایالات متحده تکرار شود یا خیر. به نظر شما آیا این امکان در مورد ایران وجود دارد؟

چرا امیدها به احیای برجام کم رنگ شده است؟

نصر: خب، ایران ممکن است در نهایت شبیه کره شمالی شود. آن قیاس نادرست نیست. به عبارت دیگر، ایالات متحده ممکن است تمام تلاش خود را انجام دهد و در مورد همه گزینه‌های روی میز صحبت کند. اما در نهایت، ایرانی‌ها ممکن است محاسبه کنند که ایالات متحده در حال حاضر، در این مقطع زمانی، پس از تجربه عراق، و در حالی که درگیر اوکراین است، مسیر جنگ با ایران را انتخاب نمی‌کند. و در نتیجه با عبور از خط قرمز غرب، به حرکت خود ادامه خواهد داد. بنابراین تصور اینکه ایران به غنی‌سازی مواد ادامه می‌دهد، برای واشنگتن خطرناک‌تر می‌شود، اما همچنین فقیرتر، رادیکال‌تر و مشکل سخت‌تری برای ایالات متحده در ادامه راه خواهد شد، غیرعادی نیست.

کلی: ولی نصر استاد دانشکده مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جان هاپکینز است. خیلی ممنونم.

نصر: خیلی ممنون.

کلی: به طور خلاصه، ایالات متحده نمی‌خواهد ایران به بمب دست یابد. ایران نیز می‌گوید که نمی‌خواهد به بمب دست یابد، حتی اگر اورانیوم را به درجه تسلیحات نزدیک‌تر و نزدیک‌تر می‌کند. و در حالی که نه واشنگتن و نه تهران توافق هسته ای را مرده اعلام نخواهند کرد، گروسی، مدیر کل دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل، آن را پوسته خالی می‌خواند.