به گزارش اکوایران، کنشگران اقلیمی میگویند زمان آن رسیده که جهان بهجای حرف، به پاسخگویی در قبال تغییرات اقلیمی برسد، زیرا مردم آسیا هماکنون در حال تجربه کردن شواهد آن هستند. در روزهای اخیر، طوفانهای استوایی و بارشهای شدید باعث سیلابهای ویرانگر و رانش زمین در بخشهای زیادی از آسیای جنوبی و جنوبشرقی شدهاند. مقامهای سیاسی اعلام کردهاند که بیش از ۱۲۵۰ نفر تنها در اندونزی، سریلانکا و تایلند جان باختهاند و افراد زیادی همچنان مفقودند.
دو سیکلون (نام طوفان استوایی در هند و جنوب آسیا) و یک تایفون، سه نوع مختلف طوفان استوایی، در این فاجعه نقش داشتند. این طوفانها باعث شدند شهرها و روستاها در سریلانکا، تایلند و جزیره سوماترای اندونزی زیر گل و لای دفن شوند. انتظار میرود عملیات امداد و بازیابی هفتهها ادامه یابد. به گفتهٔ سامپات کوتوهوگودا، رئیس مرکز مدیریت بحران، در گفتوگو با الجزیره، سریلانکا پس از سیلابها و رانش زمین، وضعیت اضطراری اعلام کرده است. این حوادث بیش از ۱.۱ میلیون نفر را بیخانمان کرده و کشور را وارد «یک بحران انسانی در ابعاد تاریخی» کرده است.
جسیکا واشنگتن خبرنگار الجزیره در اندونزی، که بیشترین خسارت را دیده، گفت در استان سوماترای شمالی «همهجا رانش زمین دیده میشود. من پیشتر هم فجایع طبیعی پوشش دادهام، اما معمولاً رانشها به یک منطقه محدود میشوند؛ اینبار اما تمام روستاهایی که در مسیر دیدیم، تحت تأثیر رانش بودند.»
چه چیزی باعث این سیلابها و رانشهای رکوردشکن شد؟
همزمان با انتشار گزارشهای اولیه از سیلابها، جستوجوهای اینترنتی نشان داد مردم میخواهند بدانند چه چیزی این سامانههای بارشی را رقم زده که به بدترین فجایع چند دهه اخیر در چند کشور بهطور همزمان انجامیده است. طی هفتههای اخیر، کشورهایی مانند اندونزی، سریلانکا، تایلند، ویتنام، مالزی و فیلیپین در سراسر آسیای جنوبی و جنوبشرقی، زیر بارانهای سنگین و طوفانهای استوایی مرگبار قرار داشتند.
در برخی کشورها، موج جدید سیلابها با طوفانهای تایفون کوتو در فیلیپین، که سیلاب ناگهانی و رانشهای شدید ایجاد کرد؛ طوفان استوایی سنیار در اندونزی، که شمال سوماترا را بهشدت درگیر کرد؛ طوفان استوایی دیتوا در سریلانکا، خرابی گسترده بر جای گذاشت.
باران بیش از حد توان جوامع برای مقابله
استیو ترتون، استاد جغرافیای محیطزیست در دانشگاه کویینزلند مرکزی استرالیا، میگوید مشکل مشترک، ناتوانی جوامع در مدیریت حجم بیسابقهٔ بارش بوده که خود باعث رانش زمین شده است. «در سراسر جهان، هرجا این سامانههای استوایی را داریم، چه تایفون، چه طوفان استوایی شدید، چه سیکلن، اکنون بیش از هر زمان دیگری باران تولید میکنند و دلیلش تغییرات اقلیمی است.»
ترتون توضیح داد که اگرچه سنیار، دیتوا و کوتو از نظر سرعت باد، در مجموعه طوفانهای «شدید» طبقهبندی نشدند، اما «باران بسیار زیادی» تولید کردند. این موضوع به دلیل گرمتر شدن جو و اقیانوسهاست که انرژی بیشتر برای شکلگیری بارش فراهم میکنند.»
به گفته راکسی ماتیو کل، دانشمند اقلیم در مؤسسه هواشناسی استوایی هند: «اقیانوسهای گرمتر، بارش قویتری پیرامون سیکلنها ایجاد میکنند و جو گرمتر، رطوبت بیشتری نگه میدارد و آن را در بارش ناگهانی شدید آزاد میکند.»
نقش پدیدههای طبیعی
این وضعیت همچنین با پدیدهٔ لانینیا مرتبط است؛ الگویی طبیعی که طی آن آب بخش شرقی اقیانوس آرام سردتر از معمول و بخش غربی گرمتر میشود. این الگو بادها را تقویت کرده و رطوبت بیشتری را به سمت آسیا میراند.
به گفته کل این الگو جو را در بالای آسیا «با رطوبت اضافه بارگذاری میکند» و احتمال بارشهای سنگین و سیلاب را افزایش میدهد. ترتون اشاره کرد که اگرچه اثر بارشهای افزایشیافته روشن است، اما دربارهٔ برخی ویژگیهای غیرمعمول طوفانهای این هفته، از جمله احتمال به هم رسیدن سیلکن سنیار و تایفون کوتو، باید منتظر مطالعات دقیقتر اقلیمی بود تا مشخص شود دقیقاً چه اتفاقی افتاده است.
فیبی دویراهمادی، هماهنگکنندهٔ برنامهٔ اندونزی در «مرکز محیطزیست و سلامت جمعیت» دانشگاه گریفیث استرالیا، گفت که بارشهای شدید علاوه بر تغییرات اقلیمی، بهوسیلهٔ شرایط محلی در سوماترا نیز تشدید شده است. به گفته او «تغییرات اقلیمی بارشها را شدیدتر میکند، اما عواملی مانند جنگلزدایی و تغییر کاربری زمین نقش حیاتی در تشدید بحران دارند. در اندونزی اغلب به دلیل قطع غیرقانونی درختان، زمین توان جذب آب را از دست میدهد؛ به همین دلیل بارش شدید خیلی سریع تبدیل به روانآبهای خطرناک میشود.»
دویراهمادی افزود که در سطح محلی، حفاظت از جنگلها و پایان دادن به قطع غیرقانونی درختان ضروری است. جوامع همچنین به سامانههای هشدار سریع بهتر و برنامههای آمادگی در برابر بلایا نیاز دارند.»
چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
پراووبو سوبیانتو، رئیسجمهور اندونزی، هنگام بازدید از مناطق آسیبدیده در سوماترای شمالی گفت که تغییرات اقلیمی مشکلی است که مردم اندونزی باید با آن «روبرو شوند. ادارههای محلی نیز باید برای مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی آماده باشند.»
شوتا نارایان، مسئول کارزار «ائتلاف جهانی سلامت و اقلیم»، گفت دولتها و مقامهای شهری «اصلاً برای مقابله با پیامدهای رویدادهای شدید آبوهوایی آماده نشدهاند. میان واقعیت و بیتفاوتی عمدی سیاستگذاران یک شکاف عظیم وجود دارد و مردم بهای آن را میپردازند.»
پس از دههها هشدارِ دانشمندان اقلیمی، اکنون بسیاری از دولتها و فعالان اقلیمی میخواهند به سمت پاسخهای عملیتر حرکت کنند تا شدت بلایای کنونی و آیندهٔ ناشی از تغییرات اقلیمی را تا حد ممکن کاهش دهند.
به گفته هارجیت سینگ، فعال محیط زیست و مدیر بنیاد ساتات پرمادا «نسبتدادن بلایای منفرد به تغییرات اقلیمی اکنون تثبیت شده است و زمان آن رسیده که به مرحلهٔ واکنش برسیم. مردم سراسر آسیای جنوبی و جنوبشرقی در حال زندگی کردن همان دادهها هستند. شواهد اکنون باید به پاسخگویی منجر شود. لازم نیست برای هر رویداد جداگانه صبر کنیم تا بدانیم تغییرات اقلیمی در حال افزایش دادن مقیاس و فراوانی این آسیبهاست.»
سینگ گفت: «کشورهایی که با سوزاندن سوختهای فسیلی ثروتمند شدهاند، تعهد قانونی و اخلاقی دارند که فوراً تأمین مالی بلاعوض را برای کمک به کشورهای آسیبدیده فراهم کنند.»
این طوفانهای اخیر کمتر از یک هفته پس از پایان کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP30) در برزیل رخ داد. کنفرانسی که بار دیگر نتوانست خواستههای کشورهای مواجه با آسیبهای اقلیمی را برآورده کند.
این خواستهها شامل بودجهٔ بلاعوض برای مقابله با بلایای رو به افزایش (نه وامهایی که بدهی این کشورها را بیشتر میکند) و کاهش فوریتر انتشار سوختهای فسیلی است.
با وجود چالشهای سنگین، کشورهایی که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی میبینند، از جمله کشورهای جزیرهای، همچنان به دنبال راههایی برای مقابله با بحران هستند.
اوایل امسال، دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) رأی داد که دولتها باید فوراً برای مقابله با «تهدید وجودی تغییرات اقلیمی» با کاهش انتشار گازها، عمل به توافقهای اقلیمی، و محافظت از جمعیتها و اکوسیستمهای آسیبپذیر، اقدام کنند. رئیس دیوان، یوژی ایواساکا، گفت: «قصور یک دولت در اتخاذ اقدامات مناسب برای حفاظت از محیط زیست میتواند یک عمل متخلفانهٔ بینالمللی محسوب شود.» این پرونده توسط کشورهای در حال توسعه به رهبری وانواتو مطرح شده بود.
رأی مشورتی دیوان همچنین میتواند بر تعداد فزایندهٔ دعاوی حقوقی مربوط با تغییرات اقلیمی که در دادگاههای سراسر جهان در جریان است، اثر بگذارد. این چالشهای حقوقی شامل پروندهای است که اخیراً توسط بازماندگان ابرطوفان اودت در سال ۲۰۲۱ در فیلیپین مطرح شده. آنها ماه گذشته اعلام کردند که از طریق دادگاههای بریتانیا، از شرکت نفتی بریتانیایی شل بهدلیل نقش آن در ایجاد بحران اقلیمی شکایت کردهاند.
النور بارتولومه، مدیر ارشد جنبش عدالت اقلیمی فیلیپین که در این پرونده مشارکت دارد، گفت: «تایفونهای فوقالعاده قدرتمند برای ما به یک امر عادی تبدیل شدهاند. اما همین واقعیت به کار ما ارادهٔ تازهای میدهد. وقتی طوفانها بارها همان جوامع را هدف قرار میدهند و مردم بارها آسیب میبینند، این وضعیت پایههای اخلاقی و سیاسی مطالبهٔ پاسخگویی را تقویت میکند.»
فدراسیون بینالمللی صلیب سرخ و هلال احمر (IFRC) هم مدتی پیش اعلام کرد که «نیاز فوری به چارچوبهای حقوقی و سیاستی قویتر برای حفاظت از مردم در برابر بلایا» وجود دارد.
الکساندر متئو، مدیر صلیب سرخ در منطقه آسیا-اقیانوسیه، در بیانیهای گفت: «این سیلابها یادآوری روشن این واقعیتاند که بلایای ناشی از تغییرات اقلیمی در حال تبدیل شدن به وضعیت عادی جدید شدهاند، و سرمایهگذاری و آمادگی، حیاتی است.»
