تنش، درگیری و جنگ، میراث اتحاد جماهیر شوروی بود، پس از فروپاشی

جرقه های جنگ قره باغ

آبخازیا سرزمینی کوهستانی است، امتداد یافته از رشته کوه‌های قفقاز تا کرانه دریای سیاه که بوی دلچسب نارنگی از باغ‌های سرسبز مرکبات آن به مشام می‌رسد. باغ‌های نارنگی منطقه آبخازیا در سال ۲۰۱۳ میلادی عنوان یک فیلم درام جنگی شدند. فیلمی به کارگردانی و نویسندگی زازا اوروشادزه محصول مشترک کشورهای استونی و گرجستان که به درگیری‌های آبخازیا در سال ۱۹۹۲ می‌پردازد.

سرزمین آبخازها در جنگی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری در سال‌های ۱۹۹۲ و ۹۳ میلادی رخ داد از گرجستان جدا شد، و در سال ۱۹۹۹ رسماً اعلام خودمختاری کرد و شد جمهوری خودمختار آبخازستان.

به آبخازستان و استقلال نیم‌بندش از گرجستان، اوستیای جنوبی را هم اضافه کنید. قسمت شمالی آن یکی از ۸۵ واحد فدرال روسیه است. قسمت جنوبی اما بخشی از گرجستان بود که بعد از فروپاشی شوروی، ادعای استقلال کرد و در نهایت پس از سال‌ها تنش و درگیری نظامی در سال  ۲۰۰۸ شد، جمهوری خودمختار اوستیای‌جنوبی.

بحران آبخازیا و اوستیای‌جنوبی نمونه‌ای از مناقشاتی هستند که با فروپاشی شوروی شکل گرفتند. بحران کریمه و درگیری‌های مناطق دونتسک و لوهانسک در اکراین و حالا جنگ قره‌باغ میان آذربایجان و ارمنستان هم از میانه‌ی خاکستر فروپاشی شوروی زاده شدند.

شعله‌‌ی جنگ قره‌باغ نخستین بار فوریه سال ۱۹۸۸ برافروخته شد و تا مارس ۱۹۹۴ که قرارداد آتش‌بس میان طرفین منعقد شد، ادامه داشت. توافقنامه‌ای شکننده که در سال‌های گذشته بارها از سوی دو طرف نقض شد. آخرین‌اش کمتر از دو ماه قبل اتفاق افتاد و هر دو طرف یکدیگر را به آغاز درگیری‌ها متهم کردند. در شش هفته، سه توافق آتش‌بس امضا شد اما نقض چند باره‌ی آن‌ها باعث شد تا سر باز کردن دوباره‌ی این زخم کهنه، جان صدها ارمنی و آذری را بگیرد.

توافق برای پایان درگیری قره ‌باغ

شامگاه دوشنبه بیستم آبان‌ماه نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرد با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان برای پایان دادن به جنگ و درگیری در منطقه قره‌باغ به توافق رسیده است.

پاشینیان خطاب به مردم کشورش گفت: تصمیم "خیلی خیلی دشواری" را برای خودم و شما گرفتم؛ تا حدی دردناک که شخصا قادر به توصیفش نیستم اما این تصمیم بنا بر تحلیل‌های عمیق از اوضاع نظامی و ارزیابی‌ افرادی که از آن درک بهتری دارند، اتخاذ شد.

توافقی که به نظر می‌رسد با پیشروی‌ نیروهای آذربایجان و بازپس‌گیری چندین شهر در منطقه قره‌باغ بی ارتباط نیست و احتمالا همین موضوع، نخست وزیر ارمنستان را به نوشیدن جام زهر ترغیب کرده است.

حالا، با انجام این توافق نه بندی، وزارت دفاع روسیه اعلام کرده که نیروهای حافظ صلح به منطقه قره‌باغ اعزام می‌کند. نیروهای که قرار است برای پنج سال در امتداد خط مرزی در قره باغ مستقر شوند و یک مرکز فرماندهی را برای نظارت بر آتش بس ایجاد کنند.

بر اساس توافق جدید، آذربایجان مناطقی از قره باغ را که در طول درگیری تصرف کرده است، حفظ خواهد کرد. ارمنستان اما توافق کرده که طی چند هفته آینده از چندین منطقه عقب نشینی کند.