به گزارش اکو ایران ،یکی از مطالبات مردم از شهردار تهران مبارزه با فساد است . مطالبه ای که در هر دوره مطرح شده اما عملکرد شهرداران در دوره های مختلف به میزانی نبوده که رضایت شهروندان را به دنبال داشته باشد و همچنان این درخواست جزو خواسته های اصلی شهروندان از مدیران شهری است . هرچند که در هر دوره ای تلاش هایی برای مبارزه با فساد شده است . اما دالان های تو درتو و تاریک شهرداری امکان تخلف را از بین نمی برد .

امروز احمد وحیدی از عزم جدی وزارت کشور در ریشه‌یابی بسترهای فسادزا در شهرداریها خبر داده و تاکید کرده است که  در این راستا پیشگیری و مقابله با فساد در مدیریت شهری در اولویت قرار دارد.

احمد وحیدی که در اولین جلسه شناسایی گلوگاه‌های فساد در شهرداری‌ها و راهکارهای پیشگیری و مقابله با آن سخن گفته است که  در اسناد فرادست از جمله قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام، فرامین مقام معظم رهبری و احکام برنامه ششم توسعه کشور و سایر قوانین و مقررات موضوعی بر ضرورت و اهمیت رسیدگی به مساله فساد تاکید شده است.

به گفته او  شناسایی گلوگاه‌های فساد در مجموعه مدیریت شهری و روستایی با توجه به ارتباط مستمر شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و شوراها با مردم از جایگاه مهمی برخوردار است و در اولویت وزارت کشور و همچنین استانداری‌ها قرار دارد. علیرغم وجود بسترها و زمینه‌های فسادزا در شهرداری‌ها، به دلیل کثرت و تنوع وظایف و ماموریت‌های محوله، در گام نخست با شناخت تمامی ابعاد و جنبه‌های موضوع باید نسبت به اولویت‌بندی حوزه‌های ماموریتی فسادزا در شهرداری‌ها اقدام کرد.

شهرداری تهران یکی از آسیب پذیرترین شهرداری ها در این حوزه است . شهردار تهران هم یکی از محورهای برنامه های خود در زمان گرفتن رای اعتماد از شورای شهر را به مبارزه با فساد اختصاص داد ،علیرضا زاکانی درباره چگونگی برخورد با فساد در شهرداری تهران گفته بود که ‌ در شهرداری با چند مورد از جمله اصلاح رویه‌ها، هوشمند کردن فرایندها و همچنین مسئولیت‌پذیری خود پرسنل این کار را دنبال می‌کنیم. به علاوه، با تشدید نظارت تخصصی، برخورد با فساد را دنبال می‌کنیم. در واقع، با این موارد امکانی برای ما فراهم می‌شود که بتوانیم با شفافیت بالا مسیر کار خودمان را همراه با تلاش و کوشش در جهت پیشرفت و آبادانی شهر دنبال کنیم و هم در این مسیر شاهد پاکی و خدمت شایسته باشیم.

مدتی پیش هم داود گودرزی مدیر سازمان بازرسی شهرداری درباره فساد در شهرداری تهران هم گفته بود: متاسفانه شهروندان با مراجعه به بخش های مختلف از جمله در موضوع ساخت و ساز و پسماند با فساد روبرو می شوند. برای اینکه شعار ندهیم و وارد فرآیند عملیاتی مبارزه با فساد شویم کارگروه مبارزه با فساد تشکیل دادیم و برای شناخت نسبی از کارهایی که انجام می شود، جلساتی داشتیم. در این نشست ها گلوگاه های مختلف ایجاد فساد در شهرداری شناسایی شده است و در حال حاضر به یک جدول اولیه رسیدیم.

گودرزی با اشاره به این که برای مبارزه با فساد باید امکان وقوع فساد را از بین ببریم، یادآور شد : باید ساختار را به نحوی طراحی کنیم که امکان ایجاد فساد کاهش یافته و از بین برود. به همین سبب باید فرآیندهای مختلف که به شهروندان خدماتی ارائه می کند را بررسی و اصلاح کنیم تا فرصت و امکان ایجاد فساد کاهش یابد. به عنوان مثال فرآیند ساخت و ساز آنقدر طولانی است که خود به خود امکان ایجاد فساد را زیاد می کند اگر بتوانیم مدت این فرآیند را کاهش داده و آن را هوشمند کنیم، امکان فساد نیز کاسته خواهد شد. اگر بتوانیم فرآیندها را اصلاح کرده، مدت خدمات را کاهش داده و خدمات را هوشمند کنیم امکان ایجاد فساد را کاهش خواهیم داد. شفافیت با هوشمندسازی فرآیندها ایجاد شده و خدمت رسانی به شهروندان کیفیت بهتر و بیشتری خواهد داشت.

گودرزی  اضافه کرده بود به دنبال ایجاد اپلیکیشن واحدی برای شهروندان هستیم تا آنها به راحتی بتوانند پیام های خود را در شهرداری به ثبت برسانند. همچنین پیامکی را برای گزارش های مردمی ایجاد خواهیم کرد. از سوی دیگر روندی جهت پیگیری و نظارت شهروندان نیز باید ایجاد شود. مشوق هایی جهت حمایت از گزارشگران فساد در نظر خواهیم گرفت و ما در حال بررسی این مشوق ها هستیم.

اما شناسایی منافذ فساد در شهرداری سال هاست که از سوی مدیران مختلف انجام شده است . در سال 98 اداره کل ارزیابی عملکرد و بهبود مدیریت معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران دست به تهیه سند راهبردی مقابله با فساد شهرداری تهران زد. سندی که در آن با اشاره به راه‌های شکل‌گیری فساد، راهکارهایی هم برای بالا بردن شفافیت در این نهاد عمومی غیردولتی و هم برای مبارزه با فساد ارائه شده است. این راهکارها از تحلیل مضمون مصاحبه‌های انجام گرفته با مدیران شهرداری استخراج شده است.

عامل نخستی که این سند به آن اشاره می‌کند، قدیمی بودن قوانین و ضوابط و همچنین تفسیرپذیر بودن آنها با تصمیمات شخصی است. در واقع دستورالعمل‌ها، مصوبات و بخش‌نامه‌ها شفاف نیستند و موجب اختلاف نظر کارشناسان مناطق مختلف در موارد یکسان می‌شود، در حالی که جزئیات فرآیند ارائه یک خدمت و نحوه رسیدن به پاسخ باید شفاف باشد. در این میان، عدم وجود فرآیند تجمیع و یکپارچه‌سازی قوانین امکان سوءاستفاده را در شهرداری فراهم می‌سازد. در حال حاضر هر معاونت، اداره کل برنامه‌ریزی دارد و می‌تواند برای خود دستورالعمل‌هایی تنظیم کند و همین موضوع باعث می‌شود برنامه‌ریزی‌ها هماهنگ و یکپارچه نباشد. در این میان، اختیارات و تفویض آنها تناسبی با مسئولیت‌ها ندارد و قوانین موجود نمی‌تواند به‌طور صحیح آنها را کنترل کند و همین شکاف، گلوگاه اصلی فساد است.

عنوان دوم که در این سند به‌عنوان عامل ایجاد فساد معرفی شده است، فرهنگ سازمانی منصوب به شهرداری تهران است. گاهی منافع ارباب رجوع با منافع شهر و سایر شهروندان در تضاد است، در این میان، آشنا نبودن کارمندان به اصول اخلاق حرفه‌ای باعث می‌شود تا در زمین همین ارباب رجوع‌ها بازی کنند. برای همین، این سند مدعی است آموزش اخلاق حرفه‌ای می‌تواند در این زمینه مؤثر بوده و جلوی فساد را بگیرد. بنا بر ادعای این سند، جذب نیرو و انتصابات در شهرداری از روابط فامیلی و اقوام متأثر است و در بسیاری از موارد، نقش تعهد و تخصص کمرنگ شده است و همین باعث منزوی شدن نیروهای توانمند می‌شود. در این میان، در فرهنگ سازمانی شهرداری، فساد پذیرفته شده است و به قول معروف، قبح موضوع از بین رفته است و مردم هم رشوه دادن برای انجام امور خود را پذیرفته‌اند. نکته دیگر اینکه مدیران ابزارهای لازم و صحیح برای تشویق و تنبیه متخلفان ندارند. به عبارت کلی، فرهنگ غالب شهرداری تهران این است که قدرت برخورد با تخلف در شهرداری وجود ندارد. همین موضوع در کنار نبود روحیه و اراده تغییر و مدیرانی که در برابر اصلاح مقاومت می‌کند، اوضاع را بدتر می‌کند.

عامل فسادزای سومی که این سند به آن اشاره می‌کند، ساختار سازمانی شهرداری تهران است. این سند مدعی است که در شهرداری، مأموریت پنهان و چشم‌اندازهای سیاسی که ربطی به وظایف شهرداری ندارند، زمینه را برای فساد گسترده باز می‌کند. در این میان، مدیران هم علاقه‌ای به افشای فساد در سازمان خود ندارد، دلیل آن هم ابعاد رسانه‌ای آن و همچنین بهره‌برداری رقبای سیاسی از آن است. علاوه بر این، گستردگی ساختار سازمانی شهرداری با وجود استراتژی برون‌سپاری منجر به افزایش نیرو شده که این گستردگی ساختار، زمینه را برای بروز فساد فراهم کرده است. این سند مدعی است بخش‌هایی از شهرداری داخل چارت سازمانی تعریف نشده یا دائماً بین معاونت‌های مختلف جابه‌جا می‌شوند که درآمد، نیروی انسانی و ساختمان‌های واگذار شده آنها مشخص نیست.

در این سند همچنین فرآیند محمل‎‌های فساد در چند دسته تقسیم شده است. تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی معماری مناطق، ترک تشریفات و واگذاری قرارداد از طریق شرکت‌های وابسته و دولتی، فرآیند برگزاری مزایده‌ها و مناقصات، فرآیند تعیین تراکم و تعداد طبقات در پروانه ساختمانی، فرآیند تهاتر و فرآیند انتخاب، انتصاب مدیران، فرآیند صدور و تحویل چک مطالبات، رسیدگی و تأیید صورت وضعیت پروژه‌ها، فرآیند تأمین و تخصیص بودجه و اعتبار مواردی است که به آنها اشاره شده است.

این سند پس از استخراج مهم‌ترین فرآیندهای مستعد فساد در شهرداری تهران و شناسایی اولویت‌ها، راهبردها و سیاست‌هایی را به‌منظور مقابله با فساد در شهرداری تهران ارائه کرده است. ارتقای شفافیت از طریق ثبت به‌موقع اطلاعات، بروزرسانی اطلاعات و انتشار و تسهیل دسترسی آزاد جامعه مدنی به اطلاعات، نخستین راهبردی است که ارائه شده است. راهبرد دوم ایجاد حساسیت اجتماعی درباره فساد در شهر اعلام شده که از طریق گسترش مفاهیم و احساس نفع جمعی در شهر و بهره‌گیری از نظارت شهروندان و جامعه مدنی ایجاد می‌شود. راهبرد سومی که در این سند به آن اشاره شده است، کاهش ادراک فساد است که این کاهش از طریق محدود شدن ارتباط مستقیم دریافت‌کنندگان و ارائه دهندگان خدمات، تقویت و توسعه سامانه‌ها، بهره‌گیری از مشارکت شهروندان در گزارش فساد و اطلاع‌رسانی و بازنمایی تمایزها قابل دستیابی است.

راهبرد دیگر در این زمینه، کارآمدسازی سامانه‌های مربوط به فرآیندها از طریق به روزرسانی و یکپارچه‌سازی آنهاست. این سند در راهبردی دیگر، خواستار رفع زمینه‌های ساختاری فساد شده است. بازتعریف مأموریت‌ها و حیطه اختیارات سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه شهرداری، تغییر ساختار حقوقی جهت مسئولیت نظارت نهادهای نظارتی سراسری به شرکت‌ها و سازمان‌های تابعه، حذف مأموریت‌های زائد، کوچک‌سازی و خصوصی‌سازی، بازنگری در ساختار تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و بازنگری در حدود اختیارات مدیران بخش‌های مختلف شهرداری پیشنهادهایی است که در این حیطه داده شده است. موضوع دیگری که این سند به آن تأکید کرده است، رقابتی کردن بهره‌گیری از فرصت‌ها است که از طریق ایجاد بازار رقابتی مدیران، ایجاد بازار رقابتی کار، ایجاد بازار رقابتی در دریافت کالا و خدمات و بهبود نظام رتبه‌بندی مدیران و کارکنان ایجاد می‌شود. در این سند به حمایت از مقابله‌کنندگان با فساد از طریق تقویت فرهنگ سلامت در نظام سازمانی و حمایت قانونی و اعمال سیاست‌های تشویقی از گزارشگری فساد تأکید شده است. موضوع کارآمدسازی رویه‌های برخورد با متخلفان نکته دیگری است که به آن اشاره شده است، برخورد به‌موقع با متخلفان، تناسب جریمه با تخلف و عملیاتی کردن اقدامات تنبیهی پیشنهادهای ارائه شده در این حوزه است.

 

این سند در زمینه اصلاح زمینه‌های فسادزا در ساختار درآمدی و هزینه‌ای شهرداری نیز پیشنهادهایی داشته است. از جمله این پیشنهادات، الزام مدیران به کاهش هزینه‌ها در تمام سطوح با حفظ کیفیت خدمات، کاهش هزینه‌ها در نظام ارزیابی مدیران، بازنگری در تعرفه‌های عوارض شهرداری متناسب با هزینه‌های واقعی و بازنگری در گلوگاه‌های فسادزا در برنامه بودجه و فرآیند درآمد و هزینه شهرداری است.

نتایج یک پژوهش در مدیریت شهری ۳۶ گلوگاه فسادزا در شهرداری  را شناسایی کرده است  که به ترتیب اولویت عبارتند از: فرآیند تصمیم‌گیری در شورای معماری مناطق؛ فرآیند تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده پنج؛ خدمات‌رسانی دفاتر خدمات الکترونیک؛ فرآیند تهاتر (هولوگرام، تراکم سیار و شرکت کارگزاری)؛ فرآیند انتخاب و انتصاب مدیران؛ رسیدگی و تایید صورت‌وضعیت پروژه‌ها به لحاظ حجم و کیفیت؛ فرآیند تصمیم‌گیری در کمیسیون توافقات شهرداری مناطق؛ فرآیند نظارت بر قراردادهای نگهداشت (نگهداری فضای سبز و رفت و روب)؛ فرآیند تخصیص نقدینگی به قسمت‌ها و طلبکاران؛ تعیین تراکم و تعداد طبقات در پروانه ساختمانی؛ واگذاری قرارداد از طریق شرکت‌های وابسته و دولتی؛ فرآیند صدور آرای تخلفات در کمیسیون ماده ۱۰۰؛ فرآیند اجرای آرای کمیسیون ماده ۱۰۰ در مناطق؛ جذب نیروی انسانی در شهرداری؛ فرآیند رفع سد معبر؛ اجرای بند ۲۰ ناظر بر اجرای پلمب و انتقال مشاغل مزاحم؛ فرآیند قیمت‌گذاری املاک؛ فرآیند صدور و تحویل چک مطالبات؛ انعقاد قراردادهای متوسط؛ فرآیند تایید اجرای ضوابط در صدور پایان کار؛ فرآیند مدیریت سراهای محلات؛ معاملات خرد و فاکتوری در شهرداری؛ فرآیند ارتقای نیروی انسانی؛ حسابرسی شهرداری در مناطق، سازمان‌ها، شرکت‌ها؛ برگزاری مراسم فرهنگی ورزشی در مناطق و محلات؛ واگذاری پروژه‌های مشارکتی به بخش خصوصی؛ فرآیند برگزاری مزایده‌ها و مناقصات؛ فرآیند تعامل شهرداری و شورایاری و نظارت بر آنها؛ تعریف پروژه؛ فرآیند تامین و تخصیص بودجه و اعتبار؛ تقسیط و بخشودگی عوارض و جریمه‌ها؛ فرآیند تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده هفت باغات و فضای سبز؛ تخصیص مزایای رفاهی به کارکنان و مدیران؛ ایجاد شغل مدیریتی و کارشناسی خارج از پست‌های مصوب؛ ارزیابی و کنترل پروژه و در نهایت واگذاری طرح ترافیک به ذی‌نفعان.

به نظر می‌رسد مسیر مبارزه با فساد در مجموعه مدیریت شهری پایتخت، با دشواری‌ها و موانع زیادی مواجه است که پروسه مبارزه با آن را زمان‌بر و سخت‌تر کرده است.