به گزارش اکوایران، استقلال یافتگی جوانان به معنای توانایی آن‌ها برای پذیرش مسئولیت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی است. با این حال، معضل بیکاری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی جوانان ایرانی، باعث تأخیر در دستیابی به این استقلال شده است. این گزارش که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه شده، به بررسی عوامل مهم تأخیر در استقلال یافتگی جوانان با تمرکز بر مسئله بیکاری می‌پردازد و راهکارهایی برای بهبود وضعیت ارائه می‌دهد.

طبق بخشی از این گزارش که طبق داده‌های دهه 90 تهیه شده، جوانان در اواسط دهه سوم زندگی خود بیش از دیگر سنین با معضل بیکاری روبرو شده‌اند. علت این مسئله چیست و چه راهکاری برای حل آن به نظر می‌رسد؟

عوامل مؤثر در بیکاری جوانان: ریشه‌یابی مشکلات

یکی از عوامل اصلی بیکاری جوانان، تأکید بیش از حد بر مدرک دانشگاهی به جای مهارت‌های شغلی است. قانون مدیریت خدمات کشوری استخدام در بخش دولتی را منوط به داشتن مدرک دانشگاهی کرده است. این امر باعث افزایش تقاضا برای تحصیلات عالی شده، اما بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی فاقد شغل هستند. از سوی دیگر، تقاضای بازار کار به ویژه در بخش خصوصی بر مهارت‌های شغلی متمرکز است، نه مدرک دانشگاهی. این شکاف بین عرضه و تقاضای نیروی کار باعث افزایش بیکاری جوانان تحصیل‌کرده شده است.

علاوه بر این، ساختار نامناسب نظام آموزش عالی نیز به این مشکل دامن زده است. برنامه‌ریزی تحصیلی موجود امکان پیشبرد همزمان تحصیل و اشتغال را برای جوانان محدود کرده است. دانشجویان به‌طور کامل درگیر تحصیل هستند و فرصتی برای پرداختن به اشتغال ندارند. تعداد واحدهای درسی در دوره‌های کارشناسی به‌گونه‌ای است که دانشجویان را مجبور می‌کند تمام وقت خود را صرف تحصیل کنند، بدون اینکه امکان فعالیت اقتصادی همزمان را داشته باشند.

از دیگر عوامل مؤثر در بیکاری جوانان، واگرایی بین سیاست‌های اشتغال و ترجیحات شغلی آن‌ها است. بیش از ۸۶ درصد جوانان بیکار ترجیح می‌دهند به‌عنوان کارمند مشغول به کار شوند و مزد و حقوق بگیر باشند، در حالی که بسیاری از سیاست‌های اشتغال کشور بر خوداشتغالی متمرکز است. این واگرایی باعث عدم تعادل در عرضه و تقاضای نیروی کار شده است. جوانان به دلیل ناپایداری اقتصادی و دشواری راه‌اندازی کسب‌وکار، تمایل کمتری به خوداشتغالی نشان می‌دهند.

عوامل غیرارادی نیز در افزایش نرخ بیکاری جوانان نقش دارند. تورم و شوک‌های قیمتی باعث ناپایداری بازار کار شده‌اند. این شرایط منجر به تعطیلی واحدهای اقتصادی، تعدیل نیرو و ناتوانی کارفرمایان در پرداخت دستمزد مکفی شده است. بسیاری از جوانان به‌رغم میل باطنی خود مجبور به ترک کار می‌شوند، که این امر به افزایش نرخ بیکاری غیرارادی دامن می‌زند.

پیشنهادات مرکز پژوهش‌های مجلس برای بهبود وضعیت

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با توجه به این چالش‌ها، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت بیکاری جوانان ارائه کرده است. یکی از این پیشنهادها، بازنگری در محتوای دروس دانشگاهی است. بهینه‌سازی زمان حضور دانشجویان در دانشگاه و امکان همزمانی تحصیل و اشتغال در دوره کارشناسی می‌تواند به جوانان کمک کند تا در کنار تحصیل، به فعالیت اقتصادی نیز بپردازند. کاهش تعداد واحدهای درسی و استفاده از ظرفیت ترم تابستان برای گذراندن واحدهای عمومی نیز از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

تأکید بر مهارت‌های شغلی به جای مدرک دانشگاهی نیز یکی از راه‌حل‌های کلیدی است. جایگزینی گواهی صلاحیت حرفه‌ای به جای مدرک دانشگاهی در فرایند استخدام دولتی و تعریف شرح وظایف هر موقعیت شغلی توسط سازمان فنی و حرفه‌ای می‌تواند به کاهش شکاف بین مهارت‌های مورد نیاز بازار کار و توانمندی‌های جوانان کمک کند.

تقویت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نیز از دیگر پیشنهادات مرکز پژوهش‌های مجلس است. تنوع بخشیدن به رشته‌های تحصیلی و نوسازی زیرساخت‌های آموزشی برای آماده‌سازی جوانان برای بازار کار، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش بیکاری جوانان کمک کند. دعوت از کارآفرینان و مهارت‌کاران برای حضور در مدارس و انتقال تجربه به دانش‌آموزان نیز می‌تواند به افزایش آگاهی جوانان از فرصت‌های شغلی موجود کمک کند.

ایجاد پرونده مهارتی نیز یکی از پیشنهادات مهم است. یکپارچه‌سازی سوابق مهارتی افراد در دوره‌های مختلف و ایجاد پرونده مهارتی در سامانه ملی مهارت استاندارد می‌تواند به جوانان کمک کند تا مهارت‌های خود را به‌طور رسمی ثبت کنند و از آن‌ها در فرایند استخدام استفاده کنند. احتساب دوره‌های دانش‌آموزی، سربازی و دانشجویی به‌عنوان بخشی از دوره مورد نیاز برای اخذ مدرک رسمی مهارتی نیز می‌تواند به افزایش انگیزه جوانان برای کسب مهارت‌های جدید کمک کند.

بیکاری جوانان نه‌تنها بر زندگی فردی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه رشد اقتصادی کشور را نیز کند می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با ارائه این گزارش، بر لزوم بازنگری در سیاست‌های آموزشی، استخدامی و اشتغال تأکید کرده است. اجرای راهکارهای پیشنهادی می‌تواند به جوانان کمک کند تا به‌موقع وارد بازار کار شده و به استقلال اقتصادی دست یابند. با این اقدامات، می‌توان امیدوار بود که جوانان ایرانی در آینده‌ای نزدیک نقش فعال‌تری در پیشرفت کشور ایفا کنند و از چرخه بیکاری خارج شوند.