یوگنی پریگوژین؛ شورش راسپوتین علیه پوتین

یوگنی پریگوژین، تاجر روسی که به لطف قراردادهای تهیه‌ غذایی خود با کرملین به «آشپز پوتین» معروف شده بود، با خارج کردن نیروهای گروه شبه‌نظامی «واگنر» از شهر باخموت اوکراین، حملات لفظی علیه سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه و والری گراسیموف فرمانده ستاد مشترک این کشور را تشدید کرد.

در حالی که خصومت عمومی او با مقامات کرملین به نقطه‌ای حساس نزدیک شده و لفاظی‌هایش بوی سرپیچی از تشکیلات قدرت در روسیه را می‌دهد، نام پریگوژین برای اولین‌بار در نظرسنجی‌های چهره‌هایی که مردم به آن‌ها اعتماد دارند، قرار گفت. حتی مردم روسیه نسبت به پوتین، بیشتر به دنبال اطلاعات از رئیس واگنر هستند.

تحلیلگران به نیوزویک گفته‌اند که پوتین که به دلیل عدم درک رسانه‌های آنلاین با مشکل مواجه شده و میزان محبوبیت پریگوژین در بین مردم روسیه و تهدیدی که می‌تواند ایجاد کند را دست‌کم گرفته است.

اعتماد عمومی به پریگوژین

در ۸ ژوئن، پریگوژین در نظرسنجی منتشرشده توسط مرکز تحقیقات افکار عمومی روسیه، قدیمی‌ترین مؤسسه نظرسنجی در روسیه پسا شوروی، رتبه پنجم را به دست آورد. سؤال نظرسنجی این بود که «آیا فردی روس وجود دارد که کشورمان به آن افتخار کند»؟ رتبه او بالاتر از شویگو و مقامات دولتی، اما پایین‌تر از پوتین، پرسنل نظامی، میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه قرار داشت.

به گفته آندری کولسنیکوف، عضو ارشد مرکز اوراسیا کارنگی روسیه، پریگوژین در ماه گذشته برای اولین‌بار به رتبه‌بندی چهره‌های معروف مرکز لوادا که مردم روسیه به آنها اعتماد دارند، وارد شد. او با ۴ درصد پایین‌تر از دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور سابق و گنادی زیوگانوف، رهبر حزب کمونیست قرار گرفت.

در ۲۰ ژوئن، مرکز تحقیقاتی رومیر روسیه فهرستی از شخصیت‌های معروف که مردم به آن‌ها اعتماد دارند، منتشر کرد. پریگوژین برای اولین‌بار وارد این رتبه‌بندی خود شد و پایین‌تر از پوتین، لاوروف، شویگو و میشوستین و بالاتر از ولادیمیر سولوویوف و مدودف در جایگاه پنجم قرار گرفت.

تِرِندسالار

پریگوژین ۶۲ساله همچنین در مجمع بین‌المللی اقتصاد سن‌پترزبورگ امسال که هفته گذشته برگزار شد و پوتین نیز در آن حضور داشت، به عنوان «ترندسالار سال» انتخاب شد. دیمیتری مدنیکوف، مدیرعامل گروه رسانه‌ای روسیه در این مراسم گفت که ترند «قهرمانان حماسی» در کشور در حال ظهور است.

پریگوژین در پاسخ گفت که فکر می‌کند ترندهای مدرن را مردم روسیه تعیین می‌کنند. «مردمی که دروغ نمی‌خواهند، فریب نمی‌خواهند و استانداردهای دوگانه را نمی‌پذیرند». او همچنین با اشاره به جنگ جاری در اوکراین، این رویداد را «ضیافتی در زمان طاعون» نامید.

با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر، پریگوژین به دلیل انتقاد از رهبری نظامی روسیه تیتر یک رسانه‌ها شده است، برخی پرسیده‌اند: «چرا پوتین به او اجازه می‌دهد سخنانی بگوید که هر کس دیگری در روسیه به خاطر آن دادگاهی یا زندانی می‌شد»؟

تاتیانا استانووایا، کارشناس ارشد مرکز اوراسیا کارنگی روسیه می‌گوید که پوتین به شدت باعث ناامیدی نخبگان روسیه و مقامات کرملین شده و شهرت آنلاین پریگوژین و آسیبی که او می‌تواند به دولت وارد کند را دست‌کم می‌گیرد.

پریگوژین فالوورهای آنلاین زیادی داشته و مرتباً از طریق سرویس مطبوعاتی شرکت خود، سخنان، ویدئوها و تصاویر تندی را منتشر می‌کند. او فرماندهی نظامی روسیه را به دلیل کوتاهی در تأمین مهمات کافی برای نیروهای واگنر به خیانت متهم کرده و اخیراً نیز درخواست شویگو و پوتین مبنی بر امضای مستقیم قراردادهای گروه واگنر با وزارت دفاع را رد کرد.

استانوایا گفت: «اغلب پوشش اخبار مربوط به پریگوژین در رسانه‌های اصلی مجاز نیست و از نظر پوتین، اگر شخصی در تلویزیون حضور نداشته باشد، به این معنی است که این شخص به نوعی منزوی شده است. از نظر پوتین، پریگوژین در حاشیه زندگی سیاسی قرار دارد». او گفت که در حال حاضر، پوتین ۷۰ساله پریگوژین را برای خود مفید می‌بیند، اما مشکل این است که پوتین درک اشتباهی از رسانه‌ها و فضای مجازی دارد. به همین دلیل است که از یک سو، پوتین هر مسئله مربوط به پریگوژین را دست‌کم می‌گیرد، اما از طرف دیگر، بخش قابل توجهی از نخبگان روسیه پریگوژین را یک تهدید می‌دانند.

جوآنا دو دئوس پریرا، پژوهشگر ارشد یک اندیشکده بریتانیایی گفت که معتقد است پریگوژین در تلاش برای به‌دست‌آوردن احترام و رسمیت در ساختارهای قدرت روسیه است. پریرا افزود: «او نقش یک قهرمان سربازان عادی را بازی می‌کند، به نخبگان نظامی انتقاد کرده و خود را «درمان» زخم‌های گذشته روسیه، به ویژه زخم‌های مربوط به سقوط اتحاد جماهیر شوروی نشان می‌دهد».

پریگوژین احتمالاً آرزوی رسیدن به وزارت دفاع یا فرماندهی یک منطقه اشغالی روسیه در اوکراین را دارد. این جایگاه به او اجازه می‌دهد تا اعمال‌نفوذ کرده، به رسمیت شناخته شود و احساس کند که به یک دستاورد میهن‌پرستانه رسیده است.

سوابق بیشتر از پریگوژین

یوگنی پریگوژین به لطف قراردادهای تهیه‌ غذایی خود با کرملین، با لقب «آشپز پوتین» مشهور شد؛ اما شهرت او به همین‌جا ختم نشد و کم‌کم خاطره راسپوتین در دربار تزار را زنده کرد؛ تجدید خاطره‌ای که از دیشب به واقیت یک رخداد خون‌بار نزدیک‌تر شده است.

او تاجری در سنت‌پترزبورگ بود که گفته شده از دهه ۱۹۹۰ با ولادیمیر پوتین آشنا شده است.

بیش از ۱۰ سال پیش چندین تحقیق ژورنالیستی او را به یک به اصطلاح «کارخانه ترول» در سن پترزبورگ مرتبط کردند؛ یک واحد اطلاعات نادرست که نقش گزارش شده آن تولید محتوا برای بی‌اعتبار کردن مخالفان سیاسی روسیه به صورت آنلاین و نشان دادن وجهه‌ای خوب از کرملین بود.

در خلال جنگ اوکراین، بسیاری از رسانه‌ها از نقش او در تحولات نظامی روسیه نوشتند و حتی کار به برکناری مقامات رسمی نظامی از سوی پوتین و قدرتمندتر شدن پریگوژین در نزد پوتین کشیده شد.

شباهت به راسپوتین

پریگوژن خارج از سیستم تعریف شده، اما سیستم چیزی است که او به آن خدمت می‌کند. از این منظر، او بسیار شبیه گریگوری راسپوتین، راهب عرفانی است که قبل از انقلاب 1917 با آخرین خانواده امپراتوری روسیه، رومانوف‌ها، دوست شد و به شدت بر آنها تاثیر گذاشت. در هر دو مورد، دولت فاقد انسجام بود، و قدرت حاکم نتوانست رهبری‌اش را به رخ بکشد. در چنین شرایطی عناصر حاشیه‌ای برای پر کردن خلاء ظاهر شدند، نه با تلاش برای اجرای فرامین رئیس، بلکه برای  تثبیت خود به عنوان نیروهایی که باید بر روی آنها حساب کرد؛ آن هم در پس‌زمینه خشم مردمی.

پیش‌تر گفته شده بود که پوتین ممکن است با پریگوژی همذات‌پنداری کند و از کمک‌های گروه واگنر در تلاش برای نابودی اوکراین قدردانی کند؛ اما او باید درک کند که استقلال، جسارت و جاه‌طلبی پریگوژین، آرامش اجتماعی را که برای بقای رژیم ضروری است، بر هم می‌زند. راسپوتین پس از اینکه خود را هدف نخبگان منحط قرار داد، به پایان وحشتناکی رسید. پریگوژین نیز می‌تواند در مسیری مشابه باشد.